Ροή
Η τελευταία δεκαετία άλλαξε για πάντα την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και πρόσθεσε στο οπλοστάσιό της μερικά από τα έκτακτα και ισχυρά όπλα που έσωσαν το ευρώ από την πρωτοφανή κρίση των τελευταίων χρόνων.
Σαν σήμερα το 2007, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έκανε το πρώτο βήμα που την οδήγησε στον ρόλο του πανίσχυρου υπερασπιστή του ευρώ που εκτέλεσε αποτελεσματικά κατορθώνοντας να βγάλει τα κράτη μέλη από την κρίση χρέους που απείλησε το κοινό νόμισμα, , αναφέρει σε δημοσίευμά του το Bloomberg.
Το έκτακτο δάνειο ύψους 95 δισ. ευρώ που διέθεσε στις τράπεζες στις 9 Αυγούστου 2007 ήταν το πρώτο αποφασιστικό μέτρο που πήρε η κεντρική τράπεζα για να αντιμετωπίσει τη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση που έκανε τότε την εμφάνισή της. Η ΕΚΤ, μαζί με τη Fed και την Τράπεζα της Αγγλίας, διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαχείριση μιας πρωτοφανούς κατάστασης: χρεοκοπίες τραπεζών, κατασχέσεις και κρίση χρέους σε πολλά κράτη μέλη της Ευρωζώνης. Έκτοτε, το οικονομικό τοπίο άλλαξε δραματικά και μαζί με αυτό και η νομισματική πολιτική.
Το έργο της ΕΚΤ δυσχέραινε ακόμη περισσότερο η περιορισμένη ενοποίηση και οι προστριβές μεταξύ των κρατών μελών. Παρ’ όλα τα εμπόδια, όμως, η κρίση αντιμετωπίστηκε και η οικονομία του ευρώ έχει αρχίσει να μπαίνει σε ρυθμούς κανονικότητας. Η σελίδα αναμένεται να γυρίσει οριστικά προς την κανονικότητα το φθινόπωρο όπου αναμένεται ο επικεφαλής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι να εξαγγείλει την έξοδο από το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων 2,3 τρισ. ευρώ.
«Η ΕΚΤ εξάντλησε κυριολεκτικά το οπλοστάσιό της για την αντιμετώπιση της κρίσης», σχολιάζει ο Τζέιμς Νίξον, πρώην οικονομολόγος της ΕΚΤ που εργάζεται πλέον στην Oxford Economics στο Λονδίνο. «Έχουν μπει πολύ βαθιά στη μη συμβατική νομισματική πολιτική και η επιστροφή από εκεί θα χρειαστεί μία δεκαετία. Θα είναι εξαιρετικά χρονοβόρος διαδικασία», εκτιμά.
Η παγκόσμια κρίση και οι διακοπές του Τρισέ
Ακριβώς πριν από μία δεκαετία, ο τότε κεντρικός τραπεζίτης Ζαν Κλοντ Τρισέ βρισκόταν σε διακοπές με ιστιοπλοϊκό στη Γαλλία όταν η κρίση στεγαστικής κρίσης (subprime) των ΗΠΑ χτύπησε την πόρτα της Ευρώπης και συγκεκριμένα της BNP Paribas που «πάγωσε» τις ρευστοποιήσεις τριών επενδυτικών fund. Μέσω φαξ και τηλεφώνου –που ήταν τα βασικά μέσα επικοινωνίας τότε– η ΕΚΤ εξέδωσε την απάντησή της. Με αυτή διαβεβαίωνε ότι οι αρμόδιοι χάραξης της νομισματικής πολιτικής παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις και δεσμεύτηκε να δανείζει στις τράπεζες της Ευρωζώνης όσα κεφάλαια χρειάζονται μέσω των διατραπεζικών διευκολύνσεων overnight.
Ο Τρισέ είχε προειδοποιήσει ήδη από το 2005 ότι χρειάζεται επανεκτίμηση των κινδύνων, αλλά το καλοκαίρι του 2007 δεν έλαβε σοβαρά υπόψη τις ενδείξεις της κρίσης. Μόλις μία εβδομάδα νωρίτερα είχε εξαγγείλει ότι επίκειται αύξηση των επιτοκίων του ευρώ. Αισιόδοξος εμφανιζόταν το ίδιο διάστημα και ο κεντρικός τραπεζίτης της Αγγλίας, Μέρβιν Κινγκ που δήλωνε: «Μέχρι στιγμής δεν βλέπουμε κάποια απειλή για το χρηματοοικονομικό σύστημα. Δεν έχουμε να κάνουμε με διεθνή χρηματοοικονομική κρίση».
Ο Σούπερ Μάριο γυρίζει σελίδα
Μετά από δέκα χρόνια, και αρκετά πρωτοφανή μέτρα νομισματικής πολιτικής, η ΕΚΤ δεν είναι πια η ίδια. Οι αρμόδιοι χάραξης της παλιάς σχολής έδωσαν τη θέση τους σε μια νέα γενιά οικονομολόγων, μεταξύ των οποίων και ο Μάριο Ντράγκι –γνωστός και ως «Σούπερ Μάριο», ο οποίος ανέλαβε το τιμόνι της κεντρικής τράπεζας στα τέλη του 2011. Τώρα, το βλέμμα των αγορών είναι στραμμένο πάνω του, καθώς αναμένεται να ανοίξει τα χαρτιά του για τα επόμενα βήματα νομισματικής πολιτικής στην ομιλία του στο ετήσιο συμπόσιο της Fed στις 24-26 Αυγούστου στο Τζάκσον Χολ.
Αντί να ακολουθήσει το παράδειγμα της Fed προχωρώντας σε ποσοτική χαλάρωση το 2008 προκειμένου να προστατέψει τις τράπεζες από την κρίση που πυροδότησε η κατάρρευση της Lehman Brothers Holdings, η ΕΚΤ προτίμησε μια υποστηρικτική πολιτική που διασφάλιζε για τα πιστωτική ιδρύματα απεριόριστη ρευστότητα.
Με τις επαναγορές καλυμμένων ομολογιών στόχευε στην αναζωπύρωση της πιστωτικής ανάπτυξης και όταν ξεκίνησε τελικά τις μαζικές αγορές κρατικών ομολόγων το 2010, είχε σκοπό να αποκαταστήσει τον μηχανισμό μετάβασης της νομισματικής πολιτικής στην εκδήλωση της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνης. Τότε ήταν που ο Ντράγκι είπε το περίφημο «whatever it takes», δηλώνοντας ξεκάθαρα στις αγορές ότι η ΕΚΤ είναι αποφασισμένη να κάνει «ό,τι χρειαστεί» προκειμένου να προστατέψει το ευρώ από την κρίση.
Οι έντονες αποπληθωριστικές πιέσεις το 2015 οδήγησαν στο περίφημο QE που τέθηκε σε εφαρμογή τον Μάρτιο του ίδιου έτους –τέσσερις μήνες αφότου η Fed άρχισε να αποσύρει το δικό της αντίστοιχο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.
Καθώς τα επίπεδα του πληθωρισμού πλησιάζουν πλέον τους στόχους της κεντρικής τράπεζας και η κρίση στην Ελλάδα φαίνεται να έχει τεθεί υπό έλεγχο, οι αρμόδιοι χάραξης πολιτικής διαφωνούν για το πότε πρέπει να ξεκινήσει η απόσυρση του QE. Ο Ντράγκι, πάντως, έχει ξεκαθαρίσει ότι το πρόγραμμα θα συνεχιστεί τουλάχιστον ως το τέλος του έτους και το φθινόπωρο αναμένεται με αγωνία από τους επενδυτές κάποιο «σινιάλο» για τον ρυθμό αποκλιμάκωσης (tapering).
Αργά και… βασανιστικά η επιστροφή στην κανονικότητα
Ακόμη και σύμφωνα με το πιο αισιόδοξο οικονομικό σενάριο, η διαδικασία ομαλοποίησης θα κρατήσει χρόνια και δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί προτού αποσυρθούν πλήρως οι αγορές ομολόγων και ξεκινήσουν οι αυξήσεις επιτοκίων, εκτιμά ο Ρέινχαρτ Κλουζ, ο οποίος πιστεύει ότι κάποια από τα έκτακτα μέτρα της ΕΚΤ θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται.
«Αν αναλογιστεί κανείς με πόσες δυσκολίες εγκαινίασε η ΕΚΤ αυτές τις έκτακτες διευκολύνσεις –οι κρίσεις, τα πολιτικά εμπόδια, η καθυστέρηση του QE– αντιλαμβάνεται κανείς ότι ίσως τελικά αυτό να ήταν αναγκαίο στη διαδικασία ωρίμανσής της», υποστηρίζει ο ίδιος. «Τώρα, όμως, που αυτά τα εργαλεία έχουν σχεδιαστεί και εφαρμοστεί, είναι λογικό να περιμένει κανείς ότι στο μέλλον –ακόμη και μετά την ομαλοποίηση– θα επανερχόμαστε ξανά και ξανά στα «πρωτοφανή» όπλα του Ντράγκι –τα οποία πλέον δεν είναι πλέον πρωτοφανή.
