Ροή
Με συστάσεις για μείωση της χρήσης των τζακιών επιχειρούν γι’ άλλη μια χρόνια οι αρμόδιοι να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με τα αιωρούμενα σωματίδια και κατ’ επέκταση της αιθαλομίχλης.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος κάλεσε τη Δευτέρα τους κατοίκους του λεκανοπεδίου να μην χρησιμοποιούν τα τζάκια τους τουλάχιστον μέχρι και σήμερα Τρίτη 22 Δεκεμβρίου.
Το νέφος αιθαλομίχλης ωστόσο έχει κάνει εδώ και καιρό την εμφάνιση του. Και αυτό φαίνεται από την παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων «μαύρου άνθρακα» από την καύση βιομάζας που έφτασαν τις τελευταίες μέρες τα 20 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα τις βραδινές ώρες.
Όπως λέει στα «ΝΕΑgr», ο διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Ευάγγελος Γερασόπουλος, αυτές οι πρώτες τιμές του «μαύρου άνθρακα» που εκπέμπεται σε σημαντικό βαθμό και από την καύση ξύλων, είναι προάγγελος για το τι πρόκειται να συμβεί αν πέσει κι άλλο η θερμοκρασία και ο κόσμος αρχίσει και εφέτος να χρησιμοποιεί συστηματικά τα τζάκια, όπως συνέβη τις προηγούμενες χρονιές.
Η παρουσία τού «μαύρο άνθρακα» συνδέεται με αυξημένες τιμές των αιωρούμενων σωματιδίων. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις του Σαββάτου 12 και της Κυριακής 13 Δεκεμβρίου όπου το βράδυ οι μέγιστες τιμές των αιωρούμενων σωματιδίων στο Θησείο –όπου είναι εγκαταστημένος ο σταθμός μέτρησης του Αστεροσκοπείου- χτύπησαν κόκκινο και κυμάνθηκαν από 200 έως 300 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα.
Αλλά και οι σταθμοί μέτρησης του υπουργείου Περιβάλλοντος, έδειξαν υψηλές μέσες 24 ώρες συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων (PM 10) από τα μεσάνυχτα του περασμένου Σαββάτου (19 Δεκεμβρίου) έως τα μεσάνυχτα της Κυριακής (20 Δεκεμβρίου).
Η υψηλότερη καταγράφτηκε στο σταθμό των Λιοσίων όπου οι συγκεντρώσεις έφτασαν τα 103 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα. Τη Δευτέρα (21 Δεκεμβρίου) τη σκυτάλη πήρε ο Πειραιάς όπου οι συγκεντρώσεις έφτασαν τα 97 mg/m3.
Υψηλές συγκεντρώσεις «μαύρου άνθρακα» από την καύση βιομάζας καταγράφτηκαν και το διήμερο 7 και 8 Δεκεμβρίου με ότι αυτό συνεπάγεται για τη συγκέντρωση των αιωρούμενων σωματιδίων.
Οι πρώτες λεπτομερείς μετρήσεις του «μαύρου άνθρακα» από το Αστεροσκοπείο Αθηνών –και η εκτίμηση της συνεισφοράς της καύσης βιομάζας έναντι των οχημάτων και της κεντρικής θέρμανσης- ξεκίνησαν τα τελευταία 2-3 χρόνια.
Και με βάση τα στοιχεία που συλλέχτηκαν οι ειδικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα βράδια οι συγκεντρώσεις του μαύρου άνθρακα υπερκαλύπτουν τις αντίστοιχες εκπομπές από τα λοιπά μέσα θέρμανσης και είναι εφάμιλλες με τις συγκεντρώσεις που προκαλούν τα οχήματα σε ώρες αιχμής.
Σημειώνεται ότι τα βράδια, το πρόβλημα με την αιθαλομίχλη είναι πιο έντονο αφού τότε ο κόσμος ανάβει περισσότερο τα τζάκια. Έτσι, αν και η μέση ημερήσια συγκέντρωση στο Θησείο των αιωρούμενων σωματιδίων (PM 10) κυμάνθηκε το Σάββατο 12 Δεκεμβρίου στα 34 μικρογραμμάρια και την Κυριακή 13 Δεκεμβρίου στα 54 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα (υπέρβαση του ορίου) η έκθεση του πληθυσμού τις βραδινές ώρες ήταν πολλαπλάσια.
Στο νέφος με την αιθαλομίχλη , άσχετα αν έχει μικρή ή μεσαία έκταση- αυτό που κάνει τους ειδικούς να ανησυχούν περισσότερο είναι τα σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρογραμμάρια, που είναι και τα πιο επικίνδυνα για την υγεία των ανθρώπων.
Αυτή τη στιγμή, οι επίσημες μετρήσεις αφορούν τα PM 10. Ωστόσο, έχει αποδειχθεί κατά τις προηγούμενες χρονιές ότι όταν έχουμε αιθαλομίχλη, τότε , μέσα σε αυτά περιέχονται τις βραδινές ώρες κατά 90% τα σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρογραμμάρια (PM 2,5) ή και ακόμη μικρότερα (PM 1).
Τα όρια
Tα όρια που έχουν θεσπιστεί τόσο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας όσο και από την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ για τα PM 2,5 είναι πολύ μικρότερα (25 και 35 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα) σε σχέση με τo όριο για τα PM 10 που είναι τα 50 μικρογραμμάρια (το όριο αυτό δεν πρέπει να παραβιάζεται πάνω από 35 φορές το χρόνο).
Την ίδια ώρα, και οι μέσες 24 ώρες τιμές για τις συγκεντρώσεις των PM 10 που δίνουν οι σταθμοί μέτρησης του υπουργείου Περιβάλλοντος από τα μεσάνυχτα του περασμένου Σαββάτου έως τα μεσάνυχτα της Κυριακής (χωρίς να εστιάζουν αποκλειστικά στις βραδινές ώρες) δείχνουν υπέρβαση του θεσπιζόμενου ορίου των 50 μg/m3 :
Λιόσια 103 μικρογραμμάρια, Περιστέρι 95 μικρογραμμάρια, Αριστοτέλους 78 μικρογραμμάρια, Πειραιάς 74 μικρογραμμάρια και Μαρούσι 73 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα.
Τη Δευτέρα (20 Δεκεμβρίου) οι τιμές διαμορφώθηκαν ως εξής: Πειραιάς 97 μικρογραμμάρια, Περιστέρι 91 μικρογραμμάρια, Αριστοτέλους 86 μικρογραμμάρια, Λιόσια 84 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα.
Κενά στο δίκτυο μέτρησης
Σύμφωνα με τον καθηγητή Φυσικής Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών Δημοσθένη Ασημακόπουλο, οι σταθμοί μέτρησης στο δίκτυο του υπουργείου Περιβάλλοντος δεν επαρκούν για να αποτυπώσουν πλήρως το πρόβλημα με τα αιωρούμενα σωματίδια.
«Οι μετρήσεις είναι δειγματοληπτικές και δεν μας δίνουν πλήρη εικόνα για ζητήματα τοπικού ενδιαφέροντος, όπως είναι για παράδειγμα, οι «αστικές χαράδρες», δηλαδή οι στενοί δρόμοι –που δεν αερίζονται- και εγκλωβίζεται η ρύπανση»,επισημαίνει.
Αν και το πετρέλαιο εφέτος πωλείται πιο φθηνά εντούτοις οι ειδικοί δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι ότι το πρόβλημα με την αιθαλομίχλη δεν θα πάρει διαστάσεις.
«Μπορεί το πετρέλαιο να έχει φθηνύνει όμως και οι Έλληνες έχουν γίνει πιο φτωχοί», λέει ο πρώην διευθυντής στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Μιχάλης Πετρακης. «Επιπλέον έχουν γίνει επενδύσεις σε καυστήρες πελετ που δεν μπορούν εύκολα να αντικασταθουν. Και η καύση του ξύλου ευθύνεται κατά κύριο λόγο για την αιθαλομίχλη».
Όπως εξηγεί, τις κρύες ξάστερες νύχτες σχηματίζεται το φαινόμενο της αναστροφής. Δημιουργείται δηλαδή μια «κουβέρτα» που εμποδίζει τους ρύπους από την καύση των ξύλων να διαλυθούν και τους εγκλωβίζει κοντά στο έδαφος. Όταν έχει σύννεφα συνήθως δεν γίνεται αναστροφή.
Οι επιπτώσεις στην υγεία
«Η μακροχρόνια έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων, σύμφωνα με τον πνευμονολόγο- αναπληρωτή καθηγητή στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ Παναγιώτη Μπεχράκη, ευθύνεται για την εμφάνιση καρκίνου των πνευμόνων αλλά και για καρδιακά νοσήματα».
Όπως εξηγεί, «τα πιο επικίνδυνα είναι αυτά με διάμετρο 2,5 μικρόμετρα, τα οποία διεισδύουν και πιο εύκολα στο αναπνευστικό σύστημα και προκαλούν φλεγμονώδη αντίδραση σε όλο το σώμα μέσω της κυκλοφορίας του αίματος».
Όπως αναφέρει, στα «ΝΕΑgr» ο Παναγιώτης Μπεχράκης « το πρόβλημα ήταν, είναι και, εξακολουθεί να παραμένει σημαντικό ωστόσο οι απαραίτητες επιδημιολογικές μελέτες που θα έδειχναν τις πραγματικές επιδημιολογικές διαστάσεις δεν έχουν γίνει».
Η καθηγήτρια Βιοστατιστικής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Κλέα Κατσουγιάννη αναφέρει ότι στην Ελλάδα με βάση την Έκθεση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος (2015) έχουμε ετησίως 11.100 πρόωρους θανάτους εξαιτίας της έκθεσης του πληθυσμού στα αιωρούμενα σωματίδια (PM 2,5).
Σε ό,τι αφορά τα μεγαλύτερης διαμέτρου σωματίδια τα PM 10, η καθηγήτρια Βιοστατικής και Επιδημιολογίας υποστηρίζει ότι «στις μακροχρόνιες επιδράσεις τους συγκαταλέγεται, όπως έχει υπολογιστεί και, το χάσιμο για τους κατοίκους της Αθήνας ενός έτους (!) από το προσδόκιμο επιβίωσης στην ηλικία των 30 χρόνων».
Μάλιστα, όπως λέει, βάσει πρόσφατης μελέτης με δεδομένα από 17 περιοχές της Ευρώπης, προέκυψε ότι ο κίνδυνος να πάθει κάποιος καρκίνο του πνεύμονα αυξάνεται κατά 22% αν ζει σε μια περιοχή με συγκέντρωση αιωρούμενων σωματιδίων μεγαλύτερη κατά 10 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα.
Τη νύχτα είναι μεγαλύτερο το πρόβλημα
Κατά τις νυχτερινές ώρες καίμε περισσότερη βιομάζα. Όπως αναφέρει, ο Ευάγγελος Γερασόπουλος, με βάση τα στοιχεία των προηγούμενων ετών, η εκτίμηση είναι ότι η συνεισφορά της καύσης της βιομάζας στα συνολικά επίπεδα των αιωρούμενων σωματιδίων PM 10 στην ατμόσφαιρα της Αθήνας κυμαίνεται από 35% έως 40% σε ημερήσια βάση. Σύμφωνα με τον ίδιο, η συνεισφορά αυτή μεγιστοποιείται κατά τις νυχτερινές ώρες όπου μπορεί να ξεπεράσει το 80% -90%.
