Η διαχείριση αποβλήτων στην Ελλάδα αποτελεί ένα μελανό σημείο τόσο σε επίπεδο απορρόφησης των κονδυλίων που προέβλεπε το προηγούμενο ΕΣΠΑ όσο και σε επίπεδο αποτελεσματικότητας των πολιτικών που έχουν εφαρμοστεί τις τελευταίες δεκαετίες. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των 18 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τους στόχους του 2025 όσον αφορά την επανάχρηση και την ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων και όλων των απορριμμάτων συσκευασίας, καθώς και στον στόχο υγειονομικής ταφής για το 2035 καθώς διαχειριστικά προβλήματα και χρόνιες παθογένειες φράσσουν τον δρόμο της χώρας προς μια κυκλική οικονομία.
Σήμερα, το ποσοστό ανακύκλωσης στην χώρα μας διαμορφώνεται στο 20%, αρκετά χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο ο οποίος είναι 50% ενώ στόχος της κυβέρνησης (ν.4819/2021) είναι η ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων να ανέλθει σε ποσοστό τουλάχιστον 55% το 2025, 60% το 2030 και 65% το 2035 και η ανακύκλωση των συσκευασιών σε ποσοστό τουλάχιστον 65% το 2025 και 70% το 2030. Όπως είναι γνωστό, μέχρι το 2035, μόνο το 10% των οικιακών απορριμμάτων (μετά από επεξεργασία) θα μπορεί να οδηγείται σε ταφή ενώ σήμερα το ποσοστό αυτό φθάνει στο 80%. Έτσι, το μεγάλο ερώτημα που παραμένει είναι το πώς θα περάσουμε από την θεωρία στην πράξη ειδικά όταν μέσα στα επόμενα χρόνια απαιτείται να συντελεστεί μια τόσο μεγάλη μετάβαση.
Βασικό εργαλείο για την επίτευξη των στόχων διαχείρισης απορριμμάτων αποτελεί η χρηματοδότηση μέσω της επόμενης προγραμματικής περιόδου (ΕΣΠΑ 2021-2027). Μάλιστα, πλέον έχει ενταχθεί ένα κριτήριο το οποίο αναμένεται ότι θα λειτουργήσει ως δικλείδα ασφαλείας στην ορθή συλλογή και διαχείριση απορριμμάτων ειδικά σε δήμους οι οποίοι έχουν κατηγορηθεί ότι δεν διαθέτουν υποδομές (ή τους οδηγούς για να οδηγήσουν τα απορριμματοφόρα). Πρόκειται για την διοικητική ικανότητα των φορέων, δηλαδή την ύπαρξη κεφαλαίων για την συντήρηση και την λειτουργία τους ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι υποδομές και οι δράσεις που θα χρηματοδοτηθούν όντως θα λειτουργήσουν με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο.
Το νέο αυτό κριτήριο (το οποίο έρχεται να προστεθεί σε αυτό της κλιματικής ανθεκτικότητας) τείνει να λειτουργήσει ως ασπίδα προστασίας στα νέα έργα τα οποία ούτως ή άλλως «αλλάζουν ύφος». Όπως είναι γνωστό, στον τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων επιδιώκεται η μετάβαση από τις μεγάλες εγκαταστάσεις μηχανικής διαλογής (όπου καταλήγουν σύμμικτα τα απόβλητα) σε μικρότερες εγκαταστάσεις όπου θα είναι πλέον διαχωρισμένα (διαλογή στην πληγή) ανάλογα με το υλικό (χαρτί, γυαλί κλπ). Δηλαδή, τα εργοστάσια θα πρέπει να παραλαμβάνουν και θα τα επεξεργάζονται χωριστά, μια πρόνοια την οποία θα πρέπει να λαμβάνουν υπ’όψιν οι φορείς που θα διεκδικήσουν χρηματοδότηση.
Υπενθυμίζεται ότι το ΕΣΠΑ 2021-2027 προβλέπει δράσεις για την βελτίωση του τρόπου διαλογής στερών αποβλήτων μέσω μιας ολιστικής προσέγγισης και αποτελεσματικότερης διακυβέρνησης και προς αυτήν την κατεύθυνση κινητοποιεί συνολικούς πόρους ύψους 795,53 εκατ. ευρώ μέσω του Ταμείου Συνοχής.
