Ροή
Παρακολουθώντας τις Αμερικανικές Προεδρικές Εκλογές του 2008 δεν ήταν δυνατόν να μην τον ξεχωρίσεις από όλους τους υπόλοιπους ανθυποψήφιους. Δεν ήταν μόνο αυτά που έλεγε στις ομιλίες του ή το στήσιμο του γεμάτο αυτοπεποίθηση, δεν ήταν μόνο η εικόνα που έδινε του σίγουρου και νέου πολιτικού με όλο το δυναμισμό και την ελπίδα που έφερνε μαζί του το κεντρικό σύνθημα του «Yes We Can». Ήταν η προοπτική που προσέφερε δίχως υπερβολές, όχι μόνο για το επόμενο βήμα των ΗΠΑ στο διεθνές σύστημα αλλά και για το σύνολο του δυτικού κόσμου.
Ο Barack Obama περνά πλέον στην Ιστορία ως ο 44ος και 45ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Τι θα γράψει ο ιστορικός του μέλλοντος για αυτόν; Η πλέον σημαντική του επιτυχία και σίγουρα η μεγαλύτερη κρίση που αντιμετώπισε στη θητεία του ήταν το πρώτο διάστημα της προεδρίας του όταν κατάφερε και διατήρησε την Αμερικανική οικονομία – επομένως και τη δυτική- όρθια μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers το Σεπτέμβριο του 2008. Δίχως την απόφαση του Obama να στηριχθούν με ομοσπονδιακούς πόρους οι εταιρικοί κολοσσοί που ακολουθούσαν τη Lehman Brothers στην άβυσσο τότε ο πλανήτης θα βρισκόταν αντιμέτωπος με οικονομικοπολιτικό Αρμαγεδώνα. Ο Obama ήταν κομβικός για τις ΗΠΑ. Όχι μόνο για τις πρωτοβουλίες του στα ζητήματα δημόσιας ασφάλισης και υγείας σε ένα κράτος που και μόνο η συζήτηση για δημόσια ασφάλεια θεωρούνταν ταμπού, όχι μόνο γιατί θεσμοθέτησε το δικαίωμα στα ομόφυλα ζευγάρια να επισημοποιούν τη σχέση τους, να υιοθετούν ή να δημιουργούν οικογένεια και να εκφράζουν ανοικτά τη σεξουαλικότητα τους, αλλά και εξαιτίας του ότι επέτυχε να δημιουργήσει ένα κοινό μέτωπο με την Κίνα για τη μείωση των ρύπων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Έκανε σημαντικά σφάλματα στην εξωτερική πολιτική με το σημαντικότερο να είναι ο χειρισμός της Συριακής κρίσης και ο δισταγμός του να αντιμετωπίσει αποφασιστικά τους τζιχαντιστές ώστε να μη δώσει την ευκαιρία στη Ρωσία να αναβαθμίσει τη θέση της στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Επίσης, ο τρόπος που προσέγγισε το Ισραήλ και το Παλαιστινιακό Ζήτημα ήταν λάθος εξ’ αρχής. Λύση εδαφικού με την Ανατολική Ιερουσαλήμ στον έλεγχο της Παλαιστινιακής αρχής δεν θα υπάρξει και είναι απόλυτα κατανοητό στον κάθε ένα που έχει έστω και βασική γνώση της ιστορίας του Ισραήλ αλλά και της στρατηγικής θεωρίας. Τέλος, έδειξε μεγάλη εμπιστοσύνη για μεγάλο χρονικό διάστημα στον Tayyip Erdogan με αποτέλεσμα ο τελευταίος να θεωρεί ότι μπορεί να πραγματώσει τα μαξιμαλιστικά νέο-οθωμανικά του σχέδια ακόμα και εις βάρος της ισορροπίας ισχύος της περιοχής. Αλλά αυτό που αξίζει να δει ο ψύχραιμος αναλυτής είναι η κόπωση του μέσου Αμερικανού πολίτη με τις υποθέσεις της Μέσης Ανατολής γενικότερα. Ο Obama επιδίωξε να αντιμετωπίσει αυτή την κόπωση ασκώντας μια πολιτική λιγότερο παρεμβατική στη Μέση Ανατολή αλλά και στην Ευρώπη, μια λανθασμένη επιλογή σε καιρούς συστημικής μετάβασης. Ποιος όμως πολιτικός δεν έχει διαπράξει σφάλματα; Στα θετικά του πρέπει να του πιστωθεί ότι έσωσε την Ελλάδα από την άβυσσο το καλοκαίρι του 2015 με προσωπική παρέμβαση, όταν ένας λαός χόρευε υπνωτισμένος το χορό του Ζαλόγκου στην πλατεία Συντάγματος, η επαναπροσέγγιση με την Κούβα και η προσπάθεια του να μην οδηγήσει το Ιράν στην αγκαλιά της Μόσχας με το πυρηνικό πρόγραμμα του πρώτου. Δύσκολες κινήσεις που απαιτούσαν τόλμη και οξυδέρκεια.
Το σημαντικότερο όμως που επέτυχε ο πρώτος Αφροαμερικανός Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι να επαναφέρει την έννοια της «Χειραφέτησης» [Emancipation] στον πυρήνα της Αμερικανικής ζωής από το σημείο που το άφησε ο Abraham Lincoln με τη γνωστή του διακήρυξη. Μετά από πολλές δεκαετίες, η μοναδικότητα [exceptionalism] των ΗΠΑ να ηγείται του δυτικού κόσμου δίχως να καθυποτάσσει και να θέτει το παράδειγμα και σε άλλα κράτη για να ακολουθήσουν διά της θετικής προτροπής του Primus Inter Pares διαχύθηκε ξανά από το εσωτερικό του Οβάλ γραφείου στο διεθνές σύστημα. Πολλοί λένε ότι ο Ομπάμα κατέστρεψε με την οικονομική του ατζέντα το Αμερικανικό Όνειρο. Αντιθέτως, θα έλεγα εγώ, ότι το επανέφερε στην πρότερη του βάση, δίνοντας το δικαίωμα ξανά στον κάθε ένα να πιστέψει ότι μπορεί να κάνει σημαντικά πράγματα για τον ίδιο, την οικογένεια του, τη χώρα του, την ανθρωπότητα, ανεξαρτήτως χρώματος ή θρησκείας. Μπορεί αυτό να αντιβαίνει τη σκληρή πραγματικότητα της καθημερινότητας αλλά ποιος είπε ότι τα όνειρα τρέφονται με ρεαλισμό; Και το βασικό υλικό οικοδόμησης των ΗΠΑ είναι το όνειρο και η πίστη στη δυνατότητα υλοποίησης του. Fair-well Mr. President. You will be missed immensely, especially now that populism furiously rises all over us.
Υ.Γ. Νέοι άνθρωποι, ενθουσιασμένοι, με το βλέμμα αισιόδοξο στο κατάμεστο «Σταύρος Νιάρχος». Να είστε πρώτα από όλα πολίτες μας είπε εκείνη την ημέρα o Aμερικανός Πρόεδρος. Και είδα μάτια που γυάλισαν και χέρια που σφίχτηκαν από την ένταση της στιγμής...Μπορεί, ίσως, εκείνη την ημέρα να έπεσε ο θεμέλιος λίθος για τη δημιουργία του ημέτερου «ελληνικού όνειρου» της επόμενης γενιάς. Αν ναι, τότε υπάρχει ελπίδα ακόμα και γι’ αυτή τη γη της συγκαιρινής δυστοπίας.
*Ο Σπύρος Ν. Λίτσας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
