Ροή
Ανυπολόγιστες συνέπειες για την ίδια τη Facebook, το διαδίκτυο και, ενδεχομένως, ακόμα για τον τρόπο που θα λειτουργούν τα κράτη στο υπόλοιπο του 21ου αιώνα ενδέχεται να έχει ο «πόλεμος» που έχει ξεκινήσει ανάμεσα στο Facebook και στις κυβερνήσεις ορισμένων χωρών με μήλο της έριδας το πρότζεκτ «Free Basics» , την υπηρεσία που παρέχει η Facebook για δωρέαν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες Internet, μέσω της πρωτοβουλίας Internet.org, η οποία ήδη λειτουργεί σε 36 χώρες.
Αν και ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε την διάθεση της υπηρεσίας σε 37 χώρες, η Αίγυπτος απαγόρευσε την χρήση της, λίγο πριν την αλλαγή του χρόνου, με την αιτιολογία ότι η εθνική ρυθμιστική αρχή τηλεπικοινωνιών την έκρινε επιβλαβή για τον υγιή ανταγωνισμό. Βέβαια σύμφωνα με σημερινό δημοσίευμα του Reuters, ο λόγος που η αιγυπτιακή κυβέρνηση μπλόκαρε τις υπηρεσίες ήταν επειδή το Facebook αρνήθηκε να της παραχωρήσει τη δυνατότητα να κατασκοπεύει τους χρήστες της.
H Free Basics, η οποία ξεκίνησε στην Αίγυπτο τον Οκτώβριο, παρότρυνε τους χρήστες χαμηλού εισοδήματος να δημιουργήσουν έναν λογαριασμό στο Facebook χρησιμοποιώντας έναν φτηνό υπολογιστή ή ένα smartphone και στη συνέχεια να έχουν δωρεάν πρόσβαση σε περιορισμένες υπηρεσίες του Διαδικτύου. Στις 30 Δεκεμβρίου όμως η Aιγυπτιακή κυβέρνηση αποφάσισε να αναστείλει την λειτουργία της υπηρεσίας ισχυριζόμενη πως η εταιρεία κινητής τηλεφωνίας Etisalat, μέσω της οποίας παρεχόταν η υπηρεσία, λειτουργούσε με προσωρινή άδεια, δύο μηνών το περιθώριο της οποιας είχε εκπνεύσει.
Σύμφωνα βέβαια με το δημοσίευμα του Rεuters το οποίο επικαλείται πηγές με γνώση των συζητήσεων μεταξύ Facebook και κυβέρνησης της Αιγύπτου ο αποκλεισμός της Free Basics συνέβη μόνο αφότου η εταιρεία αρνήθηκε να επιτρέψει στην κυβέρνηση να παρακάμψει την ασφάλεια της για να παρακολουθεί τους χρήστες της.
Τα εμπλεκόμενα μέρη, εκπρόσωπος του Facebook καθώς και η εταιρεία Etisalat, αρνήθηκαν να σχολιάσει το ζήτημα, ενώ αρνητικός στο σχολιασμό των πληρφοριών ήταν και ο Mohamed Hanafi, εκπρόσωπος του Υπουργείου Συγκοινωνιών της Αιγύπτου, συμπληρώνοντας πως ήταν άλλοι οι λόγοι για τους οποίους έπρεπε να αποκλειστεί η Free Basics. «Η υπηρεσία, η οποία προσφέρεται δωρεάν στον καταναλωτή κρίθηκε επιβλαβής για τις ανταγωνίστριες εταιρείες από την εθνική ρυθμιστική αρχή τηλεπικοινωνιών», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Αξίζει να σημειωθεί πως η Free Basics η οποία διατίθεται σε χώρες με μεγάλο πληθυσμό που όμως δεν διαθέτουν αξιόπιστη υπηρεσία διαδικτύου, θεωρείται βαρύνουσας σημασίας για την παγκόσμια στρατηγική του Facebook. Παρόλο που μέσω αυτής η Facebook δεν προωθεί διαφημίσεις στοχεύει να αυξήσει τους χρήστες της οι οποίοι σε διαφορετική περίπτωση δεν θα ήταν σε θέση να δημιουργήσουν λογαριασμό στο Facebook.
Όπως αναφέρεται μάλιστα σε ανακοίνωση της εταιρείας περισσότερα από 3 εκατ. Αιγύπτιοι χρησιμοποίησαν την υπηρεσία πριν από την αναστολή της ενώ 1 εκατ. εξ αυτών δεν είχε ποτέ πρόσβαση στο Internet μέχρι τότε. Αξίζει να σημειωθεί πως η βασική σελίδα του Facebook και η εφαρμογή εξακολουθούν να είναι διαθέσιμες στην Αίγυπτο, χώρα με περίπου 90 εκατομμύρια κατοίκους.
Αξίζει να σημειωθεί επίσης πως σύμφωνα με τις πηγές του Reuters όταν η Free Basics ξεκίνησε στην Αίγυπτο, δεν υπήρχε καμία αναφορά για προσωρινή άδεια ή ανησυχίες σχετικά με τον ανταγωνισμό ή την ουδετερότητα του δικτύου. Κατά την αναστολή της υπηρεσίας μάλιστα, η Facebook δήλωσε «απογοητευμένη» εκφράζοντας παράλληλα την ελπίδα «η κατάσταση να λυθεί σύντομα»
Η διαμάχη για το Free Basics αναδεικνύει τη λεπτή ισορροπία με την οποία έρχονται αντιμέτωπες εταιρείες του Διαδικτύου όταν απαντούν αρνητικά στις απαιτήσεις των κυβερνήσεων ώστε να προστατέψουν τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών τους. Ειδικά σε μια περίοδο αυξημένης ανησυχίας σχετικά με την επιτήρηση του Διαδικτύου και την λογοκρισία στον κόσμο. Μάλιστα σύμφωνα με τους ειδικούς της προστασίας των δικαιωμάτων της ιδιοτικότητας στο διαδίκτυο η παραπάνω υπόθεση αποτελεί μια από τις ελάχιστες που έχουν γίνει γνωστές όπου μια παγκόσμιας εμβέλειας διαδικτυακή εταιρεία απέρριψε τις απαιτήσεις μια κυβέρνησης για ειδική πρόσβαση στο δίκτυό της και αναγκάστηκε να κλείσει εξαιτίας αυτού να κλείσει μια της υπηρεσία.
Η διαμάχη γύρω από τις υπηρεσίες της Free Basics βέβαια δεν έλαβε χώρα μόνο στην Αίγυπτο. Λίγους μήνες νωρίτερα, το διαδίκτυο είχε πάρει φωτιά όταν διάφοροι ακτιβιστές του παγκόσμιου ιστού ανά τον κόσμο, κυρίως στην Ινδία, κατηγόρησαν την υπηρεσία ότι παραβιάζει την ουδετερότητα του διαδικτύου, επιτρέποντας την πρόσβαση σε επιλεγμένους ιστότοπους και επιχειρήσεις αποκλείοντας κάποιους άλλους από τη λίστα. Στην περίπτωση της Ινδίας, η κανονιστική αρχή της χώρας κατά την διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης δέχτηκε 1,8 εκατομμύρια email από χρήστες που έπαιρναν θέση υπέρ ή κατά του “Free Basics” μέχρι να εκδώσει νέους κανονισμούς τον Φεβρουάριο.
Για να απορρίψει ορισμένους από τους ισχυρισμούς των επικριτών της υπηρεσίας που έκαναν λόγο για κενό ασφαλείας στην Free Basics που είχε ως αποτέλεσμα την κατασκοπεία λογαριασμών των χρηστών, η Facebook προσπάθησε να ενισχύσει την ασφάλειά του ήδη από τον Σεπτέμβριο.
Εν μέρει, το πρόβλημα ήταν ότι οι χρήστες δεν μπορούσαν απρόσκοπτα να συνδεθούν μέσω κρυπτογραφημένων καναλιών προς τις ασφαλείς ιστοσελίδες, με διευθύνσεις δηλαδή που ξεκινούν από HTTPS, γεγονός που σήμαινε πως οι πελάτες που χρησιμοποιούσαν web-based emails υπήρχε περίπτωση τα emails τους να είναι εκτεθειμένα. Μετά την ενίσχυση της ασφάλειας από μεριάς του Facebook όσοι χρησιμοποιούν τη δωρεάν εφαρμογή για κινητά συνδέονται με κρυπτογράφηση σε ασφαλείς ιστοτόπους. Δεν είναι γνωστό αν τα νέα μέτρα ήταν ένας παράγοντας στην απόφαση της Αιγύπτου να εμποδίσει το Free Basics ενώ άγνωστο παραμένει και το αν η κυβέρνηση έχει ζητήσει και από άλλες εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή παρόχους υπηρεσιών Internet «κλειδί για τις πίσω πόρτες ασφαλείας τους».
Αν γυρίσουμε λίγο πίσω στην ιστορία βέβαια οι αξιώσεις των αιγυπτιακώ αρχών δεν φαντάζουν παράλογες ούτε και η προσοχή που όφειλε να επιδείξει το Facebook στην προάσπιση των προσωπικών δεδομένων των πελατών της στην Αίγυπτο. Αρκεί να σκεφτούμε πως μια σελίδα στο Facebook η οποία ξεκίνησε το 2010 από έναν υπάλληλο της Google στο Ντουμπάι για το θάνατο ενός ανθρώπου στην Αλεξάνδρεια από τα χέρια της αστυνομίας, διαδραμάτισε σημαντικό κι άμεσο ρόλο στην υποκίνηση των διαμαρτυριών οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα να ανατραπεί ο δικτάτορας Hosni Mubarak το 2011.
Μάλιστα τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, κατά την διάρκεια της καταστολής των αντιφρονούντων στην πορεία κατά την πέμπτη επέτειο της εξέγερσης, οι Αιγυπτιακές Δυνάμεις Ασφαλείας συνέλαβαν δύο διασχειριστές σελίδων του Facebook οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για να υποστηρίξουν την εκτός νόμου Μουσουλμανική Αδελφότητα και να ενθαρρύνουν τις διαμαρτυρίες. Και οι δύο παραμένουν μέχρι σήμερα στη φυλακή και κατηγορούνται για υποκίνηση της βίας και τη διάδοση και τη δημοσίευση ψευδών ειδήσεων.
Μερικοί ισχυρίζονται ότι η κατάργηση της free Basics είναι προπομπός για το κλείσιμο του Facebook γενικά στην Αίγυπτο. Ο αντίλογος λέει πως αυτή η κίνηση θα προκαλέσει μια σκληρή λαϊκή αντίδραση, σημειώνει ο Ramy Raoof, ψηφιακός ερευνητής ασφαλείας και συμπληρώνει πως η απαγόρευση της Free Basics μπορεί να αναστείλει την ανάπτυξη του Facebook αφού άτομα με χαμηλότερα εισοδήματα θα αποξενωθούν από την μεσαία τάξη και από τις επιχειρήσεις. «Η απαγόρευση του Facebook στο σύνολό του είναι μια παρατραβηγμένη ιδέα η οποία σίγουρα θα είχε τεράστιες συνέπειες» καταλήγει οο Raoof.
