Στο «μικροσκόπιο» διπλωματικών κύκλων του Βερολίνου φαίνεται πως έχουν μπει οι οικονομικές σχέσεις Μόσχας-Πεκίνου μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αυτό δείχνει δημοσίευμα του γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνής Πολιτικής και Ασφάλειας (SWP, Berlin), σύμφωνα με το οποίο ο επιθετικός πόλεμος μεγάλης κλίμακας κατά της Ουκρανίας από τον Φεβρουάριο του 2022 έχει αλλάξει ριζικά τις συνθήκες-πλαίσιο για τη ρωσοκινεζική συνεργασία. Η οικονομική συνεργασία με την Κίνα έχει καταστεί ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της Ρωσίας.
Οι βασικές ενδείξεις της αλλαγής στις σινο-ρωσικές οικονομικές σχέσεις είναι, σύμφωνα με το SWP, οι εξής:
- Το ρωσοκινεζικό εμπόριο έχει αυξηθεί σημαντικά από την έναρξη της εισβολής της Μόσχας. Αντίθετα, οι κινεζικές επενδύσεις στη Ρωσία, οι οποίες ήταν ήδη χαμηλές, συνεχίζουν από τότε να συρρικνώνονται.
- Τα ορυκτά καύσιμα παραμένουν η ραχοκοκαλιά της ρωσοκινεζικής οικονομικής συνεργασίας, αν και λείπει η υποδομή για ταχύτερη επέκταση των ρωσικών εξαγωγών.
- Οι αμυντικές εξαγωγές της Ρωσίας προς την Κίνα μειώνονται εδώ και αρκετά χρόνια. Η Κίνα, από την πλευρά της, εξάγει όλο και περισσότερα αγαθά διπλής χρήσης στη Ρωσία, τα οποία χρειάζεται επειγόντως η ρωσική αμυντική βιομηχανία.
- Η ρωσοκινεζική συνεργασία στον κλάδο της πληροφορικής έχει μειωθεί απότομα από την έναρξη του επιθετικού πολέμου κατά της Ουκρανίας, καθώς οι κινεζικές ψηφιακές εταιρείες φοβούνται τις δευτερογενείς κυρώσεις των ΗΠΑ.
- Το εμπόριο της Ρωσίας με την Κίνα διεξάγεται σε μεγάλο βαθμό σε γουάν. Ωστόσο, η Ρωσία εξακολουθεί να εξαρτάται από το δολάριο ΗΠΑ για το εμπόριο με άλλες χώρες.
Ο ρωσικός επιθετικός πόλεμος κατά της Ουκρανίας και οι οικονομικές κυρώσεις που επέβαλε η Δύση προανήγγειλαν μια εκτεταμένη αποσύνδεση της Ρωσίας από τη Δύση, σύμφωνα με το γερμανικό think tank.
Η χώρα βρίσκεται επομένως στην αρχή μιας νέας φάσης μετασχηματισμού, οι συνέπειες της οποίας θα γίνουν αντιληπτές μόνο μακροπρόθεσμα. Παρόλο που δεν επιβλήθηκαν σημαντικές νέες κυρώσεις στη Ρωσία κατά το δεύτερο έτος του πολέμου, το χάσμα με τη Δύση διευρύνεται κάθε χρόνο που περνά, καθώς πολλά από τα μέτρα θα τεθούν σε ισχύ μόνο με την πάροδο του χρόνου.
Ακόμη και σε πιο μακροπρόθεσμα σενάρια, είναι απίθανο οι ρωσοδυτικές οικονομικές σχέσεις να γνωρίσουν αναγέννηση. Επομένως, οι πιθανότητες περαιτέρω εμβάθυνσης της ρωσοκινεζικής συνεργασίας είναι καλές. Ο σταδιακός αναπροσανατολισμός της ρωσικής οικονομίας προς την Κίνα θα διαρκέσει επίσης πολύ.
Πρέπει πρώτα να αποκτηθεί αμοιβαία εμπειρία και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να δημιουργηθούν νέες υποδομές. Μέχρι στιγμής, η στροφή προς τα ανατολικά είναι πιο εμφανής στη ρωσική αγορά αυτοκινήτων, η οποία βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό σε κινεζικά χέρια. Σε άλλους τομείς, η μετάβαση μπορεί να διαρκέσει μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Επομένως, οι μακροπρόθεσμες προοπτικές της ρωσικής οικονομίας εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το είδος του οικονομικού εταίρου που μπορεί και θέλει να είναι η Κίνα για τη Ρωσία. Μέχρι στιγμής, το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών έχει αυξηθεί χωρίς οι κινεζικές εταιρείες να έχουν μεγαλύτερη εμπλοκή στη Ρωσία μακροπρόθεσμα.
Για την Κίνα, η Ρωσία είναι περισσότερο ενδιαφέρουσα ως αγορά πωλήσεων και πηγή πρώτων υλών παρά ως τόπος παραγωγής ή ως κρίκος στις δικές της αλυσίδες αξίας. Αντίστροφα, για τη Ρωσία αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσε να υποβαθμιστεί σε προμηθευτή πρώτων υλών και αγοραστή κινεζικών τελικών προϊόντων, πράγμα που σημαίνει ότι θα συμμετέχει σημαντικά λιγότερο στη δημιουργία αξίας και έτσι θα χάσει επίσης ευημερία και βιομηχανικό δυναμικό.
Μια τέτοια συνεργασία με την Κίνα θα έκανε τη Ρωσία να μοιάζει περισσότερο με πετρελαϊκό κράτος, ενώ η εγχώρια βιομηχανική παραγωγή θα κινδύνευε να διαβρωθεί. Η οικονομική εξάρτηση της Ρωσίας από την Κίνα είναι επίσης πιθανό να αφήσει το στίγμα της στην πολιτική δυναμική μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου. Ωστόσο, μένει να δούμε αν και πώς η Κίνα θα αξιοποιήσει τη νέα οικονομική της επιρροή. Μέχρι στιγμής, το Πεκίνο δεν φαίνεται να προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την κυρίαρχη θέση του έναντι της Μόσχας. Δεν είναι επίσης σαφές ποιες απαιτήσεις θα μπορούσε να διατυπώσει η Λαϊκή Δημοκρατία.
Η Ρωσία είναι απίθανο να συμβιβαστεί όσον αφορά τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας- το Κρεμλίνο φαίνεται πιο πρόθυμο να δεχτεί ακόμη μεγαλύτερη οικονομική απομόνωση, αν χρειαστεί, παρά να αλλάξει πορεία. Ταυτόχρονα, είναι ζωτικής σημασίας για το Πεκίνο να επιβιώσει πολιτικά ο Πούτιν - όχι μόνο επειδή είναι σήμερα ο σημαντικότερος εγγυητής της ρωσοκινεζικής εταιρικής σχέσης, αλλά και επειδή η πολιτική αστάθεια με τον στενότερο σύμμαχο θα μπορούσε να βλάψει την εικόνα των ίδιων των Κινέζων ηγετών.
Για τον λόγο αυτό, το Πεκίνο είναι απίθανο να έχει μεγάλο ενδιαφέρον να χρησιμοποιήσει οικονομική πίεση για να στριμώξει τον Πούτιν σε μια κατάσταση που αμφισβητεί την εξουσία του. Επομένως, η οικονομική κυριαρχία επί της Ρωσίας δύσκολα αποφέρει στην Κίνα μερίσματα εξωτερικής πολιτικής, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.
Αυτό που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη Γερμανία και την ΕΕ είναι ο βαθμός στον οποίο η οικονομική συνεργασία της Ρωσίας με την Κίνα συμβάλλει στη μείωση της αποτελεσματικότητας των δυτικών κυρώσεων. Ανάλογα με την πορεία του πολέμου στην Ουκρανία και τη στάση του Πεκίνου απέναντι στη Μόσχα, η σινορωσική συνεργασία κρύβει επίσης δυνατότητες σύγκρουσης στις σχέσεις της Δύσης με την Κίνα.
Σε περίπτωση που η Ρωσία επεκτείνει επιτυχώς την παραγωγή όπλων της με κινεζική βοήθεια και μπορέσει έτσι να απωθήσει στρατιωτικά την Ουκρανία, ο ρόλος της Λαϊκής Δημοκρατίας θα αποκτήσει γρήγορα μεγαλύτερη σημασία στη Δύση. Οι κινεζικές εταιρείες θα μπορούσαν τότε επίσης να αποτελέσουν το επίκεντρο των δυτικών κυρώσεων.
Αντίθετα, αν η οικονομική ή στρατιωτική αποτυχία της Ρωσίας έθετε σε κίνδυνο την εξουσία του Πούτιν, οι ιθύνοντες στο Πεκίνο θα μπορούσαν να τείνουν να υποστηρίξουν πιο ανοιχτά τον πρόεδρο και ενδεχομένως να εξετάσουν ακόμη και το ενδεχόμενο να προμηθεύσουν τον γείτονά τους με όπλα. Ένα τέτοιο βήμα θα βύθιζε τις σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Λαϊκής Δημοκρατίας σε βαθιά κρίση.
Αυτό που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη Γερμανία και την ΕΕ είναι ο βαθμός στον οποίο η οικονομική συνεργασία της Ρωσίας με την Κίνα συμβάλλει στη μείωση της αποτελεσματικότητας των δυτικών κυρώσεων. Ανάλογα με την πορεία του πολέμου στην Ουκρανία και τη στάση του Πεκίνου απέναντι στη Μόσχα, η σινορωσική συνεργασία κρύβει επίσης δυνατότητες σύγκρουσης στις σχέσεις της Δύσης με την Κίνα.
Σε περίπτωση που η Ρωσία επεκτείνει επιτυχώς την παραγωγή όπλων της με κινεζική βοήθεια και μπορέσει έτσι να απωθήσει στρατιωτικά την Ουκρανία, ο ρόλος της Λαϊκής Δημοκρατίας θα αποκτήσει γρήγορα μεγαλύτερη σημασία στη Δύση. Οι κινεζικές εταιρείες θα μπορούσαν τότε επίσης να αποτελέσουν το επίκεντρο των δυτικών κυρώσεων.
Αντίθετα, αν η οικονομική ή στρατιωτική αποτυχία της Ρωσίας έθετε σε κίνδυνο την εξουσία του Πούτιν, οι ιθύνοντες στο Πεκίνο θα μπορούσαν να τείνουν να υποστηρίξουν πιο ανοιχτά τον πρόεδρο και ενδεχομένως να εξετάσουν ακόμη και το ενδεχόμενο να προμηθεύσουν τον γείτονά τους με όπλα. Ένα τέτοιο βήμα θα βύθιζε τις σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Λαϊκής Δημοκρατίας σε βαθιά κρίση.
