Ροή
Το πρόβλημα των ιταλικών τραπεζών παραμένει άλυτο εδώ και πολλά χρόνια, επισημαίνει σε ανάλυσή του Nicolas Veron, ανώτατος συνεργάτης του ινστιτούτου Bruegel στις Βρυξέλλες.
Αναγνωρίζει, ωστόσο, ότι σήμερα βρίσκονται σε ένα σημείο καμπής που μπορεί να σημάνει το τέλος του δράματος και την αλλαγή της σελίδας για τις τράπεζες της Ευρωζώνης.
Όπως εξηγεί ο έγκριτος αναλυτής, το πρόβλημα του τραπεζικού κλάδου στην Ιταλία είναι ένας συνδυασμός διαρθρωτικών και κυκλικών παραγόντων, εξηγεί.
Οι περισσότερες ιταλικές τράπεζες, που κατά κύριο λόγο είναι μικρές και τοπικές, διοικούνται με πολιτικά κριτήρια, γεγονός που υπονομεύει την ευρωστία τους. Το αποτέλεσμα ήταν ο ισολογισμός τους να εκτροχιαστεί με την ύφεση της προηγούμενης δεκαετίας και αυτός είναι ο λόγος που βρίσκονται σήμερα στο κατώφλι της κρατικής διάσωσης.
Τα τελευταία χρόνια, πολλά από τα δάνεια στα χαρτοφυλάκιά τους «κοκκίνησαν» αλλά οι τράπεζες δεν επιλήφθηκαν εγκαίρως του προβλήματος, ορμώμενες από τοπικές διασυνδέσεις και συμφέροντα. Συνέχισαν να στηρίζουν τους δανειστές προσποιούμενες ότι…. δεν τρέχει τίποτα.
Τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (NPEs) των ιταλικών τραπεζών ανέρχονται σήμερα σε πολλές εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Για πολλά από αυτά λήφθηκαν εγγυήσεις, αλλά οι κατασχέσεις δεν είναι λύση σε μια χώρα με απαρχαιωμένο σύστημα δικαιοσύνης.
Το χειρότερο, τονίζει ο κ. Veron, είναι ότι πολλές τράπεζες διέθεσαν μετοχές και ομόλογα σε ιδιώτες επενδυτές, χωρίς να έχουν δημοσιοποιήσει επαρκή στοιχεία για τους κινδύνους και την ποιότητα του χαρτοφυλακίου τους, με αποτέλεσμα οι τίτλοι να είναι υπερτιμημένοι. Αυτή η «απευθείας συναλλαγή» απαγορεύεται σε πολλές χώρες της ΕΕ –αλλά όχι στην Ιταλία, όπου μέχρι πρόσφατα μάλιστα παρέχονταν και φορολογικά κίνητρα.
Η ποιότητα του ενεργητικού των τραπεζών επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο μετά τους νέους κανονισμούς εκκαθάρισης και ρευστοποίησης που υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Ένωση στα μέσα 2012. Μέχρι τότε, όμως, οι ιταλικές αρχές θα έπρεπε να έχουν υποχρεώσει τις τράπεζες να επαναγοράσουν τους τίτλους υψηλού κινδύνου από τους ιδιώτες. Η παράλειψη αυτή αποτελεί τεράστια αποτυχία της δημόσιας πολιτικής, υπογραμμίζει ο κ. Veron.
Υπό τις συνθήκες αυτές, δεν απορεί κανείς γιατί η χώρα παρουσιάζει ασθενικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η αδυναμία του τραπεζικού τομέα έχει ως αποτέλεσμα την κακή κατανομή των πιστώσεων και την υπονόμευση της οικονομικής δραστηριότητας.
Τα τελευταία 50 χρόνια, οι εξασθενημένες τράπεζες δεν υπομένουν μόνο, προκαλούν κιόλας, την οικονομική επιβράδυνση. Η Ισπανία, αντιθέτως, έχει ξεκινήσει από το 2012 την εκκαθάριση του τραπεζικού της τομέα, κατορθώνοντας έτσι να αποκαταστήσει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της.
Την παθογένεια του τραπεζικού κλάδου στην Ιταλία «διέγνωσε» η ΕΚΤ μόλις πριν δύο χρόνια, στη διάρκεια της διεξοδικής αξιολόγησης 130 τραπεζικών ομίλων στην Ευρωζώνη (εκ των οποίων οι 15 ιταλικές). Η διαδικασία αυτή άνοιξε τον δρόμο της εποπτείας των τραπεζών από την ΕΚΤ με απώτερο στόχο της τραπεζικής ένωσης. Από τις 25 εταιρείες που «κόπηκαν» στις εξετάσεις της ΕΚΤ, οι 9 ήταν ιταλικές. Από αυτές, οι τέσσερις εξακολουθούν να έχουν ελλιπή κεφαλαιακή βάση, από τον Οκτώβριο του 2014 που ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα.
Δεν πρέπει, λοιπόν, να προκαλεί έκπληξη ότι πρόκειται για τις ίδιες τέσσερις τράπεζες που βρίσκονται σήμερα στο χείλος της κρατικής διάσωσης – Monte dei Paschi di Siena (MPS), Banca Popolare di Vicenza, Veneto Banca και Carige. Και πάλι, όμως, η ΕΚΤ δεν αντιμετώπισε το πρόβλημα που ήρθε, τελικά, στην επιφάνεια μετά το δημοψήφισμα και το «Όχι» των Ιταλών στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις του Renzi.
Απ’ ό,τι φαίνεται, η κεντρική τράπεζα είναι πλέον αποφασισμένη να αναλάβει δράση. Ασκεί πιέσεις για άντληση κεφαλαίων έως το τέλος του έτους προκειμένου να αποφευχθεί το χειρότερο σενάριο –αυτό της κρατικής διάσωσης. Η Monte dei Paschi έχει ήδη ξεκινήσει τη διάθεση μετοχών για την άντληση 5 δισ. ευρώ.
Ανάλογες πρωτοβουλίες αναμένεται να ληφθούν και για τις υπόλοιπες τράπεζες το πρώτο εξάμηνο του 2017 προκειμένου να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν οι ευπάθειες μεταξύ των εκατοντάδων μικρότερων τραπεζών που επιβλέπει η Τράπεζα της Ιταλίας.
Η θετική αντίδραση στην αγορά μετά την ανακοίνωση της UniCredit ότι προχωρά σε έκδοση μετοχών ύψους 13 δισ. ευρώ αποτελεί ενθαρρυντικό βήμα για τον κλάδο, καθώς υπάρχουν τράπεζες που δεν έχουν σοβαρό πρόβλημα και έχουν ακόμη δυναμική άντλησης κεφαλαίων απευθείας από την αγορά.
Με τους κατάλληλους χειρισμούς, οι ιταλικές τράπεζες είναι πιθανό να εξασφαλίσουν τελικά την αναγκαία ρευστότητα και να προχωρήσουν σε διευθέτηση των κόκκινων δανείων έως το καλοκαίρι του 2017. Εάν σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος σε αυτό το επίπεδο, το όφελος θα είναι τριπλό:
Πρώτον, θα τελειώσει το δράμα των ιταλικών τραπεζών που θα επιστρέψουν σε τροχιά ανάπτυξης. Μια τέτοια πρόοδος θα σηματοδοτήσει την ολοκλήρωση μιας μακρόχρονης διαδικασίας εξυγίανσης των τραπεζών της Ευρωζώνης –στην οποία η Ιταλία έρχεται τελευταία.
Δεύτερον, θα ανοίξει ο δρόμος για την επιτυχή ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, με την ΕΚΤ να κρατά τα σκήπτρα της εποπτείας, η οποία θα είναι σαφώς πιο αυστηροί από τους εθνικούς φορείς.
Τρίτον, θα ξεκλειδώσει τη νέα φάση μεταρρυθμίσεων, μεταξύ των οποίων η δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού συστήματος εγγύησης καταθέσεων για εμβάθυνση της τραπεζικής ενοποίησης.
«Ως συνήθως, ο ρυθμός της πορείας στην Ευρώπη είναι αργός και βασανιστικός. Το σημαντικό όμως είναι ότι πήραμε τη στροφή», καταλήγει ο κ. Veron.
