Πολλαπλές ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις εμπεριέχει το «στοίχημα» της βιωσιμότητας του ελληνικού τουρισμού, γεγονός που υπογραμμίζει την επιτακτική ανάγκη για αλλαγή αλλά και την δυσκολία του όλου εγχειρήματος. Σε κάθε περίπτωση βέβαια η υιοθέτηση πρακτικών βιώσιμης ανάπτυξης από το σύνολο του κλάδου, οφείλει να μετατραπεί σε πρώτη προτεραιότητα των φορέων και των επιχειρηματιών, ώστε να διασφαλιστεί η ανθεκτικότητα αλλά και η ανταγωνιστικότητα του τουριστικού προϊόντος, που εισφέρει άμεσα κι έμμεσα το 25% του εγχώριου ΑΕΠ.
«Το 2023 ήταν μια καλή χρονιά για τον ελληνικό τουρισμό. Φάνηκε να ανακάμπτει πλήρως από τον covid και να προετοιμάζει το έδαφος για μια ακόμα καλύτερη χρονιά, το 2024. Ενόσω όμως επιτυγχάνεται η ανάπτυξη και αυξάνει η δυναμική, πληθαίνουν και οι φωνές για το “πού ακριβώς πάμε και με ποιον τρόπο“» σημείωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΣΕΤΕ και Πρόεδρος του ΙΝΣΕΤΕ, κ. Γιώργος Βερνίκος, σε συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε προχθες, με την αφορμή της παρουσίασης έκθεση της Considerate Group για το ΙΝΣΕΤΕ για τον βιώσιμο τουρισμό στην Ελλάδα. Ο ίδιος τόνισε δε ότι η συζήτηση της βιωσιμότητας θα πρέπει να ανοίξει άμεσα και να συμπεριλάβει όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, ώστε να υπάρξει αποτέλεσμα στο τέλος της ημέρας.
Τα μεγάλα προσκόμματα για την βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη
Παρότι όμως, οι πρακτικές και τα οφέλη της βιωσιμότητας είναι εν μέρει γνωστά, υπάρχουν βασικά προσκόμματα που εμποδίζουν την περαιτέρω εξέλιξη του κλάδου, όπως καταφάνηκε από το σύνολο των τοποθετήσεων των στελεχών του ΙΝΣΕΤΕ.
Το πρώτο και εκ των βασικότερων είναι η δέσμευση όλων στις βιώσιμες τουριστικές πρακτικές. «Η ανάπτυξη και το περιβάλλον είναι δύο θέματα συγκρουσιακά, γεγονός που καθιστά το πρόβλημα πιο σύνθετο» εξήγησε σχετικά ο κ. Βερνίκος αφήνοντας να εννοηθεί ότι οι έκρυθμες συνθήκες, οικονομικές και γεωπολιτικές, στρέφουν το ενδιαφέρον των τουριστικών επιχειρήσεων αποκλειστικά στην αύξηση των εσόδων στο τέλος της χρονιάς. Με αυτή τη βραχυπρόθεσμη στόχευση, η μακροημέρευση του κλάδου τίθεται εν αμφιβόλω, ειδικά όταν οι συνθήκες εξομαλυνθούν. Αυτός είναι και ο λόγος που η ηγετική ομάδα του ΣΕΤΕ σε αγαστή συνεργασία με το υπουργείο, βάζει σε πρώτη προτεραιότητα την βιωσιμότητα, ενεργοποιώντας εκ νέου, το επόμενο διάστημα και δράσεις ενημέρωσης των μελών της. Στόχος είναι η ενημέρωση αυτή να ενεργοποιήσει όλο και περισσότερους εμπλεκόμενους φορείς να κινητοποιηθούν προκειμένου να γίνει η μετάβαση από
μια προσέγγιση που απλώς δεν είναι επιβλαβής, σε μια προσέγγιση που έχει αμιγώς θετικό αντίκτυπo. Προς αυτή την κατεύθυνση δε, μέσω της έρευνας, διατυπώνει και οκτώ προτάσεις που πρέπει κατά προτεραιότητα να υιοθετήσει ο ελληνικός τουρισμός ώστε να ενισχύσει τον θετικό του αντίκτυπο, να ενθαρρύνει τη συμμετοχή ενός ευρύτερου φάσματος ενδιαφερόμενων μερών, να προωθήσει την οικονομική διαφοροποίηση και να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση για βιωσιμότητα.
Η λύση ωστόσο δεν είναι τόσο απλή και σίγουρα προσκρούει και στην πρόσβαση σε χρηματοδότηση, όπως επισημάνθηκε χθες στο περιθώριο της εκδήλωσης. Το γεγονός ότι οι μικρές τουριστικές επιχειρήσεις έχουν εξαιρεθεί από τα πράσινα χρηματοδοτικά προγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης αποτελεί τροχοπέδη για την συνέχεια, εμποδίζοντας την συνολική συμμετοχή που απαιτεί η δράση για να είναι αποτελεσματική. Εξίσου προβληματικό αποδεικνύεται και το γεγονός ότι οι περισσότερες τουριστικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν είναι bankable. Κι αυτό γιατί όπως επισημαίνουν με κάθε ευκαιρία οι μικρομεσαίοι του κλάδου, τα διαθέσιμα κεφάλαια δεν επαρκούν για επενδύσεις με βιώσιμο προσανατολισμό. Είναι ενδεικτικό, όπως εξηγούσε πρόσφατα παράγοντας του κλάδου στο insider, ότι μια υποτυπώδης ενεργειακή αναβάθμιση (τοποθέτηση ηλιακού θερμοσίφωνα, θερμοπροσόψεις, κλπ) σε μια μονάδα 10 δωματίων κοστίζει περί τα 20 εκατ ευρώ, όσο δηλαδή ο τζίρος όλης της χρονιάς. «Με αυτά τα δεδομένα στην εξίσωση, αν δεν βρεθεί χρηματοδότηση, είναι ανέφικτο να προχωρήσουν σχετικές επενδύσεις» σημείωνε, υπογραμμίζοντας την ανάγκη νέας προσέγγισης και από κυβερνητικής σκοπιάς.
Στον αντίποδα βέβαια, η συζήτηση της βιωσιμότητας φαίνεται να αποτελεί μέριμνα και της νέας ηγεσίας του υπουργείου Τουρισμού, γεγονός που χαρακτηρίζεται ως θετικό από μεγάλη μερίδα του κλάδου. Σε κάθε περίπτωση, ο χάρτης για την βιώσιμη αναπτυξιακή πορεία έχει σκιαγραφηθεί πλέον αναλυτικά και περιλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις, ορισμένες προτεραιότητες αλλά και ορατούς στόχους, όπως αποδεικνύει και η μελέτη που διενήργησε ο IΝΣΕΤΕ.
8 προτεραιότητες και οι 21 προτάσεις για βιώσιμο τουρισμό
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην εν λόγω έκθεση περιλαμβάνονται 21 προτάσεις συνολικά για την προώθηση της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, οι οποίες έχουν ταξινομηθεί σε τέσσερις κύριους άξονες, ενώ κάθε πρόταση έχει αξιολογηθεί ανάλογα με τη δυνατότητα υλοποίησης και το όφελος που θα προκύψει από την επιτυχή εφαρμογή της.
Συγκεκριμένα ο 1ος Άξονας αφορά στην διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος και περιλαμβάνει τρεις προτεραιότητες :
- Υπεύθυνη ενίσχυση και προώθηση προορισμών με πλούσια βιοποικιλότητα
- Επέκταση της τουριστικής περιόδου σε προορισμούς εκτός των καλοκαιρινών μηνών
- Προώθηση εναλλακτικών τουριστικών προϊόντων και διεύρυνση του χαρτοφυλακίου
- πέρα από το παραδοσιακό προϊόν «ήλιος-θάλασσα»
Αντίστοχα ο 2ος Άξονας προβλέπει την αναζήτηση συνεργασιών και την διάδοση βέλτιστων πρακτικών μέσα από δύο επιπλέον προτεραιότητες:
- Ενίσχυση και προβολή των υφιστάμενων πρωτοβουλιών μέσω της διάδοσης βέλτιστων πρακτικών, συμπεριλαμβανομένων μοντέλων χρηματοδότησης
- Υποστήριξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με στόχο την ευαισθητοποίηση και την κατανόησης των ζητημάτων ESG (Περιβάλλον-Κοινωνία-Διακυβέρνηση)
Ο 3ος Άξονας αφορά στην ευθυγράμμιση της τουριστικής στρατηγικής με την πορεία προς έναν αμιγώς θετικό αντίκτυπο. Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου άξονα η κεντρική προτεραιότητα εστιάζει στην προώθηση και διευκόλυνση της υιοθέτησης εδραιωμένων πλαισίων βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης
Τέλος ο 4 ος Άξονας προβλέπει την παρακολούθηση και αξιολόγηση της Ελλάδας μέσα από δύο ακόμη προτεραιότητες που θα πρέπει να τεθούν στο κομμάτι της αξιολόγησης της χώρας:
- Αξιολόγηση της κατανάλωσης νερού στον τουρισμό με στόχο την επικαιροποίηση του σχεδιασμού και τη διαχείριση των σχετικών υποδομών
- Εκπόνηση μελετών για την αξιολόγηση των προσπαθειών του τομέα ως προς τη μείωση των αποβλήτων.
Όσο για τις 21 προτάσεις της έκθεσης περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την αξιολόγηση του βαθμού ενσωμάτωσης της κυκλικής οικονομίας στις δραστηριότητες του τουριστικού τομέα, την εξέταση των υποδομών μεταφορών με στόχο την εξεύρεση βιώσιμων λύσεων, τη διευκόλυνση της πολυμερούς συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο, ειδικά εντός των δήμων, τη ανάπτυξη και προώθηση περιοχών μικρότερης επισκεψιμότητας, τη δημιουργία τοπικών Οργανισμών Διαχείρισης Προορισμών, την υιοθέτηση δεικτών απόδοσης που ενσωματώνουν δείκτες βιωσιμότητας, ικανοποίησης επισκεπτών και ευημερίας της κοινότητας.
