Η βιομηχανία πλαστικών δεν είναι ακόμη πλήρως εξοικειωμένη με την διαχείριση και την ανακύκλωση των πλαστικών ενώ τα θεσμικά κενά και τα σύνθετα ορισμένες φορές εργαλεία που τίθενται σε εφαρμογή για την διαχείρισή τους δημιουργούν σύγχυση σε επιχειρήσεις και καταναλωτές.
Ωστόσο, η στρατηγική απαλλαγής από τα πλαστικά απόβλητα πρέπει να επιταχυνθεί και αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσω της αύξησης των ποσοστών ανακύκλωσης. Κάθε χρόνο, οι Ευρωπαίοι παράγουν 25 εκατ. τόνους πλαστικών αλλά λιγότερο από το 30% συλλέγεται και οδηγείται στην ανακύκλωση. Από το σύνολο των πλαστικών αποβλήτων, το 50% αφορά σε πλαστικά μιας χρήσης ενώ το 80%-85% των απορριμμάτων που παράγει ένας πολίτης είναι πλαστικά.
Τι συμβαίνει στην ελληνική αγορά στον τομέα της ανακύκλωσης πλαστικών
Στην χώρα μας, οι αρμόδιοι φορείς όπως είναι η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) και ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) εφαρμόζουν ήδη μια πολυεπίπεδη στρατηγική ενώ έχουν θέσει νέους στόχους για το επόμενο διάστημα. Αλλά οι προσπάθειές τους προσκρούουν σε αγκυλώσεις της αγοράς και σε ένα σύστημα το οποίο επιτρέπει την εισφοροδιαφυγή είτε αυτή είναι εκούσια είτε ακούσια (λόγω ελλιπούς ενημέρωσης).
Όπως αναφέρουν οι εκπρόσωποι των βιομηχανιών πλαστικών Ελλάδος, τα πλαστικά μπορούν να συμβάλλουν στην επίτευξη της κυκλικής οικονομίας υπό την προϋπόθεση ότι θα αναβαθμιστούν οι υπάρχουσες υποδομές ενώ πρέπει να δημιουργηθούν και νέες καθώς και να επεκταθούν οι εφαρμογές ανακύκλωσης και σε άλλα ρεύματα με βελτίωση της διαλογής των υλικών.
Μιλώντας στο Συνέδριο "Plastainability 2023", o πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος, Βασίλης Γούναρης επεσήμανε ότι το κλειδί για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι η συνεργασία όλων των stakeholders και η χρήση εργαλείων όπως είναι η τεχνητή νοημοσύνη για την βελτίωση της αποτελεσματικότητας. «Η βιομηχανία πλαστικών είναι απαραίτητη σε όλα τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής και εργάζεται για την βελτίωση της ανακυκλωσιμότητας επενδύοντας εκατομμύρια για τις υποδομές» τόνισε και ανέδειξε την ανάγκη επιβολής προστίμου που θα ενσωματώνει το περιβαλλοντικό κόστος από την ανεξέλεγκτη ρίψη αποβλήτων στο σύστημα.
Το χρηματοδοτικό κενό της ανακύκλωσης και η ευθύνη των επιχειρήσεων
Η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, η οποία αποτελεί πρωτοβουλία ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνταν στην παραγωγή συσκευασιών και την εμπορία συσκευασμένων προϊόντων, μεριμνά για την αποτελεσματική ανακύκλωση αποβλήτων συσκευασίας μέσα από την διαχείριση συγκεκριμένων πόρων και μέχρι στιγμής έχουν συμβληθεί 3.5640 εταιρείες. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία το 95% των ποσοτήτων που ανακυκλώνεται προέρχεται από το σύστημα της ΕΕΑΑ αλλά το μερίδιο αγοράς της είναι 48%, κάτι που σημαίνει ότι το 52% των επιχειρήσεων «απουσιάζει» και δεν συμβάλλει στην διαδικασία.
Η ελληνική αγορά αντιμετωπίζει συγκεκριμένα ζητήματα τα οποία αφορούν στην εφαρμογή του νόμου αλλά και στο καθεστώς λειτουργίας της ΕΕΑΑ. Αναλύοντας περαιτέρω, ο υπεύθυνος ελέγχου της ΕΕΑΑ, Τάσος Αρβανίτης, τόνισε ότι ένα βασικό πρόβλημα εξακολουθεί να είναι η εισφοροδιαφυγή η οποία αποτιμάται σε 24 εκατ. ευρώ και το 42% αντιστοιχεί σε ποσότητες που δεν εισφέρουν σε κανένα σύστημα και αυτό ακριβώς είναι το χρηματοδοτικό κενό που θα δώσει ώθηση στην επίτευξη του στόχου. Οι τιμές εισφοράς, είναι από τις μικρότερες στην Ευρώπη ενώ το γεγονός ότι με πρόσφατη παρέμβαση επιβλήθηκε στην ΕΕΑΑ να είναι ουσιαστικά ακριβότερη κατά 15% σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο σύστημα έχει τελικά ως συνέπεια να μειώνονται οι πόροι που χρηματοδοτούν τους δήμους, όπως εξήγησε. Δεύτερον, το σύστημα εγγυοδοσίας DRS είναι ακριβό καθώς απαιτεί ακριβό εξοπλισμό και υψηλή εισφορά από την πλευρά του καταναλωτή ενώ αφορά μόνο στο 15% των υλικών αι το 0,5% των ΑΣΑ (Αστικά Στερεά Απόβλητα).
Η επόμενη ημέρα στην ανακύκλωση πλαστικών
Ο στόχος για την ανακύκλωση πλαστικών το 2025 είναι να φθάσει στο 50% και σύμφωνα με την ΕΕΑΑ αυτή την στιγμή υπολείπονται 35.000 τόνοι. Την επόμενη πενταετία η ΕΕΑΑ θα επενδύσει 144 εκατ. ευρώ και στον σχεδιασμό της περιλαμβάνονται η ανάπτυξη ρευμάτων χαρτιού σε όλους τους συνεργαζόμενους δήμους, η επέκταση του ρεύματος γυαλιού και στον οικιστικό ιστό και οι έξυπνες γωνίες ανακύκλωσης. Ο κ. Αρβανίτης πρότεινε να υιοθετήσουμε το μοντέλο του Βελγίου με ένα ενιαίο πανελλαδικό σύστημα για την Διευρυμένη Ευθύνη Παραγωγού το οποίο θα είναι το μοναδικό που θα εισπράττει τις εισφορές από υπόχρεους παραγωγούς.
ΕΟΑΝ: Έρχονται μεταρρυθμίσεις για την ανακύκλωση
Ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης από την πλευρά του έχει θέσει σε εφαρμογή ένα κύμα νέων προγραμμάτων μέχρι τις 31/12/2023 ενώ έχει εισάγει και εργαλεία ανταποδοτικού χαρακτήρα αλλά η εφαρμογή του νομικού πλαισίου δημιουργεί ορισμένες φορές σύγχυση στις επιχειρήσεις και στους καταναλωτές.
Όπως επεσήμανε η Δρ. Αλεξάνδρα Τόγια, Διευθύνουσα Σύμβουλος του ΕΟΑΝ, μέσα στο επόμενο διάστημα θα υπάρξουν μεταρρυθμίσεις για να λυθούν τα προβλήματα και στόχος είναι η μείωση της δημιουργίας αποβλήτων και η προώθηση της ανακύκλωσης μέσω της εποπτείας του προγράμματος της Διευρυμένης Ευθύνης Παραγωγού. Ήδη έχουν εγκριθεί επτά διαφορετικά ρεύματα στο συγκεκριμένο πρόγραμμα ενώ εφαρμόζονται εργαλεία ανταποδοτικού χαρακτήρα όπως είναι η εισφορά προστασίας του περιβάλλοντος (5 ευρώ) ανά τεμάχιο η οποία αποδίδεται στον ΕΟΑΝ, το τέλος ανακύκλωσης για προϊόντα η συσκευασία των οποίων περιέχει pvc και τα περιβαλλοντικά τέλη για την πλαστική σακούλα (9 λεπτά). Ωστόσο, όσον αφορά στην απόδοση των εισφορών, δημιουργείται σύγχυση τόσο σε επίπεδο επιχειρηματικό όσο και στους καταναλωτές. Για παράδειγμα, κάποιες εταιρείες δηλώνουν plastrc free και θεωρούν ότι δεν πρέπει να πληρώσουν εισφορά ενώ στην πραγματικότητα φέρουν πλαστική επίστρωση και πρόσθετο πολυμερές και δεν δικαιούνται απαλλαγή ενώ για το τέλος ανακύκλωσης δεν είναι σαφές το ποιες συσκευασίες περιέχουν pvc. Για τις πλαστικές σακούλες, το καθεστώς είναι επίσης σύνθετο ως προς τις εξαιρέσεις και στο πλαίσιο αυτό, όπως τόνισε η κ. Τόγια, θα πρέπει να επαναξιολογηθεί η πολιτική που έχει υιοθετηθεί.
