Ροή
Φανταστείτε ένα ελικόπτερο να πετάει χαρτονομίσματα πάνω από το κεφάλι μας. Μπορεί να ακούγεται σαν ανέκδοτο, αλλά οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν έχουν την ίδια άποψη.
Μέχρι πρότινος, τα «χρήματα από το ελικόπτερο» (helicopter money) –που αποτελούν την κορωνίδα της ποσοτικής χαλάρωσης– αποτελούσαν ταμπού για τους αρμόδιους χάραξης πολιτικής.
Όπως παρατηρεί το CNN Money, όμως, τον τελευταίο καιρό, το ύστατο εργαλείο νομισματικής πολιτικής επανέρχεται ολοένα και πιο συχνά στις συζητήσεις αναλυτών και αξιωματούχων, ενώ ο ίδιος ο Mario Draghi χαρακτήρισε την ιδέα «πολύ ενδιαφέρουσα» στη συνέντευξη Τύπου στις 11 Μαρτίου που ανακοίνωσε νέα μέτρα επέκτασης του QE.
Εν όψει της συνόδου της Fed που ξεκίνησε την Τρίτη και ολοκληρώνεται σήμερα, Τετάρτη, τα σενάρια περί helicopter money δίνουν και παίρνουν, καθώς αναζητούνται τρόποι τόνωσης της παγκόσμιας οικονομίας που ασθμαίνει μετά τη Διεθνή Χρηματοοικονομική Κρίση. «Είναι η ύστατη λύση για μια οικονομία σε απόγνωση», σημειώνει η Kathy Jones, στέλεχος στον τομέα σταθερού εισοδήματος της Charles Schwab. «Δεν την απορρίπτω».
Η ιδέα ανήκει στον κορυφαίο Αμερικανό οικονομολόγο Milton Friedman, βραβευμένο με Νόμπελ, που εισήγαγε τον όρο «helicopter money» το 1969. Όπως εξήγησε, πρόσφατα, ο πρώην πρόεδρος της Fed, Ben Bernanke, ουσιαστικά η κεντρική τράπεζα κόβει μια επιταγή στο υπουργείο Οικονομικών, το οποίο χρηματοδοτεί μειώσεις φόρων (ίσον με αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος) για τους πολίτες. Στην ουσία, ο Bernanke ήταν ο πρώτος –και ίσως μοναδικός– κεντρικός τραπεζίτης που δεν καταδίκασε την ρηξικέλευθη ιδέα. Σε ομιλία του το 2002, παρουσίασε την πρόταση του Friedman και έκτοτε του έμεινε το παρατσούκλι «ο Μπεν με το ελικόπτερο» (helicopter Ben).
Αυτό που δεν είναι πολύ γνωστό είναι ότι τα χρήματα από το ελικόπτερο δεν είναι αποκύημα της φαντασίας: έχουν εφαρμοστεί –σε μια όχι και τόσο λαμπρή όμως στιγμή της ιστορίας. Ο λόγος για τον κεντρικό τραπεζίτη του Χίτλερ, Hjalmar Schacht, ο οποίος τόλμησε να εφαρμόσει αυτή την ανορθόδοξη υποστηρικτική πολιτική –μαζί με την έκδοση IOU– προκειμένου να χρηματοδοτήσει να ανάκαμψη της γερμανικής οικονομίας τη δεκαετία του 1930, το οποίο και πέτυχε, συμβάλλοντας στην εκτόξευση της δημοτικότητας του Χίτλερ.
Το σκεπτικό πίσω από ένα τέτοιο δραστικό μέτρο χαλάρωσης είναι ότι οι πολίτες θα ξοδέψουν τα χρήματα, το οποίο σημαίνει τόνωση της οικονομίας. Στη συνεδρίαση της Fed που βρίσκεται σε εξέλιξη, κανείς δεν περιμένει να αποφασιστεί η «ρίψη» χρημάτων από το ελικόπτερο –ούτε καν κάποια μεταβολή στα επιτόκια.
Το σίγουρο, όμως, είναι ότι έστω και η υποτυπώδης αναφορά στο helicopter money αποδεικνύει σε πόσο μεγάλη απόγνωση βρίσκονται οι κεντρικοί τραπεζίτες στην προσπάθειά τους να τονώσουν την ανάπτυξη. Ήδη, η ΕΚΤ εφαρμόζει αρνητικά επιτόκια καταθέσεων, παράλληλα με το μαζικό πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, Το περασμένο έτος, η κεντρική τράπεζα της Κίνας δαπάνησε δισεκατομμύρια δολάρια για να αντιστρέψει την επιβράδυνση της οικονομίας.
Σύμφωνα με αναλυτές από όλον τον κόσμο, η Ιαπωνία θα είναι πιθανότατα η πρώτη που θα πετάξει χρήματα από το ελικόπτερο. Μέχρι στιγμής, βέβαια, ο κεντρικός τραπεζίτης της χώρας αποκλείει οποιοδήποτε τέτοιο ενδεχόμενο.
Με παρέμβαση του στις 11 Απριλίου, ο Bernanke υποστήριξε ότι «τα χρήματα από το ελικόπτερο μπορεί να αποδειχθούν πολύτιμο εργαλείο. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, τέτοιου είδους προγράμματα μπορεί να αποτελούν το καλύτερο εναλλακτικό σενάριο. Θα ήταν βεβιασμένο να τα αποκλείσουμε», γράφει ο κορυφαίος πρώην τραπεζίτης στο προσωπικό του blog στις 11 Απριλίου.
Μένει να δούμε αν οι κεντρικοί τραπεζίτες θα κάνουν την «υπέρβαση» –στις Ηνωμένες Πολιτείες, εννοείται, γιατί να πετάξει το ελικόπτερο πάνω από τη συντηρητική Ευρώπη, μοιάζει μάλλον απίθανο σενάριο.
