Ροή
Την καταστροφή που υπέστη ο τομέας των Κατασκευών την τελευταία δεκαετία αποτυπώνει η νέα έρευνα του ΙΟΒΕ που παρουσιάστηκε σήμερα Πέμπτη. Μέσα σε δέκα χρόνια (2007-2017) χάθηκαν πάνω από 220.000 θέσεις εργασίας στον ευρύτερο τομέα των Κατασκευών, ενώ εξαφανίστηκαν περί τις 39.000 εταιρείες. Συνολικά οι επενδύσεις έχουν μειωθεί κατά σχεδόν 75%.
Για την αντιστροφή αυτής της κατάστασης το ΙΟΒΕ προτείνει την επιτάχυνση της υλοποίησης των ήδη προγραμματισμένων έργων, την άρση των αντικινήτρων για τις επενδύσεις σε κατοικίες και άλλα κτήρια, την προώθηση ιδιωτικών επενδύσεων σε υποδομές με τη χρήση των κατάλληλων εργαλείων Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), την διασφάλιση συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού στην αγορά δημόσιων έργων και τον καθορισμό προτεραιοτήτων στη βάση ενός μακροχρόνιου στρατηγικού σχεδίου για τις υποδομές.
Το μέγεθος της καταστροφής
Τα νούμερα είναι απογοητευτικά. Συνολικά η προστιθέμενη αξία των Κατασκευών μειώθηκε κατά 61% μεταξύ 2007 και 2017 – πτώση που περιορίζεται στο 52% αν συνυπολογιστεί και η ευρύτερη αλυσίδα αξίας των Κατασκευών. Ως αποτέλεσμα η συμμετοχή του ευρύτερου τομέα των Κατασκευών στο ΑΕΠ της Ελλάδας μειώθηκε από σχεδόν 10% το 2007 σε 5,2% το 2017.
Στον κλάδο απασχολούνταν το 2017 περίπου 202.000 άτομα και στους υπόλοιπους κλάδους του τομέα των Κατασκευών άλλα 135.000 άτομα. Μετά τη σημαντική μείωση της απασχόλησης, ο κατασκευαστικός τομέας συγκέντρωσε το 2017 το 8,1% της συνολικής απασχόλησης στην ελληνική οικονομία, έναντι 11,7% το 2007.
Το 2017 δραστηριοποιήθηκαν περίπου 74.100 κατασκευαστικές επιχειρήσεις. Ο αριθμός των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στις Κατασκευές μειώθηκε κατά περίπου 39.000 μεταξύ 2009 και 2017. Η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων του κλάδου των Κατασκευών στην Ελλάδα (98,1% το 2016) είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις (ατομικές επιχειρήσεις, αυτοαπασχολούμενοι – επιχειρήσεις με απασχόληση μικρότερη από 10 άτομα).
Από τα στοιχεία που παρουσίασε το ΙΟΒΕ φαίνεται ότι οι επενδύσεις σε Κατασκευές έχουν υποχωρήσει δραματικά, καθιστώντας την Ελλάδα ουραγό στις επενδύσεις μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συνολική επενδυτική δαπάνη για κατασκευαστικά έργα μειώθηκε από 34,1 δισ. ευρώ το 2007 σε 9,6 δισ. ευρώ το 2017 – βρίσκεται δηλαδή στο ¼ του επιπέδου του 2007.
Τα στοιχεία είναι μέχρι το 2017 αλλά ακόμη και τα πιο πρόσφατα στοιχεία του δείκτη παραγωγής Κατασκευών – παρά τις έντονες διακυμάνσεις – δείχνουν στασιμότητα του κλάδου σε πολύ χαμηλό επίπεδο δραστηριότητας συγκριτικά με την περίοδο πριν την οικονομική κρίση. Μάλιστα, οι επιχειρηματικές προσδοκίες στις κατασκευές, όπως καταμετρούνται από το ΙΟΒΕ, παραμένουν αρνητικές ή στην καλύτερη περίπτωση στάσιμες. Γεγονός το οποίο δεν δημιουργεί αισιοδοξία για την μελλοντική πορεία του κλάδου.
Τι πρέπει να γίνει
Σύμφωνα με την μελέτη του ΙΟΒΕ, η επιτάχυνση στην υλοποίηση ήδη σχεδιασμένων - προγραμματισμένων έργων υποδομής, που για διάφορους λόγους καθυστερούν, όπως για παράδειγμα το Ελληνικό, πρέπει να είναι πρωταρχικό μέλημα.
Η ενίσχυση της κατασκευαστικής δραστηριότητας δεν μπορεί παρά να προέλθει και από την τόνωση των επενδύσεων σε νέες κατοικίες και άλλα κτήρια. Η απόκλιση των επενδύσεων σε κατοικίες στην Ελλάδα (0,6% του ΑΕΠ το 2017) συγκριτικά με τον μέσο όρο της ΕΕ (4,9%) είναι εξαιρετικά μεγάλη. Συνδέεται με διάφορους παράγοντες, όπως ο περιορισμός της τραπεζικής χρηματοδότησης και η μείωση του εισοδήματος των νοικοκυριών, ωστόσο, σημαντική επίπτωση είχε και η επιβολή υψηλών φόρων επί της ακίνητης περιουσίας (ΕΕΤΗΔΕ και ΕΝΦΙΑ).
Στο πλαίσιο αυτό, η επιτάχυνση του ρυθμού ενεργειακής αναβάθμισης του κτιριακού αποθέματος στην Ελλάδα θα μπορούσε να τονώσει σημαντικά την οικονομική δραστηριότητα και την απασχόληση. Στην ίδια κατεύθυνση εκτιμάται ότι θα λειτουργούσε και η κατάργηση του συμπληρωματικού ΕΝΦΙΑ και η μείωση του ΦΠΑ στην οικοδομή από 24% σε 13%.
Σε μακροοικονομικό επίπεδο υπολογίστηκε ότι η σταδιακή αύξηση των επενδύσεων σε Κατασκευές στον μέσο όρο της ΕΕ θα έχει πρόσθετα οφέλη στην οικονομία και την απασχόληση, οδηγώντας σε υψηλότερο ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ έως και 1,8 ποσοστιαίες μονάδες και αύξηση των θέσεων εργασίας κατά περίπου 230.000 σε ορίζοντα δεκαετίας.
