Ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου και η Σημασία του για τη ΝΑ Ευρώπη - Η Νέα Εποχή της Ενεργειακής Μετάβασης

«Ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου και η Σημασία του για τη ΝΑ Ευρώπη – Η Νέα Εποχή της Ενεργειακής Μετάβασης» (The Southern Gas Corridor and its Importance for South-East Europe-The New Era of Energy Transition) είναι o τίτλος του βιβλίου που κυκλοφορεί από το Energy Management Centre (EMC) και το ESCP Business School, με την ευγενική χορηγία της BP Azerbaijan, προσφέροντας μια επικαιροποιημένη οπτική για τις παγκόσμιες τάσεις στην αγορά φυσικού αερίου και τις υποδομές αλλά και για τα νέα δεδομένα που δημιουργούνται στη ΝΑ Ευρώπη, τα Βαλκάνια και άλλες χώρες, οι οποίες αποτελούν σημεία αναφοράς για τον κλάδο όπως είναι η Τουρκία, το Ιράκ και το Αζερμπαϊτζάν.

O Δρ. Κώστας Ανδριοσόπουλος, Καθηγητής Χρηματοοικονομικών & Ενεργειακής Οικονομίας, ECSP Business School, Εκτελεστικός Διευθυντής, Energy Management Center (EMC), Αντιπρόεδρος ΔΕΠΑ, Πρόεδρος Επιτροπής Ενέργειας του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου και βασικός συντελεστής της έκδοσης σε συνέντευξη που παραχωρεί στο insider.gr μιλάει για τις προοπτικές της αγοράς του φυσικού αερίου και τις υποδομές εστιάζοντας στο Νότιο Διάδρομο και λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις εθνικές ιδιαιτερότητες κάθε χώρας αλλά και τις περιβαλλοντικές παραμέτρους όπως αυτές διαμορφώνονται κατά την εποχή της ενεργειακής μετάβασης.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης:

Ερ: Κύριε Ανδριοσόπουλε, η επιστημονική κοινότητα και η εγχώρια και διεθνής βιομηχανία έχουν στη διάθεσή τους μια έκδοση η οποία περιλαμβάνει εκτιμήσεις και δεδομένα τα οποία θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ακόμη και ως κατευθυντήριες γραμμές για τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων….

Απ: Η έκδοση αποτελεί το απόσταγμα εμπεριστατωμένων αναλύσεων κορυφαίων επιστημόνων και αναγνωρισμένων στελεχών και φορέων της αγοράς. Σκοπός είναι να προσφέρει μία συνολική εικόνα για την αγορά φυσικού αερίου όπως αυτή «διακλαδώνεται» μέσα από το Νότιο Διάδρομο. Οι αναλύσεις δεν αποτελούν μια απλή παρουσίαση έργων, υποδομών, αριθμητικών δεδομένων και οικονομικών στοιχείων αλλά αναδεικνύουν τους παράγοντες που καθορίζουν τις εκάστοτε ενεργειακές πολιτικές , εστιάζουν στις λεπτές και πολλές φορές εύθραυστες γεωπολιτικές ισορροπίες και αναζητούν αιτίες, προβλέπουν εξελίξεις για τις υποδομές, την αγορά, την προσφορά, τη ζήτηση αλλά και τις τιμές του φυσικού αερίου (και του πετρελαίου), οι οποίες ανέκαθεν αποτελούσαν το αγαπημένο θέμα συζήτησης σε όλες τις αγορές.

Τα βασικά θέματα που αναλύονται στο βιβλίο είναι οι αγορές φυσικού αερίου και LNG, ο ρόλος του φυσικού αερίου κατά την ενεργειακή μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλού άνθρακα, οι τιμές του φυσικού αερίου στην αγορά της ΝΑ Ευρώπης και των Βαλκανίων, οι γεωπολιτικές δυναμικές που αναπτύσσονται στην περιοχή, οι προοπτικές για την προσφορά, τη ζήτηση καθώς και την παραγωγή και την ανάπτυξη της εν λόγω αγοράς. Το σύγγραμμα παρουσιάζει αναλυτικά στοιχεία ανά χώρα (Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Κροατία, Ουγγαρία, Ουκρανία, Τουρκία, Σερβία, Αλβανία, Β. Μακεδονία, Ιταλία, Ιράκ, Αζερμπαϊτζάν) ενώ υπάρχουν και συγκριτικές προσεγγίσεις που αφορούν στη διείσδυση του φυσικού αερίου σε αυτές τις αγορές και την πορεία των τιμών.

Ερ: Θα  θέλαμε να κάνετε μια εκτίμηση για την μετά COVID-19 εποχή όσον αφορά στις προοπτικές της αγοράς φυσικού αερίου και LNG

H πανδημία του COVID-19 έχει επιφέρει, όπως ήταν φυσικό, κλυδωνισμούς στην αγορά και έχει πλήξει μια ήδη μειωμένη ζήτηση φυσικού αερίου, η οποία εκτός των άλλων βρέθηκε αντιμέτωπη με ιστορικά ήπιες θερμοκρασίες κατά τους πρώτους μήνες του έτους.  Καθώς η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου παραμένει κατά περίπου 10% κάτω από τα επίπεδα πριν από την κρίση και οι οικονομίες ανακάμπτουν με νωχελικά θα έλεγα βήματα καθώς η όποια πορεία διακόπτεται συχνά από ένα νέο κύμα πανδημίας (σε αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ και αλλού), οι εκτιμήσεις για την τιμή του πετρελαίου και κατ’ επέκταση του φυσικού αερίου βρίσκονται υπό συνεχή αναθεώρηση.

Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις του ΕΙΑ, η ζήτηση δεν θα επανέλθει στα προ COVID-19 επίπεδα πριν από το 2021 και επομένως την ίδια τάση αναμένεται να ακολουθήσει και η αγορά LNG. 

Η κατανάλωση φυσικού αερίου αναμένεται να μειωθεί κατά περίπου 4% το 2020, λόγω των περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν και επιβάλλονται σε παγκόσμιο επίπεδο για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης.

Ερ: Σε ποια επίπεδα εκτιμάτε ότι θα κινηθούν οι τιμές του φυσικού αερίου;

Απ: Οι χονδρεμπορικές τιμές του φυσικού αερίου διαφέρουν αρκετά από περιοχή σε περιοχή. Για το 2019 γενικά στην περιοχή της Άπω Ανατολής οι τιμές κυμάνθηκαν στα 8$/MMBTU ενώ ευρύτερα στην Ασία ήταν κοντά στα 7$/MMBTU. Αντίθετα στις περιοχές όπου παράγονται μεγάλες ποσότητες αέριου όπως στη Β. Αμερική, η τιμή ήταν λίγο πάνω από τα 2,5$/MMBTU, ενώ στη Μέση Ανατολή και τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ η τιμή ήταν κοντά ή και κάτω από τα 2$/MMBTU. Στην Ευρώπη και στην Λατινική Αμερική οι τιμές μεσοσταθμικά ήταν κάτω από τα 6$/MMBTU και 4$/MMBTU αντίστοιχα.

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε επίσης το γεγονός πως τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα συμβόλαια τιμολογούνται όχι με βάση τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου αλλά με βάση τις τιμές των hub του φυσικού αερίου, όπως το Henry Hub στις ΗΠΑ και το TTF στην Ευρώπη.

Η χαμηλή ζήτηση για φυσικό αέριο ως αποτέλεσμα της πανδημίας καθώς και η υπερπροσφορά του, οδήγησαν την τιμή του φυσικού αερίου στο Henry Hub να πέσει τον Ιούνιο στο χαμηλότερο προσαρμοσμένο ως προς τον πληθωρισμό επίπεδο των τελευταίων 31 ετών τον Ιούνιο. Είναι αναμενόμενο πως με την άρση των περιορισμών που είχαν τεθεί λόγω της πρόσφατης πανδημίας οι τιμές θα επανέλθουν σε υψηλότερα από σημερινά επίπεδα.

Ερ: Όσον αφορά στις υποδομές, υπάρχουν έργα που έχουν ολοκληρωθεί, project που είναι σε εξέλιξη ή άλλα που έχουν «παγώσει». Όλα αυτά συνθέτουν ένα δαιδαλώδες σύστημα αγωγών και τερματικών LNG. Πώς εκτιμάτε ότι θα εξελιχθούν οι επενδύσεις σε διεθνές και εθνικό επίπεδο;

Απ: Οι αποφάσεις για επενδύσεις σε υποδομές για το φυσικό αέριο βασίζονται σε γεωστρατηγικούς παράγοντες, στους διαθέσιμους όγκους, στη ζήτηση όπως αυτή αναμένεται να καταγραφεί στις αγορές από τις οποίες θα διέρχονται οι αγωγοί (ή θα κατευθύνονται τα φορτία), την πορεία της οικονομίας, τις διεθνείς συμμαχίες αλλά και τη χρηματοδότηση των επενδύσεων. Όπως είναι γνωστό οι τράπεζες έχουν αποτραβηχτεί από έργα που δεν θεωρούνται αμιγώς «πράσινα» αλλά διατηρούν ενδιαφέρον για το φυσικό αέριο. Ιδιαίτερα για αγορές όπως είναι η ευρωπαϊκή (και η ελληνική), το LNG προσδίδει ευελιξία σε σχέση με το αέριο αγωγού , το οποίο προέρχεται σχεδόν αποκλειστικά από τη Ρωσία, τη Νορβηγία και την Αλγερία. Εξασφαλίζει την ευκταία «διαφοροποίηση πηγών», η οποία όμως από την άλλη, δυναμιτίζεται από το φθηνό ρωσικό αέριο, το οποίο διοχετεύεται στην Ευρώπη μέσω αγωγών (και μάλιστα εντείνονται οι προσπάθειες για εναλλακτικές οδεύσεις που θα παρακάμπτουν την Ουκρανία).

Η καταστροφή της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου - περίπου 30 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, ή το ένα τρίτο της κανονικής χρήσης, τον Απρίλιο - προκάλεσε ισχυρούς κλυδωνισμούς στην αγορά ενέργειας το δεύτερο τρίμηνο και μόλις πρόσφατα άρχισαν να ανακάμπτουν. Οι χαμηλές τιμές σε συνδυασμό με τις περικοπές παραγωγής του ΟΠΕΚ, τα μειωμένα περιθώρια διύλισης και εκατομμύρια βαρέλια αδιάθετου αργού δεν αφήνουν ανεπηρέαστα τα επενδυτικά προγράμματα των επιχειρήσεων του κλάδου.

Η ύφεση που σχετίζεται με την πανδημία υπονομεύει τις επενδύσεις σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Ο αριθμός των έργων που λαμβάνουν τελικές επενδυτικές αποφάσεις αναμένεται να μειωθεί κατά 75% φέτος, σύμφωνα με την Rystad Energy. Το συνολικό χρηματικό ποσό που διοχετεύεται σε νέα έργα θα μειωθεί σε μόλις 47 δισεκατομμύρια δολάρια, ένας πολύ χαμηλός αριθμός ο οποίος στην ουσία υποστηρίζεται από ένα σύνολο έργων στη Νορβηγία και τη Ρωσία. Ωστόσο, στην Ελλάδα είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως υπάρχει μεγάλη κινητικότητα για επενδύσεις που αφορούν τη μεταφορά και αποθήκευση φυσικού αερίου. Αναφέρομαι φυσικά στην πλειάδα έργων τα οποία αναμένεται να ξεκινήσουν ή να ολοκληρωθούν τα επόμενα χρόνιά. Ο αγωγός IGB, ο οποίος θα συνδέσει το δίκτυο της Ελλάδας με αυτό της Βουλγαρίας, είναι σε φάση κατασκευής, ενώ το Μάρτιο ολοκληρώθηκε επιτυχώς το δεσμευτικό market test για τη δέσμευση δυναμικότητας στην πλωτή μονάδα αποθήκευση και επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου το οποίο σχεδιάζεται στην Αλεξανδρούπολη. Ένα ακόμα έργο το οποίο θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας είναι η αξιοποίηση του σχεδόν υπό εξάντληση υποθαλάσσιου κοιτάσματος της Νοτίου Καβάλας ως υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου. Η χώρα μας είναι από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες με τόσο μεγάλο μέγεθος αγοράς φυσικού αερίου  που δεν διαθέτουν μία εγκατάσταση αυτού του είδους. Τέλος είναι πολύ σημαντικές οι εξελίξεις γύρω από την κατασκευή του αγωγού που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την λεκάνη της Λεβαντίνης προς την Ευρώπη, του East Med.

Λίγα λόγια για τους συντελεστές της έκδοσης

Η έκδοση περιέχει επικαιροποιημένα διαγράμματα και σχηματικές παρουσιάσεις με ποσοτικά και στατιστικά δεδομένα τα οποία αφορούν στην αλυσίδα αξίας της βιομηχανίας του φυσικού αερίου, στις διαδικασίες παραγωγής, τις ποσότητες που διακινούνται μέσω αγωγών και LNG, τις τρέχουσες και μελλοντικές υποδομές (αγωγοί, τερματικά LNG, πλωτές μονάδες αποθήκευσης και επαναεριοποίησης κλπ), την υφιστάμενη αποθηκευτική ικανότητα, την κατανομή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα καθώς και για τη χρήση του φυσικού αερίου ανά χώρα και ανά κατηγορία καταναλωτών.

Σε ξεχωριστούς πίνακες παρουσιάζονται στοιχεία για την ενεργειακή εξάρτηση της κάθε χώρας, τη συμμετοχή του φυσικού αερίου στο ενεργειακό μείγμα, την εγχώρια παραγωγή φυσικού αερίου, τις εξαγωγές, το δυναμικό υδρογονανθράκων, τις προοπτικές της παγκόσμιας παραγωγής και ζήτησης ενώ συμπεριλαμβάνονται χρηστικές πληροφορίες για τη διαμόρφωση των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου με μαθηματικά μοντέλα και επεξηγηματικά διαγράμματα.

Στη συγγραφή του βιβλίου συνέβαλαν οι οι Δρ. Simone Tagliapietra, Δρ. Θεόδωρος Τσακίρης, Nicolo Sartori, Plamen Dimitrov, Mehmet Öğütçü, John Roberts, Jörg Himmelreich και ο Δρ. Leo Drollas. 

Το βιβλίο αποτελεί μια έκδοση του Energy Management Center (EMC) και του ESCP Business School ενώ ευγενικός χορηγός της έκδοσης είναι η ΒΡ Azerbaijan. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία εντάσσεται στις προσπάθειες που κάνει η επιχείρηση για την προώθηση της ενεργειακής μετάβασης. Η επίσημη έκδοση του βιβλίου είναι διαθέσιμη δωρεάν και μπορείτε να την κατεβάσετε από την ιστοσελίδα του Energy Management Center (EMC) https://www.energymanagementcentre.eu/.

O Δρ. Κώστας Ανδριοσόπουλος είναι Καθηγητής Χρημ/κων & Ενεργειακής Οικονομίας - ESCP Business School; Αντιπρόεδρος - ΔΕΠΑ; Πρόεδρος - Επιτροπή Ενέργειας, Ελληνο-Αμερικάνικο Επιμελητήριο.