Ροή
Βρυξέλλες, Μαρία Βασιλείου
Ελάχιστα 24ωρα μετά τη μαραθώνια Σύνοδο Κορυφής, όπου το μεταναστευτικό «κράτησε» σε ολονύχτιες σκληρές διαπραγματεύσεις τους ευρωπαίους ηγέτες, το insider.gr μίλησε με τον επικεφαλής του think tank European Stability Initiative (ESI) Τζέραλντ Κνάους, ο οποίος θεωρείται ο ιθύνων νους της συμφωνίας μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και Άγκυρας για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών από την Τουρκία.
Ο αυστριακός πολιτικός επιστήμονας θεωρείται ο πλέον ειδικός επί της μεταναστευτικής κρίσης, που ταλανίζει την ευρωπαϊκή συνοχή και αλληλεγγύη τα τελευταία τρία χρόνια και κινείται συνεχώς μεταξύ Βρυξελλών, Βερολίνου, Παρισιού, Βιέννης, αλλά και Ρώμης και Αθήνας, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του μεταναστευτικού. Στη συνέντευξή του στο insider.gr επεξηγεί τι σημαίνουν, ιδίως για την Ελλάδα, οι αποφάσεις της Συνόδου.
Η Ευρώπη έδειξε για άλλη μια φορά στη Σύνοδο Κορυφής ότι διχάζεται για το μεταναστευτικό. Πώς κρίνετε τις εξελίξεις και ειδικότερα υπό το πρίσμα των επιπτώσεων για την Ελλάδα;
Δύο θέματα, που βρέθηκαν στο επίκεντρο των συζητήσεων, είναι εξαιρετικά σημαντικά για την Ελλάδα, αλλά και γενικότερα για τον τρόπο αντιμετώπισης του μεταναστευτικού. Το πρώτο, το οποίο είναι στο επίκεντρο της γερμανικής εσωτερικής πολιτικής τις τελευταίες εβδομάδες αφορά στο αν θα πρέπει να ελέγξουμε την κίνηση των μεταναστών μέσα στην ΕΕ. Αυτό θα σήμαινε ότι θα είχαμε φράχτες στα Βαλκάνια, και γενικότερα μέσα στην ΕΕ, με αποτέλεσμα να τεθεί σε κίνδυνο η λειτουργία της ζώνης Σένγκεν, αν ήταν απαραίτητο. Η άλλη λύση ήταν η θέση της Άγκελα Μέρκελ, η οποία υποστηρίζει ότι δεν μπορεί να γίνει αυτό, αλλά ότι θα πρέπει η ΕΕ να εστιάσει στα εξωτερικά της σύνορα. Αυτό, φυσικά, σημαίνει ότι χρειάζεται η ΕΕ να επικεντρωθεί και στα ελληνικά σύνορα με την Τουρκία. Για την Ελλάδα η εξέλιξη αυτή είναι πολύ σημαντική, διότι έτσι, αποφεύγεται να περάσει η αυστριακή θέση, που θέλει να σταματούν οι μετανάστες στα Βαλκάνια, αφήνοντας την Ελλάδα εκτός Σέγκεν. Το δεύτερο ζήτημα αφορά από τη μια στην επαναπροώθηση των μεταναστών στα εξωτερικά σύνορα και στην ιδέα για τις περιφερειακές πλατφόρμες, οι οποίες θα μπορούσαν να δημιουργηθούν σε χώρες της Αφρικής. Η επιλογή αυτή στερείται λεπτομερειών και είναι απίθανο να συμβεί, επειδή κανείς δεν ξέρει πώς να το κάνει, ενώ παράλληλα είναι πραγματικά επιθυμητό να μην γίνει. Η εμπειρία της Αυστραλίας είναι ότι οι άνθρωποι στο Ναουρού αντιμετωπίζονται με πολύ άσχημο τρόπο.
Θεωρείτε ότι η ιδέα για τις πλατφόρμες σε τρίτες χώρες δεν θα προχωρήσει;
Η ιδέα των κέντρων επεξεργασίας στην Αφρική ή εκτός της ΕΕ δεν είναι σοβαρή. Η ΕΕ δεν μπορεί να μιμηθεί την Αυστραλία, για πρακτικούς, νομικούς και ηθικούς λόγους. Από την άλλη πλευρά υπάρχει η λύση της δημιουργίας κέντρων στην ΕΕ όπου μπορεί να γίνεται γρήγορη επεξεργασία και να επιστρέφουν εκτός ΕΕ όσοι δεν χρειάζονται προστασία στην Ευρώπη. Αυτό μας φέρνει στην Ελλάδα. Η ΕΕ λέει ότι θέλει να το κάνει αυτό. Η προοπτική αυτή είναι, ίσως, η τελευταία ευκαιρία για να σωθεί το άσυλο ως διεθνή σύμβαση για τους πρόσφυγες, επειδή υπάρχουν κυβερνήσεις, όλο και περισσότερες, στην Ευρώπη που ζητούν να εγκαταλειφθεί η διεθνή σύμβαση για τους πρόσφυγες. Εάν θέλουμε να εφαρμοστεί η λύση αυτή, θα πρέπει να εφαρμοστεί στην Ελλάδα, τη χώρα που αφορά άμεσα η δήλωση ΕΕ - Τουρκίας. Είναι όμως απαράδεκτο πόσο αργή είναι η διαδικασία εφαρμογής της δήλωσης. Εάν η συμφωνία της Συνόδου σημαίνει ότι χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, θα βοηθήσουν την Ελλάδα να έχει ταχύτερες διαδικασίες ώστε να επαναπροωθούνται στην Τουρκία περισσότεροι άνθρωποι, που δεν χρειάζονται προστασία στην ΕΕ, τότε αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο και θα ήταν μία πολύ καλή λύση για την Ελλάδα. Αρκεί να υπάρξει αλληλεγγύη από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η ιδέα δεν μπορεί να είναι να στέλνονται περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες την Ελλάδα, και μάλιστα σε μεγάλους αριθμούς ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα. Η ιδέα πρέπει να είναι να μεταφερθούν περισσότεροι μετανάστες από την Ελλάδα σε άλλες χώρες, με αντάλλαγμα την ταχύτερη επεξεργασία αιτήσεων ασύλου στην Ελλάδα, την οποία θα υποστηρίξει η υπόλοιπη ΕΕ με στόχο περισσότερες επιστροφές στην Τουρκία, και στη συνέχεια την προσέλκυση περισσότερων ανθρώπων σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό που έχουμε είναι μια δεύτερη ευκαιρία να εφαρμόσουμε σοβαρά τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, η οποία θα ήταν ο τρόπος συμφιλίωσης των συμφερόντων των χωρών πρώτης γραμμής όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, με τα συμφέροντα της υπόλοιπης ΕΕ, χωρίς να παραιτηθούμε από τη Σένγκεν και χωρίς να παραιτηθούμε από τη διεθνή σύμβαση για τους πρόσφυγες.
Μετά την απόφαση για τη δημιουργία ελεγχόμενων κέντρων σε εθελοντική βάση θεωρείτε ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια κατάσταση στην οποία περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες θα καταλήξουν στην επικράτειά της, εξέλιξη που θα επιβαρύνει περαιτέρω τη χώρα, αν λάβουμε υπόψη τις ασφυκτικές συνθήκες που επικρατούν ήδη στα hotspots.
Η Ελλάδα χρειάζεται πραγματική αλληλεγγύη από την ΕΕ. Η συζήτηση μεταξύ του CDU και του CSU ήταν γύρω από το αν η ΕΕ θα αντιμετωπίσει το μεταναστευτικό μέσω ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ ή στα κοινά εξωτερικά σύνορα. Η Μέρκελ επανέλαβε όπως το 2016 ότι ο έλεγχος θα πρέπει να γίνει στα κοινά εξωτερικά σύνορα, δηλαδή όχι βόρεια, αλλά ανατολικά της Ελλάδας. Τώρα, οι χώρες της ΕΕ πρέπει να βοηθήσουν την Ελλάδα να έχει ταχύτερη επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου, καλύτερες συνθήκες στα νησιά, περισσότερες επιστροφές στην Τουρκία - αλλά και συνεχιζόμενη μετεγκατάσταση των προσφύγων, που χρειάζονται προστασία, από την Ελλάδα σε άλλες χώρες. Και εδώ το Συμβούλιο υποσχέθηκε δράση, όπως και η Γερμανία. Εάν εφαρμοστεί αυτό θα βοηθήσει πολύ στην Ελλάδα.
Πιστεύετε ότι τα συμπεράσματα οδηγούν στη διαφύλαξη της ζώνης Σένγκεν ή παραμένει ακόμη υπό απειλή;
Η ιδέα να υψωθούν φράχτες γύρω από τη Γερμανία, τη Γαλλία, στα Βαλκάνια ή οπουδήποτε μέσα στην ΕΕ δεν είχε ποτέ συνοχή. Για να σταματήσουμε τις παράνομες μετακινήσεις θα χρειαζόμασταν φράχτες, όπως αυτούς που θυμόμαστε από τον Ψυχρό Πόλεμο. Αλλά λαϊκιστές όπως ο Ορμπάν ή η Λεπέν θα συνεχίσουν να ζητούν τη δημιουργία τους. Βλέπουν όλους τους μετανάστες και τους πρόσφυγες ως εισβολείς. Το ιδεώδες τους είναι ο Τραμπ, που αντιμετωπίζει όλους τους αιτούντες άσυλο σαν εγκληματίες. Η ΕΕ δεν πρέπει να πάει προς την κατεύθυνση αυτή.
Όσον αφορά τον έλεγχο των δευτερογενών κινήσεων Γερμανία και Ελλάδα προχώρησαν σε συμφωνία.
Καμία χώρα δεν μπορεί να λύσει μόνη της τα ζητήματα μετανάστευσης. Και το Βερολίνο και η Αθήνα είναι από τις πιο γενναιόδωρες χώρες που προσέφεραν προστασία το 2017. Έχουν μεγάλο ενδιαφέρον να συνεργαστούν για να διασώσουν την ιδέα της διεθνούς σύμβασης για τους πρόσφυγες και της μη επαναπροώθησης από τις ιδέες του Ορμπάν.
Τι πρέπει να γίνει έτσι ώστε η Ελλάδα να αποφύγει τις μεγάλες ροές μεταναστών που παραμένουν στην επικράτειά της;
Η Ελλάδα χρειάζεται τέσσερις κινήσεις. Πρώτον, καλύτερα κέντρα υποδοχής που να χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Δεύτερον, ικανότητα λήψης αποφάσεων σχετικά με το ποιος χρειάζεται προστασία στην ΕΕ και ποιος μπορεί να επιστρέψει μέσα σε λίγες εβδομάδες, όπως γίνεται στην Ολλανδία. Δεδομένου του σημερινού αριθμού αφίξεων, ένα σχέδιο της ΕΕ είναι ρεαλιστικό και μπορεί να εφαρμοστεί. Τρίτον, εθελοντική μετεγκατάσταση των δικαιούχων προστασίας σε άλλες χώρες της ΕΕ και τέταρτον, συνέχιση της στήριξης της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της επανεγκατάστασης, προς και από την Τουρκία. Είναι καλό ότι η ΕΕ θα προχωρήσει στην καταβολή επιπλέον 3 δισ. ευρώ προς την Τουρκία. Θα πρέπει επίσης να γίνεται η επανεγκατάσταση πιο άμεσα.
Πώς αξιολογείτε τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής;
Όπως είπα νωρίτερα η ιδέα των κέντρων επεξεργασίας στην Αφρική ή εκτός της ΕΕ δεν είναι σοβαρή. Η ΕΕ δεν μπορεί να μιμηθεί την Αυστραλία, για πρακτικούς, νομικούς και ηθικούς λόγους. Αλλά θα πρέπει να υπάρξει καλύτερη συνεργασία στην επεξεργασία αιτημάτων ασύλου. Χρειαζόμαστε τη συνεργασία ορισμένων χωρών που ενδιαφέρονται για την προστασία της διεθνούς σύμβασης για τους πρόσφυγες. Αντιμετωπίζουμε μια πολύ ισχυρή λαϊκιστική και ακροδεξιά πρόκληση. Η Ελλάδα, η Γαλλία, η Γερμανία και άλλοι πρέπει να συνεργαστούν για να την νικήσουν.
