4ο Συνέδριο Ηλεκτροκίνησης: Τα συμπεράσματα για την αγορά, τις υποδομές και το θεσμικό πλαίσιο

Newsroom
Viber Whatsapp Μοιράσου το
4ο Συνέδριο Ηλεκτροκίνησης: Τα συμπεράσματα για την αγορά, τις υποδομές και το θεσμικό πλαίσιο

Στις προοπτικές της ηλεκτροκίνησης αλλά και στις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στην αγορά και στο θεσμικό πλαίσιο τα τελευταία χρόνια αναφέρθηκαν εκπρόσωποι της πολιτικής ηγεσίας, της αγοράς και της ακαδημαϊκής κοινότητας μιλώντας στο 4ο Συνέδριο Ηλεκτροκίνησης που συνδιοργάνωσαν στις 20 Ιανουαρίου η ΗΑΕΕ και το Insider.gr.

Το 2020 ήταν ένα κομβικό έτος για την ηλεκτροκίνηση στην Ευρώπη καθώς η πανδημία επιτάχυνε τις εξελίξεις αλλά ήταν και η πρώτη χρονιά όπου οι πωλήσεις ηλεκτρικών και υβριδικών οχημάτων ξεπέρασαν τις πωλήσεις των diesel, σημείωσε ανοίγοντας τις εργασίες του συνεδρίου, ο κ. Σπύρος Παπαευθυμίου, Πρόεδρος στην Ελληνική Εταιρεία Ενεργειακής Οικονομίας (HAEE) και Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης.

Ο κ. Κώστας Ανδριοσόπουλος, Καθηγητής ESCP Business School, Διευθύνων Σύμβουλος της AKUO Energy Greece & τέως πρόεδρος της HAEE αναφέρθηκε στην επιτυχημένη πορεία των συνεδρίων Ecomobility, τα οποία ξεκίνησαν πριν από αρκετά χρόνια όταν η Ελλάδα ήταν ακόμη ουραγός στις εξελίξεις της ηλεκτροκίνησης και των πράσινων μεταφορών τονίζοντας ότι έχουν γίνει πολύ μεγάλα βήματα από τότε.

Σκρέκας: Η κλιματική αλλαγή, η ηλεκτροκίνηση και οι επενδύσεις

Τον πρώτο του χαιρετισμό μετά από την ανάληψη των καθηκόντων του απηύθυνε ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Κώστας Σκρέκας.

Μιλώντας στο 4ο Συνέδριο Ηλεκτροκίνησης, ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας αναφέρθηκε στις κοσμογονικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί στον κλάδο της ενέργειας και στις προκλήσεις των επόμενων ετών.

Ο κ. Σκρέκας επεσήμανε ότι αποτελεί προτεραιότητα η μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και με ανταγωνιστικές τιμές.

Όπως είπε, εκτός από πεδίο σοβαρών επενδύσεων και δημιουργίας θέσεων εργασίας, ο ενεργειακός τομέας είναι αλληλένδετος και με την ανάπτυξη των υπόλοιπων οικονομικών κλάδων, όπως η αγροτική παραγωγή, η μεταποίηση, η βιομηχανία, ο τουρισμός και η εστίαση.

Σε ό,τι αφορά τις παρεμβάσεις της κυβέρνησης για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης, ο κ. Σκρέκας τόνισε ότι τα έως τώρα στοιχεία καταδεικνύουν πως οι πολίτες θέλουν να ακολουθούν την αιχμή των εξελίξεων.

Οι ταξινομήσεις ηλεκτρικών οχημάτων σημείωσαν σημαντική αύξηση το 2020 σε σχέση με το 2019. Το περασμένο έτος ταξινομήθηκαν περισσότερα από 2.100 αμιγώς ηλεκτρικά και επαναφορτιζόμενα υβριδικά αυτοκίνητα, υπερβαίνοντας κατά πολύ την πρόβλεψη του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) για ταξινόμηση 1.265 οχημάτων.

Συγκριτικά με το πρόσφατο παρελθόν, η αύξηση είναι ακόμα μεγαλύτερη δεδομένου ότι το 2017 πωλήθηκαν μόλις 200 ηλεκτρικά και plug–in υβριδικά αυτοκίνητα.

Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας αναφέρθηκε και στο μείζον ζήτημα της ενεργειακής φτώχειας, η αντιμετώπιση της οποίας αποτελεί βασική προτεραιότητα της κυβέρνησης.

Καραμανλής: Η ηλεκτροκίνηση θα γίνει στην Ελλάδα όχι απλά ένας στόχος αλλά καθημερινότητα

Στις πρωτοβουλίες του υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών για την ανάπτυξη της Ηλεκτροκίνησης, αναφέρθηκε ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Κώστας Αχ. Καραμανλής.

«Το ζήτημα της προώθησης της ηλεκτροκίνησης είναι κεντρική πολιτική προτεραιότητα της κυβέρνησης. Είμαστε αποφασισμένοι να προχωρήσουμε εντατικά στην προώθηση της ηλεκτροκίνησης της χώρας μας», σημείωσε ο κ. Καραμανλής και πρόσθεσε ότι το υπουργείο προχωρά με πράξεις οι οποίες βασίζονται σε τέσσερις άξονες:

-Την ανανέωση του στόλου των αυτοκινήτων με στόχο το 2030 ένα στα τρία οχήματα να είναι ηλεκτρικά
-Την ανάπτυξη υποδομών για εύκολη φόρτιση, με στόχο τη δημιουργία ενός ευρύτατου δικτύου για την ανάπτυξη δημοσίως προσβάσιμων υποδομών φόρτισης (το 2025 να έχουμε φθάσει στους 12.000 σταθμούς)
-Τη λειτουργία και λεπτομερή παρακολούθηση της αγοράς ηλεκτροκίνησης (με στοιχεία για τη διαθεσιμότητα, την τρέχουσα κατάσταση φορτιστών)
-Την προετοιμασία των μεταφορών για τη νέα εποχή (να εκσυγχρονιστούν, ζητήματα αδειοδότησης, λειτουργίας συνεργείων κλπ)

«Δουλεύουμε για να καλύψουμε το χαμένο έδαφος καθώς τα προηγούμενα χρόνια δεν έγινε απολύτως τίποτα προς αυτή την κατεύθυνση. Η ηλεκτροκίνηση θα γίνει στην Ελλάδα όχι απλά ένας στόχος αλλά καθημερινότητα για πολλούς πολίτες», κατέληξε ο υπουργός.

Πατούλης: Ο στρατηγικός σχεδιασμός της Περιφέρειας για τη βιώσιμη κινητικότητα

Στην ιδιαίτερη ευαισθησία με την οποία αντιμετωπίζει η Περιφέρεια το θέμα της βιώσιμης κινητικότητας αναφέρθηκε ο Περιφερειάρχης Αττικής, Γιώργος Πατούλης.

«Σκοπεύομε να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για ασφαλέστερες μετακινήσεις, υλοποιούμε ήδη στρατηγικό μας σχεδιασμό. Η περιφέρεια Αττικής έχει ήδη δημιουργήσει κατάλληλες υποδομές για μια σύγχρονη και έξυπνη πόλη», σημείωσε ενώ αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες της Περιφέρειας για την ηλεκτροκίνηση αναδεικνύοντας τις πρωτοβουλίες στο Μητροπολιτικό Πάρκο Τρίτση, στην εγκατάσταση των πρώτων ταχυφορτιστών, στη λειτουργία του πρώτου αμιγώς ηλεκτρικού οχήματος, στη διαμόρφωση ενός σύγχρονου δικτύου φορτιστών αλλά και στη διαγωνιστική διαδικασία για έναν «πράσινο στόλο» με αμιγώς 40 νέα ηλεκτροκίνητα οχήματα.

Ο κ. Πατούλης ανέδειξε τα ετήσια οφέλη από την αντικατάσταση των 40 παλαιών οχημάτων τα οποία έχουν συμπληρώσει ηλικία 15 ετών και είναι κατά μέσο όρο 1.600 κυβικών. Όπως είπε οι εκπομπές διοξειδίου περιορίζονται κατά 200.000 τόνους, η ετήσια εξοικονόμηση κόστους καυσίμου είναι 200.000 ευρώ, από τα τέλη κυκλοφορίας 10.000 ευρώ και από το κόστος συντήρησης 30.000 ευρώ ενώ η απόσβεση της επένδυσης γίνεται σε 5,5 χρόνια.

Μπακογιάννης: Άμεσα η εγκατάσταση της πρώτης γενιάς φορτιστών στην Αθήνα

Μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα θα τοποθετηθεί η πρώτη γενιά φορτιστών σε 17 περιοχές της Αθήνας όπως ανακοίνωσε ο δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης.

Όπως σημείωσε, «τη Δευτέρα, το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε την τοποθέτηση της πρώτης γενιάς φορτιστών μέσα στην πόλη σε 19 διαφορετικές περιοχές στο αμέσως χρονικό διάστημα». Στο πλαίσιο αυτό προβλέπονται κίνητρα προς τους οδηγούς όπως η δωρεάν φόρτιση κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας. Ο δήμαρχος Αθηναίων έκανε λόγο για ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης της χώρας «χωρίς τα στερεότυπα του παρελθόντος», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε.

Ο κ. Μπακογιάννης αναφέρθηκε και στις επιπτώσεις της πανδημίας. «Όλοι οφείλουμε να δώσουμε τη μάχη για την προστασία της δημόσιας υγείας αλλά και για να κρατηθούμε όρθιοι καθώς η κρίση είναι οικονομική και κοινωνική. Δεν πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Η επόμενη ημέρα τη πανδημίας πρέπει να βρει την Αθήνα έτοιμη γρήγορη και αποτελεσματική».

Ο δήμαρχος Αθηναίων επεσήμανε ότι ως χώρα έχουμε μείνει πίσω στο θέμα της βιώσιμης κινητικότητας. «Θα κατευθυνθούμε σε ένα μεικτό όγκο οχημάτων και μέσων που κινούνται μέσα στην πόλη. Όλοι ξέρουμε ότι η Ελλάδα και η Αθήνα είναι πολύ πίσω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Είναι ένας αγώνας δρόμου όπου εμείς τρέχουμε να προλάβουμε».

Φάμελλος: Η ηλεκτροκίνηση χρειάζεται δημόσιες επενδύσεις και πολιτικές για να στηρίξει την ανάκαμψη

«Το σχέδιο της ηλεκτροκίνησης πρέπει να συνδυαστεί με την προσπάθεια ανάκαμψης της οικονομίας και της κοινωνίας μετά την πανδημία. Για το λόγο αυτό, πρέπει να έχουμε, το συντομότερο δυνατό, έναν κοινό σχεδιασμό που παρότι έχει υψηλές απαιτήσεις καθυστερεί από την κυβέρνηση, πρέπει τα αρμόδια Υπουργεία να καλύψουν θεσμικά κενά που έχουν αφήσει μετά την ψήφιση του σχετικού νόμου, και να έχει η χώρα σοβαρές πολιτικές κινήτρων και επενδύσεων για τους επαγγελματίες, τα σημεία φόρτισης, τα μέσα μαζικής μεταφοράς και τα μέσα σταθερής τροχιάς. Η πληθώρα εξαγγελιών μέχρι σήμερα δεν ανταποκρίνεται στην πρόοδο του προγράμματος και στην έλλειψη διυπουργικού συντονισμού αλλά και στις απαιτήσεις αυτής της μεταρρύθμισης που απαιτεί συνέργειες» τόνισε ο Τομεάρχης Περιβάλλοντος και Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Σ. Φάμελλος.

Αρβανιτίδης: Να μην επικρατήσει η αίσθηση ότι η πράσινη ανάπτυξη είναι για τους λίγους

«Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης σε μεγάλο ποσοστό πρέπει να κατευθύνονται σε παραγωγικές επενδύσεις με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη και με πιο συγκεκριμένες στοχεύσεις όπως η ενεργειακή μετάβαση για την ενίσχυση των ΑΠΕ αλλά και την αειφόρο κινητικότητα. Η ηλεκτροκίνηση δεν είναι μόνο τα ηλεκτρικά οχήματα, τα ποδήλατα και τα σκούτερ αλλά και το τρένο», σημείωσε ο τομεάρχης Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής ΚΙΝ.ΑΛ.

Αναφερόμενος στην ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης, σημείωσε ότι τρεις παράγοντες θα παίξουν σημαντικό ρόλο: η εγχώρια ανάπτυξη παραγωγών με τη διαμόρφωση δικτύου επιχειρήσεων με έμφαση την παράγωγή και όχι μόνο την εισαγωγή, τα πολύτιμα μέταλλα και η τοπική αυτοδιοίκηση.

«Πρέπει να επιδιώξουμε τη διάχυση της ωφέλειας, να στηριχθούν οι επιχειρήσεις ώστε να μην επικρατήσει η αίσθηση ότι η πράσινη ανάπτυξη επιβάλλεται από πάνω και είναι μόνο για λίγους», τόνισε ο κ. Αρβανιτίδης.

Παπαχρήστου(ΡΑΕ): Η σκυτάλη στην τοπική αυτοδιοίκηση για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης

Η ΡΑΕ είναι πρωτοπόρος στις πρωτοβουλίες για την προώθηση πρωτοβουλιών όπως η ηλεκτροκίνηση, οι οποίες άπτονται της ενεργειακής μετάβασης, όπως επισήμανε ο Διονύσιος Παπαχρήστου, Δρ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Διευθυντής Γραφείου Τύπου & Δημοσίων Σχέσεων στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας.

Σύμφωνα με το στέλεχος της ΡΑΕ, σημαντικό μέρος αυτών των πρωτοβουλιών έχει στόχο ώστε να γίνει πιο «πράσινο» το ενεργειακό μίγμα των νησιών, ώστε να είναι και όσο το δυνατόν μικρότερο το περιβαλλοντικό αποτύπωμα φόρτισης των ηλεκτρικών οχημάτων. Προς αυτή την κατεύθυνση, ήδη από το 2003 ανακίνησε το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης των νησιών, βασικού πυλώνα της μείωσης των εκπομπών τους, ενώ το 2015 προχώρησε σε σύσταση επιτροπής για τη μελέτη της οικονομικότητας των διασυνδέσεων.

Με χρονικό ορίζοντα το 2030, όλα τα νησιά θα είναι διασυνδεδεμένα με το ηπειρωτικό σύστημα εκτός από τα Καστελόριζο, Άη Στράτη, Γαύδο στο Αιγαίο και την Ερεικούσα και τους Οθωνούς στο Ιόνιο. Ωστόσο, οι διασυνδέσεις που βρίσκονται προς ολοκλήρωση, ή έχουν ήδη ολοκληρωθεί, απελευθερώνουν άμεσα ηλεκτρικό «χώρο» για την εγκατάσταση νέων μονάδων ΑΠΕ.

Σύμφωνα με τον κ. Παπαχρήστου, καθώς είναι επίσης σημαντικό να ενισχυθεί η διείσδυση των ΑΠΕ στα νησιά μέχρι να διασυνδεθούν, η ΡΑΕ έχει προχωρήσει στην αδειοδότηση υβριδικών σταθμών, για τα οποία αναμένεται η έγκριση του πλαισίου στήριξης. Επίσης, έχει συσταθεί ομάδα εργασίας για το ρυθμιστικό και αδειοδοτικό πλαίσιο εγκατάστασης κεντρικών μονάδων αποθήκευσης, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη πολλά καινοτόμα έργα, όπως αυτό στον Άη Στράτη.

Η διασύνδεση θα ανοίξει όμως τον δρόμο για την υλοποίηση και υπεράκτιων αιολικών πάρκων. Έτσι, τίθενται οι βάσεις για την αξιοποίηση του σημαντικού αιολικού δυναμικού που επικρατεί στις ελληνικές θάλασσες, όταν το κόστος της συγκεκριμένης τεχνολογίας επιτρέψει την εφαρμογή της με τη μικρότερη δυνατή επιβάρυνση για τον Έλληνα καταναλωτή.

Όπως πρόσθεσε το στέλεχος της ΡΑΕ, εξελίξεις όπως οι παραπάνω θα διασφαλίσουν ότι η φόρτιση των ηλεκτρικών οχημάτων στα νησιά θα γίνεται κατά κανόνα από «πράσινη πρώτη ύλη», καθώς το υφιστάμενο μίγμα ηλεκτροπαραγωγής, που βασίζεται στο πετρέλαιο, δεν χαρακτηρίζεται από αειφορία και «φιλικότητα» προς το περιβάλλον.

Προωθώντας την Πράσινη Μετάβαση στα Ελληνικά Νησιά

Επτά αλλαγές βρίσκονται υπό εξέταση από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με σκοπό να δοθεί περαιτέρω ώθηση εντός του 2021 του προγράμματος «Κινούμαι Ηλεκτρικά», όπως σημείωσε η Γενική Γραμματέας Ενέργειας & Ορυκτών Πρώτων Υλών, Αλεξάνδρα Σδούκου.

Σύμφωνα με την κ. Σδούκου, πρώτη αλλαγή που μελετάται είναι η άρση της υποχρεωτικής αγοράς του επιδοτούμενου ηλεκτρικού αυτοκινήτου που διατίθεται μέσω leasing, μετά τους 36 μήνες χρονομίσθωσης.

Δεύτερη παρέμβαση είναι η αύξηση του αριθμού των επιδοτούμενων οχημάτων για εταιρείες, ώστε από 3 που είναι τώρα να αυξηθούν στα 10. Το υπουργείο σχεδιάζει επίσης να δώσει τη δυνατότητα να εκχωρείται η επιδότηση σε τράπεζα, ώστε ο ωφελούμενος να μην χρειάζεται να καταβάλει το σύνολο του ποσού αγορά, ενώ τέταρτη παρέμβαση είναι η αύξηση της επιδότησης στα ταξί. Πέμπτη βελτίωση που μελετάται είναι η διεύρυνση των δικαιούχων, ώστε να είναι επιλέξιμες και δημοτικές επιχειρήσεις Ιδιωτικού Δικαίου καθώς και εταιρείες toy δημόσιου τομέα, ενώ παράλληλα σχεδιάζει η διεύρυνση της επιδότησης απόκτησης ποδηλάτου σε εταιρείες από κλάδους όπως τα γραφεία ενοικίασης ποδηλάτων και οι τουριστικές επιχειρήσεις, πέρα από τα φυσικά πρόσωπα. Τέλος, υπό μελέτη βρίσκεται η επέκταση στην επιδότηση των «έξυπνων» φορτιστών και σε νομικά πρόσωπα.

Σύμφωνα με την κ. Σδούκου, στους τέσσερις μήνες που «τρέχει» το «Κινούμαι Ηλεκτρικά», έχουν υποβληθεί 10.000 αιτήσεις και έχουν απορροφηθεί 9 εκατομμύρια ευρώ, από τα διαθέσιμα κονδύλια των 45 εκατομμυρίων. Ως συνέπεια, έχει δημιουργηθεί τζίρος 42 εκατομμύρια. Οι προωθούμενες αλλαγές έχουν προκύψει από την εμπειρία των τεσσάρων μηνών, αλλά και με τον διαρκή διάλογο με την αγορά αλλά και τους πολίτες.

Τα επενδυτικά σχέδια του ΔΕΔΔΗΕ για την καλύτερη διαχείριση των μη διασυνδεδεμένων νησιών, και την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ, περιέγραψε ο Ηρακλής Μενεγάτος, Γενικός Διευθυντής Ανάπτυξης και Διαχείρισης Δικτύου του Διαχειριστή. Αναφέρθηκε ενδεικτικά στην εγκατάσταση των συστημάτων SCADA για την απομακρυσμένη διαχείριση των αυτόνομων συστημάτων, η οποία έχει ολοκληρωθεί η οποία έχει ολοκληρωθεί σε 16 από τα 27 ηλεκτρικά συστήματα, ενώ για τα υπόλοιπα θα πραγματοποιηθεί εντός του 2021.

Ο κ. Μενεγάτος αναφέρθηκε επίσης στο πρόγραμμα μετατροπής της Αστυπάλαιας, της Σύμης και της Μέγιστης σε «έξυπνα», με την ενίσχυση της διείσδυσης των ΑΠΕ σε τουλάχιστον 60%. Όπως πρόσθεσε, το σχέδιο για την Αστυπάλαια απέκτησε ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις μετά το MoU που υπέγραψε το υπουργείο Εξωτερικών με τη γερμανική εταιρεία Volkswagen για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης στο νησί.

Τη δραστηριοποίηση της VINCI Energies σε τομείς που αφορούν την ενεργειακή μετάβαση αποτύπωσε ο Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας, Γιώργος Κάββουρας, όπως σε έργα διασύνδεσης του ΑΔΜΗΕ. Στην περίπτωση της ενεργειακής μετάβασης των ελληνικών νησιών, η εταιρεία προτείνει μία ολιστική προσέγγιση, με υβριδικά συστήματα ΑΠΕ, δράσεις που αφορούν την ηλεκτροκίνηση και ψηφιακές λύσεις που προωθούν τη συμμετοχή των πολιτών.

Οι πρωτοβουλίες για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος στη Χάλκη

Τις πρωτοβουλίες για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της Χάλκης και της Ρόδου περιέγραψαν οι δήμαρχοι των δύο νησιών, Άγγελος Φραγκάκης και Αντώνης Καμπουράκης, για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των κατοίκων με τοπικές πηγές εναλλακτικής παραγωγής ενέργειας και τη σταδιακή εξάλειψη των ορυκτών καυσίμων. Ο κ. Καμπουράκης σημείωσε ενδεικτικά πως ένα από τα σχέδια της δημοτικής αρχής είναι οι μετακινήσεις στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου να γίνουν αποκλειστικά με ηλεκτρικά οχήματα, με κεντρική θέρμανση και παροχή ζεστού νερού που θα διασφαλίζεται από ηλιακή ενέργεια.

Αστυπάλαια: Νησί πρότυπο αυτονομίας και ηλεκτροκίνησης

Στο παράδειγμα της Αστυπάλαιας αναφέρθηκε ο κ. Κώστας Φραγκογιάννης, Υφυπουργός για την Οικονομική Διπλωματία και την Εξωστρέφεια του Υπουργείου Εξωτερικών. Ο κ. Φραγκογιάννης δήλωσε ότι στόχος είναι ένα νησί που θα στηρίζεται στις ΑΠΕ και όχι στο πετρέλαιο. Θα πρέπει να χρησιμοποιούν οι κάτοικοι ηλεκτρικές συγκοινωνίες και ηλεκτρικά οχήματα, να αναπτυχθούν σταθμοί φόρτισης και να γίνει γνωστό το νησί της Αστυπάλαιας μέσω της πρωτοπορίας του.

Η ΔΕΗ είναι ένας ολοκληρωμένος πάροχος υποδομών και υπηρεσιών ηλεκτροκίνησης, στα πλαίσια τόσο του Ομίλου της ΔΕΗ όσο και του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), σημείωσε ο Κυριάκος Κοφινάς, Γενικός Διευθυντής Ηλεκτροκίνησης στη Δημόσια επιχείρηση Ηλεκτρισμού.

Αναφερόμενος στο πρότζεκτ της Αστυπάλαιας, το οποίο προορίζεται να αποτελέσει πρότυπο παγκοσμίως στη μέγιστη διείσδυση των μετακινήσεων μέσω ηλεκτρικών οχημάτων, επισήμανε πως η ιδιαιτερότητα ενός μικρού μη διασυνδεδεμένου νησιού θέτει συγκεκριμένες προκλήσεις.

Όσον αφορά στην ηλεκτροκίνηση, όπως επεσήμανε θα χρειαστεί να γίνει επιπλέον μία μελέτη για τη χωροθέτηση των δημόσια προσβάσιμων φορτιστών, όπου θα γίνεται αξιολόγηση της δυνατότητας παροχής ενέργειας, καθώς και τα σημεία στο νησί τα οποία προσφέρονται για τέτοιες λύσεις. Τέτοια σημεία μπορεί να είναι σημεία ιδιωτικά και δημόσια, σημεία εισόδου-εξόδου όπως τα αεροδρόμια και τα λιμάνια, καθώς και σημεία που αφορούν τα φυσικά αξιοθέατα του νησιού, όπως οι παραλίες.

Στο πλαίσιο του στόχου που έχει επίσης τεθεί για διείσδυση των ΑΠΕ στην Αστυπάλαια σε ποσοστό περίπου 60%, όπως ανέφερε το στέλεχος της ΔΕΗ, προβλέπεται να υλοποιηθεί επίσης μελέτη για να εγκατασταθεί ένα υβριδικό σύστημα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Όπως πρόσθεσε ο κ. Κοφινάς, η διείσδυση αυτή εκτιμάται ότι μπορεί να επιτευχθεί με έναν συνδυασμό μονάδων ΑΠΕ περίπου 3 MW και μπαταριών ισχύος της τάξης των 2 MW.

Σύμφωνα με το στέλεχος της ΔΕΗ, για τον εξηλεκτρισμό του νησιού είναι πολύ σημαντικό να διερευνηθεί επίσης η δυνατότητα «έξυπνων» λύσεων, όπως για παράδειγμα η εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ στα νησιά. Επίσης, θα μπορούσαν να εξεταστεί η ενσωμάτωση συστημάτων ΑΠΕ στους φορτιστές, ώστε να λειτουργούν με ανανεώσιμες πηγές.

Ο κ. Νίκος Πρέζας, Διευθυντής Πωλήσεων & Marketing της Volkswagen, παρουσίασε τις πρωτοβουλίες της Volkswagen στην ηλεκτροκίνηση με έμφαση στα νέα μοντέλα αλλά και στη βιώσιμη παραγωγή τους. Όσον αφορά στο σχέδιο της Αστυπάλαιας, έκανε λόγο για διαμόρφωση ενός μοναδικού οικοσυστήματος που θα εκπροσωπήσει σε μικρή κλίμακα το στόχο για ολόκληρη τη χώρα μας.

Από την πλευρά του, ο κ. Νικόλαος Κομηνέας, Δήμαρχος Αστυπάλαιας, δήλωσε ότι το όλο σχέδιο θα έχει πολύ σημαντικές επιπτώσεις για την Αστυπάλαια και εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει ρεύμα ανθρώπων που θέλουν να ζήσουν σε ένα παραδοσιακό και ανθρώπινο περιβάλλον με χρήση των νέων τεχνολογιών. Η Αστυπάλαια περνάει στο μέλλον με οργανωμένο τρόπο, όπως τόνισε.

Ηλεκτροκίνηση: Μια νέα αναπτυξιακή δυνατότητα

O κ. Γιώργος Παπαευθυμίου, Διευθυντής του Τμήματος Μελετών Ανάπτυξης και Ασφάλειας Συστημάτων Ενέργειας της Elia Grid International σημείωσε ότι από τη μία πλευρά, τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει σημειωθεί πρόοδος στην ενσωμάτωση των ΑΠΕ ενώ από την άλλη, η αγορά ηλεκτρικών οχημάτων είναι ώριμη και επομένως προκύπτουν οφέλη από τη σύνδεση των δύο τομέων.

Μέσω των υπηρεσιών DriveGreen, η Elpedison παρέχει ολοκληρωμένες λύσεις ηλεκτροκίνησης για οικιακούς και επιχειρηματικούς πελάτες – από τη μελέτη και εγκατάσταση σύγχρονων φορτιστών, μέχρι την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών και προνομιακών προγραμμάτων. Αυτό επισήμανε ο Νίκος Ζαχαριάδης, Διευθύνων Σύμβουλος της Elpedison, κατά την τοποθέτησή του στο ίδιο πάνελ. Σύμφωνα με τον κ. Ζαχαριάδη, η εταιρεία πρωταγωνιστεί ήδη σε αυτή τη συγκεκριμένη επιχειρηματική δραστηριότητα, καθώς εκτιμά ότι τα ηλεκτρικά οχήματα θα επικρατήσουν στο μέλλον.

Όπως πρόσθεσε ο Διευθύνων Σύμβουλος της Elpedison, η εταιρεία δραστηριοποιείται ήδη στους τέσσερις από τους έξι επιχειρηματικούς τομείς που σχετίζονται με την ηλεκτροκίνηση, δηλαδή την προμήθεια εξοπλισμού (π.χ. φορτιστές), την εγκατάσταση και τη συντήρησή του, καθώς και την προμήθεια ρεύματος. Σταδιακά, σχεδιάζει την «είσοδό» της και στους δύο εναπομείναντες τομείς, δηλαδή τη λειτουργία σταθμών φόρτισης και την παροχή υπηρεσιών διαχείρισης δικτύων φόρτισης, για την εξυπηρέτηση των χρηστών τους.

Όπως πρόσθεσε πάντως ο Διευθύνων Σύμβουλος της Elpedison, αν και το μέλλον ανήκει στην ηλεκτροκίνηση, υπάρχουν εμπόδια για την ταχεία διείσδυσή της. Έτσι, όπως πρόσθεσε, είναι αισιόδοξη η πρόβλεψη που θέτει το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), αναφορικά με την ενίσχυση του στόλου ηλεκτροκίνητων οχημάτων έως το τέλος της 10ετίας.

Ένα από αυτά τα προβλήματα είναι η σημαντική διαφορά στην τιμή που έχουν σήμερα τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα από τα συμβατικά, για την οποία η παροχή κινήτρων από την πολιτεία μπορεί να αποτελέσει βραχυπρόθεσμη λύση. Ως ανάχωμα λειτουργούν επίσης οι αδυναμίες του δικτύου διανομής, τα οποία δεν καλύπτουν πάντα τις ανάγκες για την εγκατάσταση φορτιστών. Ωστόσο, η ολοένα μεγαλύτερη αύξηση της αυτονομίας των ηλεκτρικών οχημάτων θα μετριάσει την επίδραση αυτού του παράγοντα.

Τέλος, αβεβαιότητα επικρατεί αναφορικά με το ενδεχόμενο επιπλέον φορολόγησης της ηλεκτρικής ενέργειας φόρτισης οχημάτων από το κράτος, για να καλύψει τις απώλειες στα κρατικά ταμεία από τη μείωση των πωλήσεων υγρών καυσίμων, με τη συρρίκνωση του στόλου των συμβατικών οχημάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, όπως σημείωσε ο κ. Ζαχαριάδης, αν η πολιτεία επιδιώκει να ενισχύσει τη διείσδυση της ηλεκτροκίνησης, θα πρέπει να αποσαφηνίσει πώς θα ανακτήσει τα φορολογικά έσοδα που θα χάσει από τα υγρά καύσιμα, δεσμευόμενη ότι θα μείνει «εκτός κάδρου» η φόρτιση των ηλεκτρικών οχημάτων.
Γραμματικόπουλος: Ενεργειακή απόδοση και υποστήριξη της ηλεκτροκίνησης

Στη στρατηγική που ακολουθεί η Φυσικό Αέριο Ελληνική Εταιρεία Ενέργειας για τη διαρκή βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και του αντίστοιχου ενεργειακού αποτυπώματος των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, αναφέρθηκε ο κ. Αριστείδης Γραμματικόπουλος, Διευθυντής Ανάπτυξης Προϊόντων της εταιρείας, παίρνοντας το λόγο. Ο κ. Γραμματικόπουλος αναφέρθηκε σε ενέργειες της εταιρείας οι οποίες συμβάλλουν στην επέκταση της ηλεκτροκίνησης στη χώρα μας δημιουργώντας ειδικά πακέτα για τους καταναλωτές, αλλά και συνάπτοντας συνεργασίες για την ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών.

Όπως ανέφερε ο κ. Γραμματικόπουλος, η εταιρεία διατηρεί στον πυρήνα της στρατηγικής της την προστασία του περιβάλλοντος και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και γι’ αυτό προχωρά και στην ανάπτυξη ειδικών προϊόντων σχετικών με την ηλεκτροκίνηση, όπως ειδικές τιμές ρεύματος για ιδιοκτήτες ηλεκτροκίνητων οχημάτων, αλλά και υπηρεσίες που αφορούν στην προμήθεια κι εγκατάσταση οικιακού έξυπνου φορτιστή. Επίσης, εργάζεται ήδη για την ανάπτυξη υπηρεσιών τεχνολογίας V2G, οι οποίες είναι το επόμενο βήμα μετά την έξυπνη φόρτιση και θα επιτρέπουν ένα ηλεκτρικό όχημα να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μπαταρία και να τροφοδοτεί ένα σπίτι, ένα κτίριο γραφείων ή το ηλεκτρικό δίκτυο σε ώρες αιχμής.

Ο κ. Ηλίας Πετρής, διευθυντής στρατηγικής της nrg, σχολίασε από την πλευρά του ότι τα μεγέθη του 2020 αναδεικνύουν την προοπτική της ηλεκτροκίνησης παρά τις δυσκολίες. Η ανάπτυξη των υποδομών φόρτισης είναι ο πιο σημαντικός πυλώνας ενώ υπάρχει μια συγκέντρωση στην Αττική και αυτό πρέπει να αλλάξει στο εξής. Ο ίδιος τόνισε ότι ο όμιλος Motor Oil υπήρξε πρωτοπόρος καθώς εγκατέστησε δίκτυο στις εθνικές οδούς εδώ και δύο χρόνια. Παράλληλα, σημείωσε ότι τα σχέδια της εταιρείας περιλαμβάνουν πλήρη κάλυψη με φορτιστές σε όλο το δίκτυο των εθνικών οδών, ενίσχυση των προγραμμάτων οικιακής φόρτισης, ανάπτυξη φορτιστών σε πρατήρια του ομίλου στις πόλεις, ανάπτυξη επιπλέον σημείων σε συνεργασία με εμπορικούς πελάτες, όλα τα δημοσίως προσβάσιμα σημεία να ενοποιηθούν σε ενιαία πλατφόρμα.

Ο κ. Βασίλης Μπακόλας, Ειδικός Δικτύων Διανομής της PROTASIS, παρουσίασε τις λύσεις που προσφέρει η εταιρεία στην ηλεκτροκίνηση, αλλά και σε ευρύτερους τομείς των έξυπνων πόλεων και δικτύων. Ο ίδιος παρουσίασε μελέτη βάσει της οποίας ένα ηλεκτρικό όχημα πρέπει να διατηρηθεί για τουλάχιστον 75.000 χλμ. με βάση τα δεδομένα στην Ευρώπη προκειμένου να έχει θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο.

Οι μεταφορές και τα εναλλακτικά καύσιμα

Στην προοπτικές της ηλεκτροκίνησης και στις δράσεις του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για την αύξηση της χρήσης των εναλλακτικών καυσίμων στη χώρα αναφέρθηκε ο υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, κ. Γιάννης Κεφαλογιάννης.

Ο κ. Κεφαλογιάννης αναφέρθηκε στις δράσεις του υπουργείου σημειώνοντας ότι πρόκειται για ένα σύνθετο εγχείρημα τα οποίο απαιτεί την υποστήριξη του οχήματος σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του ενώ απαιτείται επαρκές δίκτυο υποδομών σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους. Ως προς την αδειοδότηση του δικτύου και τη διαμόρφωση των προϋποθέσεων για την προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας, ο υπουργός αναφέρθηκε στα Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ) και σημείωσε ότι μέσα στις επόμενες 20 ημέρες θα ψηφιστεί ενιαία νομολογία.

Στη σύνδεση της ηλεκτροκίνησης με την κυκλική οικονομία αναφέρθηκε ο κ. Θεόδωρος Σπυρόπουλος, πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Χρηματοδοτικής Μίσθωσης και Διευθύνων Σύμβουλος της NBG Leasing.

Ο κ. Σπυρόπουλος αναφέρθηκε στη μεγάλη συμβολή των αυτοκινητοβιομηχανιών στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Όπως σημείωσε, οι μπαταρίες στα ηλεκτρικά οχήματα είναι πολύ πιο βιώσιμες από τις συμβατικές (ο κύκλος ζωής τους φθάνει στα 10 έτη), ανακυκλώνονται στο τέλος της ζωής τους και επανατοποθετούνται σε ηλεκτρικά οχήματα μικρότερων κατηγοριών. Παράλληλα, υφίσταται κυκλικότητα στις μεθόδους παραγωγής των οχημάτων καθώς χρησιμοποιείται πράσινη ενέργεια και εν γένει μειώνονται τα συνολικά απόβλητα σε ένα ποσοστό κατά 70%.

Στο ίδιο πάνελ, ο κ. Χαράλαμπος Μαρμάγγελος, Διευθύνων Σύμβουλος της MC Chargers, μίλησε για μια επανάσταση που λαμβάνει χώρα στην αυτοκινητοβιομηχανία και στην ίδια την οικονομία. Ταυτόχρονα, η εταιρεία κατέθεσε δύο βασικές προτάσεις: Η πρώτη είναι η επιδότηση για οικιακούς φορτιστές να μη συνοδεύεται από την απόκτηση οχήματος και η δεύτερη είναι η ενθάρρυνση εγκατάστασης σταθμών στις τουριστικές περιοχές της χώρας.

Στις πωλήσεις οχημάτων εναλλακτικών καυσίμων αναφέρθηκε από την πλευρά του ο Γεώργιος Βασιλάκης, Πρόεδρος στο Σύνδεσμο Εισαγωγέων Αντιπροσώπων Αυτοκινήτων. Όπως σημείωσε είναι άκρως σημαντικά τα κίνητρα και αντικίνητρα που έχουν ίσο ρόλο για την ανάπτυξη τομέων όπως η ηλεκτροκίνηση. Παράδειγμα αποτελούν τα μέτρα κυκλοφορίας στις πόλεις με ελεύθερη και δωρεάν διέλευση και στάθμευση στο κέντρο.

Ο Βασίλης Ντάνιας, Γενικός Διευθυντής της BEAT, από την πλευρά του αναφέρθηκε στα ηλεκτρικά ταξί, σημειώνοντας ότι υπάρχει έντονο ενδιαφέρον και στην Ελλάδα ενώ υπογράμμισε ότι η εταιρεία στηρίζει με όλες της τις δυνάμεις την ηλεκτροκίνηση ώστε να αντιμετωπιστεί η περιβαλλοντική κρίση.

Η υβριδική τεχνολογία και τα εναλλακτικά καύσιμα

«Η στρατηγικής της ΕΕ για το πράσινο υδρογόνο, το οποίο αποτελεί την ασημένια σφαίρα της ενεργειακής μετάβασης», δήλωσε η κ. Μαρία Σπυράκη, Ευρωβουλευτής ΝΔ ανοίγοντας τη συζήτηση στο πάνελ με θέμα «Η υβριδική τεχνολογία και τα εναλλακτικά Καύσιμα». «Από το 2020 μέχρι το 2024 η ΕΕ έχει στόχο να διαθέτει 6 γιγαβάτ σε μονάδες ηλεκτρόλυσης ανανεώσιμου υδρογόνου και να φθάσει την παραγωγή στο 1 εκατ. τόνους. Από το 2025 μέχρι το 2030 το υδρογόνο θα αυξήσει την παρουσία του στον ενιαίο χώρο του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος με ένα χαρτοφυλάκιο 40 γιγαβάτ και παραγωγή περί τα 10 εκατ. τόνους. Αυτοί οι στόχοι είναι εξαιρετικά φιλόδοξοι και το πρώτο ερώτημα είναι αν η ΕΕ είναι αποφασισμένη να τοποθετήσει σε αυτό το εγχείρημα το μεγαλύτερο δυνατό ποσό», ανέφερε σχετικά η κ. Σπυράκη.

Στην πράσινη επανάσταση με τη χρήση ΑΠΕ και εξελιγμένες τεχνολογίες παραγωγής και αποθήκευσης με μηδενικό αποτύπωμα, αναφέρθηκε η κ. Καλλιόπη Κυριακίδου, Αντιπεριφερειάρχης Ενέργειας, Υποδομών και Περιβάλλοντος Δυτικής Μακεδονίας. Αναφερόμενη στο μέχρι τώρα κομβικό ρόλο του λιγνίτη για την ανάπτυξη της περιοχής και στη μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή, σημείωσε ότι «βασική επιδίωξη της περιφέρειας είναι η εξασφάλιση μιας δίκαιης μετάβασης, να αντισταθμιστούν οι θέσεις εργασίας που χάνονται με την παύση των λιγνιτικών μονάδων με τεχνολογίες της πράσινης ανάπτυξης» Ως προς αυτό, τόνισε την ανάγκη ανάδειξης των τεχνολογιών υδρογόνου στην περιοχή, κάτι που ήδη έχει ξεκινήσει με την κατάθεση του project «White Dragon» στις Βρυξέλλες.

Ο κ. Fernando Kalligas, Επικεφαλής Εταιρικών Υποθέσεων και Γραφείου Διοίκησης του ΔΕΣΦΑ σημείωσε ότι τα διάφορα καύσιμα και οι πηγές ενέργειας αλληλοσυμπληρώνονται ενώ εστιάζοντας στο υδρογόνο ανέφερε ότι: «ένα από τα κύρια θέματα που πρέπει να λυθούν είναι η μείωση του ενεργειακού κόστους για το υδρογόνο. Υπάρχουν πολλές εφαρμογές, σε τρένα, αεροπλάνα, αυτοκίνητα. Αυτή τη στιγμή είναι μια ακριβή τεχνολογία που με τον καιρό ελπίζουμε να μειωθεί το κόστος αυτό ώστε να είναι εφαρμόσιμο και βιώσιμο».

Τη συζήτηση συντόνισε ο κ. Κωνσταντίνος Σφετσιώρης, σύμβουλος της Circural και μέλος της Επιτροπής για τη Χάραξη Εθνικής Στρατηγικής για το Υδρογόνο, ο οποίος υπογράμμισε ότι «πανευρωπαϊκά αλλά και στην Ελλάδα έχουν γίνει μεγάλα βήματα για την προώθηση και άλλων εναλλακτικών καυσίμων όπως το πράσινο υδρογόνο».

Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ανάπτυξη Δικτύου Ηλεκτροκίνησης

Στις ενέργειες που έχει κάνει το ΥΠΕΝ για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης, αναφέρθηκε ο Ευθύμιος Μπακογιάννης, Γενικός Γραμματέας Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι γίνεται μεγάλη προσπάθεια για την αναβάθμισης της νομοθεσίας και επιτάχυνσης διαδικασιών για την αδειοδότηση στα θέματα που σχετίζονται με την ηλεκτροκίνηση και τόνισε ότι εξειδικεύονται οι στρατηγικές σε εθνικό επίπεδο, οι αναπλάσεις και οι χρηματοδοτήσεις.

Στην αλλαγή κουλτούρας που απαιτείται για να εξελιχθεί το σχέδιο της βιώσιμης κινητικότητας αναφέρθηκε ο Δημήτρης Παπαστεργίου, Πρόεδρος ΚΕΔΕ και Δήμαρχος Τρικκαίων. Ο κ. Παπαστεργίου με αφορμή τα ΣΦΥΟ, σημείωσε ότι «οι δήμοι αλλάζουν, έχουν βγει οι εγκρίσεις των χρηματοδοτήσεων και μπαίνουμε στην πρίζα». Αναλύοντας περαιτέρω επεσήμανε ότι «θα πρέπει η επόμενη ημέρα της ηλεκτροκίνησης να συνδυαστεί με εξοικονόμηση στα κτίρια και παραγωγή καθαρής ενέργειας η οποία πρέπει να παράγεται τοπικά. Πρέπει να αλλάξουμε κουλτούρα και οι πολίτες σε όλες τις περιοχές να έχουν με την ίδια ευκολία πρόσβαση σε φορτιστές».

Στις διαφορετικές ανάγκες των κρατών σε όλο των πλανήτη όσον αφορά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αλλά και στην ελληνική πραγματικότητα αναφέρθηκε ο Θάνος Βλαστός, Καθηγητής Πολεοδομίας & Συγκοινωνιακού Σχεδιασμού ΕΜΠ. «Το πιο σημαντικό είναι να οικοδομήσουμε μια συνεκτική κοινωνικά πόλη. Από τους πολίτες εξαρτάται η αντιμετώπιση της κοινωνικής απορρύθμισης και η ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι μεγάλη. Η ηλεκτροκίνηση είναι μια πραγματική επανάσταση κυρίως για το ποδήλατο όπου όλοι μπορούν να το χρησιμοποιούν . Αλλάζει τελείως η σημασία του ποδηλάτου. Δεν αλλάζει δυστυχώς η επίπτωση του αυτοκινήτου. Κάποια τέτοια πράγματα πρέπει να τα προσέξουμε πολύ. Χαίρομαι που στο αντίστοιχο πρόγραμμα του ΥΠΕΝ εκείνοι που ζήτησαν ποδήλατο αποτελούν ένα μεγάλο ποσοστό», σημείωσε ο κ. Βλαστός.

Στις προοπτικές της ηλεκτροκίνησης κάνοντας μια ανάλυση των ευκαιριών/απειλών και των πλεονεκτημάτων/μειονεκτημάτων που παρουσιάζει ο τομέας αναφέρθηκε ο Παναγιώτης Παπαντωνίου, Πρόεδρος Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων. Όπως σημείωσε, υπάρχουν οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη ενώ από την άλλη, επεσήμανε τις υψηλές τιμές των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και την έλλειψη υποδομών.

Τη συζήτηση συντόνισε ο σύμβουλος του πρωθυπουργού για θέματα ενέργειας, κλίματος, περιβάλλοντος και κυκλικής οικονομίας, Γιώργος Κρεμλής, ο οποίος μεταξύ άλλων σημείωσε ότι «η πράσινη συμφωνία προβλέπει ότι το 2050 η ΕΕ θα είναι κλιματικά ουδέτερη. Βρισκόμαστε σε μια διαδικασία υπερβολικά φιλόδοξης ενεργειακής μετάβασης ώστε να προωθήσουμε τις ΑΠΕ και να απεξαρτηθούμε από τα ορυκτά καύσιμα».

Ακολουθήστε το insider.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.

gazzetta
gazzetta reader insider insider