Ροή
Την πιο δύσκολη εξίσωση στα χρονικά της καλείται να λύσει η Ευρωζώνη, με τον κορονοϊό να επαναφέρει τα κακώς κείμενα που ποτέ δεν θάφτηκαν βαθιά στις συνειδήσεις των ευρωπαίων ηγετών. Αντιθέτως μπροστά στο ξέσπασμα μιας πρωτοφανούς επιδημίας αποκαλύφθηκε το πόσο εύθραυστο στο βωμό των κρίσεων, είναι το οικοδόμημα της ΕΕ, που ακροβατεί συνεχώς πάνω στις «πλασματικές» σχέσεις των κρατών μελών της.
Η αδιαλλαξία των χωρών που συνασπίζονται με την μη αμοιβαιοποίηση του χρέους, με την αυστηρή τήρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, αλλά και την αριστεία της πιστοληπτικής αξιολόγησης, «φρενάρει» τη συλλογική προσπάθεια κρατών μελών αλλά και θεσμικών οργάνων για λήψη δραστικών μέτρων. Εγκλωβισμένη στις Συμπληγάδες μιας βαθιάς ύφεσης με ανυπολόγιστες οικονομικές συνέπειες για όλους, και μιας άνευ προηγουμένου υγειονομικής κρίσης με χιλιάδες νεκρούς, η ΕΕ χρονοτριβεί κινδυνεύοντας να βρεθεί μπροστά στο απόλυτο χάος.
Τα δεδομένα λοιπόν σε αυτή τη δυσεπίλυτη με πολλούς αγνώστους εξίσωση μπορεί να είναι σαφή, αλλά ο τρόπος επίλυσής της και τελικώς η έκβαση της, -δηλαδή η επόμενη μέρα μετά τον κορονοϊό- παραμένει πλήρως αχαρτογράφητη διατηρώντας στο ακέραιο τους κινδύνους ενός νέου σοκ. Η επίπτωση της πανδημίας στην οικονομία είναι τόσο καταστροφική, με μια σειρά κλαδικών «βομβών» να εκρήγνυνται η μία μετά την άλλη, που χρειάζεται μια συντονισμένη δύναμη πυρός ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα.
Ο βασικός άξονας διαμάχης, που οδηγεί σε παρακλάδια επιμέρους «κόκκινων γραμμών» είναι η εργαλειοθήκη που θα αναπτυχθεί για τον περιορισμό των επιπτώσεων της πανδημίας σε τομείς της οικονομίας. Ωστόσο αν εξετάσει κανείς τι προωθεί το εκάστοτε «στρατόπεδο» ως μέτρο αντιμετώπισης, θα βρεθεί μπροστά σε ένα μεγάλο διακύβευμα. Και αυτό δεν είναι άλλο από το τι μας περιμένει μετά από 6 μήνες, γιατί μπροστά στη προσπάθεια σου να σώσεις ότι μπορείς, πιθανότατα θα βρεθείς εκτεθειμένος στο μέλλον, σε αυτό που ίδιος δημιούργησες. Το δίχτυ προστασίας που άπλωσε η ΕΚΤ με μια σειρά πρωτοβουλιών, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και τα ελληνικά ομόλογα, ώστε να αποτραπεί μια ολοκληρωτική χρηματοπιστωτική κρίση, δεν απέβαλε τις διαρθρωτικές και δημοσιονομικές αγκυλώσεις της Ολλανδίας και της Γερμανίας.
Οι χώρες που βλέπουν ως κόκκινο πανί την έκδοση ευρωομολόγου, ζητούν την τήρηση των όρων σε όσες προσφύγουν στην προληπτική πιστωτική γραμμή ECCL του ESM. Και εδώ αποκαλύπτονται δύο τινά. Από τη μία αν οι χώρες που πλήττονται περισσότερο από τον κορονοϊό προσφύγουν στη δανειοδότηση από τον ESM, θα αποδεχθούν ένα τύπου μνημόνιο με ίσως πιο ελαστικούς όρους προσθέτοντας στα υφιστάμενα υψηλά χρέη και νέα, και από την άλλη συμπληρωματικά, καραδοκεί ο κίνδυνος αυστηροποίησης αυτού του πλαισίου επιτήρησης μετά το πέρας της πανδημίας, δημιουργώντας για πολλοστή φορά νέους συσχετισμούς ηγεμονίας εντός της ΕΕ.
Παράλληλα, από το σκληρό παζάρι των τελευταίων ημερών, φαίνεται πως με τα υφιστάμενα δεδομένα του κορονοϊού δεν θα υπάρξει έκδοση ευρωομολόγου, καθώς οι χώρες του Βορρά έχουν ισχυρές ενστάσεις, περί ηθικού κινδύνου, αλλά και «μεταφοράς» οικονομικών πόρων από αυτές προς τις χώρες του Νότου, που θα οδηγήσει σε μια εικονική ισότητα. Το χάσμα έχει γεφυρωθεί ως προς το πρόγραμμα SURE της Κομισιόν με 100 δισ. ευρώ (για την στήριξη της εργασίας) και των 250 δισ. ευρώ από την ΕΤΕπ που θα διοχετευθούν σε μικρομεσαίες κατά βάση επιχειρήσεις. Τα μεγέθη αυτά ωστόσο είναι πολύ μικρά ώστε δώσουν «ανάσα» στις οικονομίες των κρατών μελών, μιας και απατούνται μέτρα περίπου του 10% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ για να μην επιβεβαιωθούν οι δυσοίωνες εκτιμήσεις. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως στις ΗΠΑ, έχουν ενεργοποιηθεί δημοσιονομικά μέτρα που ξεπερνούν τα 2 τρισ. δολάρια με περαιτέρω αύξηση, ενώ η Fed έχει φτάσει τον ισολογισμό της πάνω από τα 6 τρισ. δολάρια.
Ωστόσο οποιαδήποτε και αν είναι η έκβαση των διαπραγματεύσεων, όλα τα κράτη βγαίνοντας σε διαφορετικούς χρόνους και με διαφορετικού βάθους «πληγές» από τον κορονοϊό, θα έχουν να διαχειριστούν τεράστια ελλείμματα, υψηλά επίπεδα χρέους, -δημόσιου και ιδιωτικού- και μια σημαντική αύξηση της ανεργίας, αφού ολόκληρη η οικονομία στα μεγέθη της συρρικνώνεται. Όλοι αυτοί οι όγκοι χρεών που θα αυξηθούν δραματικά σε μια περίοδο βαθιάς και απότομης ύφεσης, ώστε να υποστηριχθεί η επανέναρξη των μηχανών της οικονομίας θα πρέπει κάποιος να τα απορροφήσει.
Και εδώ ανοίγει μια νέα συζήτηση γύρω από τη συμβατική θέση της ΕΚΤ, που πιθανώς θα λειτουργήσει για πολλοστή φορά ως δανειστής έσχατης ανάγκης. Την τελευταία δεκαετία το στρατηγείο της Φρανκφούρτης απέδειξε πως είναι η μόνη εναπομείνασα φωνή στο συνονθύλευμα της ΕΕ που μπορεί να δράσει χωρίς όρια και φραγμούς, καλύπτοντας την ανεπάρκεια άλλων. Καλύπτοντας ωστόσο το κενό άλλων, γεννήθηκε μια μονόπλευρη εξάρτηση των κρατών μελών της Ευρωζώνης προς την ΕΚΤ, που πλέον θέτει την ίδια προ ισχυρών διλημμάτων.
Αγοράζοντας πλέον, ακόμα και χρέος κρατών όπως της Ελλάδας που δεν διαθέτει το investment grade, παραμερίζοντας δηλαδή, τους οίκους αξιολόγησης, θα αυξήσει δραματικά τον ισολογισμό της. Το ζήτημα είναι πως θα απαντήσει η ίδια σε αυτό. Πιθανότατα θα μπορέσει να ξεπεράσει το αποδεκτό πλαίσιο της και να προβεί σε ένα είδους rollover, δηλαδή τη μετακύλιση της λήξης των ομολόγων που έχει αγοράσει από τα κράτη μέλη. Ακόμη πιο αντισυμβατικό, αν επέλθει και δεύτερο κύμα πανδημίας θα ήταν να παρακάμψει κατά πολύ το καταστατικό της και την θεσμικότητα του ρόλου της και να «κουρέψει» μέρος του χρέους που διακρατεί. Αυτό ωστόσο πιθανώς θα «παγιδεύσει» τα κράτη μέλη και θα τα οδηγήσει σε έναν εφησυχασμό για τη λήψη μέτρων δημοσιονομικής τόνωσης.
Αυτό που γίνεται ξεκάθαρο είναι πως όλοι θα αναμετρηθούν με το βάρος μιας από τις κρισιμότερες στιγμές στην ιστορία και όλοι θα πρέπει να ξεπεράσουν κοντόφθαλμες πολιτικές αν θέλουν να υπάρχει Ευρωζώνη την επόμενη μέρα, χωρίς μια εκατόμβη νεκρών.
