Εναλλακτικά Συστήματα Συναλλαγών

Στις 12 Απριλίου του 2012 είχα δημοσιεύσει στο blog μου ένα άρθρο για το εναλλακτικό εμπόριο. Εκεί ανέπτυσσα συνοπτικά τα οφέλη μίας οικονομίας από την κυκλοφορία εξωχρηματικών εργαλείων τοπικών συναλλαγών LETS.

Ας θυμηθούμε λοιπόν παραδείγματα λειτουργίας τέτοιων συστημάτων συναλλαγής:

• Διεθνώς, σε πάρα πολλές περιφέρειες ή δήμους, χρεώνεται στους επισκέπτες ένα τέλος διαμονής. Κάποιες περιφέρειες μπορούν με αυτά τα κεφάλαια να δημιουργήσουν ένα ταμείο ενίσχυσης των τοπικών προϊόντων: Προμηθεύουν όλους τους συναλλασσόμενους με την περιφέρεια μία πιστωτική κάρτα αγορών, με την επισήμανση ότι αυτή η κάρτα μπορεί να αγοράσει αποκλειστικά τοπικά προϊόντα και υπηρεσίες. Ο ξενοδόχος αγοράζει με αυτή την κάρτα τοπικά αγροτικά προϊόντα. Ο αγρότης πληρώνει την εργασία για την επισκευή του τρακτέρ (αλλά όχι φυσικά τα ανταλλακτικά). Ο ιδιοκτήτης του συνεργείου πληρώνει τον οδοντογιατρό του, ενώ εκείνος πληρώνει τοπικά προϊόντα στο μπακάλικο. Δεκάδες τοπικές συναλλαγές γίνονται με αυτόν τον τρόπο, δημιουργώντας μία πρόσθετη ρευστότητα. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα LETS είναι η Brixton Pound.
• Μία άλλη εκδοχή εξωχρηματικών συναλλαγών είναι τα ψηφιακά νομίσματα bitcoins, που ωστόσο η ευρύτητα χρήσης τους δημιουργεί κινδύνους.
• Τέλος από τις δεκάδες εναλλακτικές προτάσεις συναλλαγών αξίζει να μνημονεύσουμε τις πολύ πιο κινηματικές «τράπεζες χρόνου».

Πέρα όμως από τα πετυχημένα ή αποτυχημένα παραδείγματα εναλλακτικών εξωχρηματικών συναλλαγών, υπάρχουν και οι παραδοσιακές εξωχρηματικές συναλλαγές που έχουν κυριαρχήσει στον πλανήτη:

• Το πλαστικό χρήμα είναι πλέον η κυρίαρχη διαδικασία συναλλαγών IOU, με τραπεζική εγγύηση.
• Οι επιταγές, αλλά και τα γραμμάτια είναι επίσης εδραιωμένα εργαλεία αύξησης της ρευστότητας.
• Το άυλο χρήμα των χρηματιστηριακών συναλλαγών είναι επίσης μία αποδεκτή μορφή IOU, αφού το σύνολο των καθημερινών συναλλαγών γίνονται με διαρκείς χρεοπιστωτικές κινήσεις κατά τις οποίες οι συναλλασσόμενοι δεν εμφανίζουν χαρτονομίσματα.
• Τέλος η πιο δυναμική μορφή IOU είναι τα χρηματιστηριακά παράγωγα. Οι συναλλαγές Futures και Swaps, εκτιμάται ότι ξεπερνούν ακόμα και 10 φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ.

Στην παγκόσμια λοιπόν οικονομία τα εναλλακτικά συστήματα συναλλαγών είναι το καθεστώς και όχι η εξαίρεση και είναι τουλάχιστον αφέλεια να υποθέτουμε ότι η πρόταση για μία πλαστική κάρτα πολίτη ώστε να πραγματοποιούνται εύκολα και γρήγορα οι χρεοπιστωτικές του συναλλαγές με το δημόσιο… θα απειλούσαν την παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη!

Στην περίπτωση όμως της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν μπορούμε να συζητάμε για αφέλεια. Η ΝΔ σχεδόν εγκαλεί τον πρώην υπουργό Γιάνη Βαρουφάκη για συνωμοσία που ζημίωσε την χώρα και για σχέδιο παράλληλου νομίσματος.

Ας θυμηθούμε όμως τι σημαίνει παράλληλο νόμισμα:

• Κατά την περίοδο του υπαρκτού σοσιαλισμού υπήρχαν στην Βουλγαρία τα Korekom, καταστήματα όπου οι συναλλαγές γίνονταν σε δολάρια. Οι τουρίστες, αλλά και οι Βούλγαροι μπορούσαν εκεί να ψωνίσουν τα αγαθά της καπιταλιστικής Ευρώπης, αρκεί να διέθεταν δολάρια. Φυσικά η μαύρη αγορά οργίαζε.
• Αν η μαύρη αγορά δολαρίου στην Βουλγαρία λειτουργούσε στην κατεύθυνση έμμεσης δασμολόγησης, στην μετεμφυλιακή Ελλάδα υπήρξε παράλληλο νόμισμα με πολύ πιο εφιαλτικές συνθήκες: Η λίρα ως αξιόπιστο νόμισμα την ώρα που οι δραχμές έχαναν την αξία τους κάθε λεπτό που περνούσε.

Δεν χρειάζονται πολλά επιχειρήματα για να αποδείξουμε ότι πιθανότατα θα ήταν εφιαλτική κάθε κυκλοφορία παράλληλου νομίσματος το 2015. Μάλλον θα θύμιζε περισσότερο τις κατοχικές δραχμές, αφού οι περισσότερες πρώτες ύλες, τα καύσιμα και ο εξοπλισμός θα εξακολουθούσαν να εισάγονται με ευρώ.

Και εδώ κάθε νοήμων πολίτης είναι εύκολο να αναρωτηθεί: Τι σχέση έχουν τα εξωχρηματικά συναλλακτικά εργαλεία, που είναι καθεστώς στην ελεύθερη οικονομία, με σχέδια παράλληλου νομίσματος; Όση σχέση έχει ο παππούς μας που είχε στην τσέπη του κατοχικές δραχμές (και, αν ήταν τυχερός, καμία λίρα), με τον σύγχρονο πολίτη που έχει στο πορτοφόλι του ευρώ και αρκετές πιστωτικές κάρτες: Καμία σχέση!

Αποκλείεται οι οικονομικοί υπεύθυνοι της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ ή του Ποταμιού να είναι τόσο αφελείς ή ανόητοι που να μην αντιλαμβάνονται την διαφορά. Η απόπειρα λοιπόν να βαφτιστεί «παράλληλο νόμισμα», η ιδέα Βαρουφάκη, που ακούστηκε σε ένα από τα πρώτα υπουργικά συμβούλια για «κάρτα πολίτη», είναι πιθανότατα προϊόν πολιτικού τυχοδιωκτισμού: Μία τραβηγμένη από τα μαλλιά απόπειρα να πατσίσουν το φαύλο καθεστώς που οδήγησε την χώρα στα βράχια, με το πρώτο εξάμηνο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ-ΟΙΚΟΛΟΓΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ.

Μέχρι πριν λίγες εβδομάδες, τα παπαγαλάκια της διαπλοκής επέμεναν ότι η σημερινή διακυβέρνηση είναι η πιο καταστρεπτική στην ιστορία για την οικονομία της χώρας. Τώρα που τα ίδια τα δεδομένα, της ανεργίας, της βιομηχανικής παραγωγής, του δείκτη κατασκευών ή του πλεονάσματος αποδεικνύουν την γύμνια αυτής της κινδυνολογίας, το μόνο που έμεινε, είναι η συνομωσιολογία και η παραπληροφόρηση. Διότι είναι συνειδητή παραπληροφόρηση η σύγχυση ανάμεσα στα εξωχρηματικά συστήματα συναλλαγών με τα «σχέδια για παράλληλο νόμισμα».

Επιμέλεια: Στέλλα Κεμανετζή