Ροή
Τα νούμερα είναι σοκαριστικά: Το αμερικανικό χρέος έχει ξεπεράσει τα 34 τρισ.δολάρια αφού αυξάνεται κατά 1 τρισ. κάθε 100 ημέρες και μέσα σε τέσσερα χρόνια προσέθεσε 11 τρισ., το αμερικανικό δημόσιο πληρώνει ημερησίως 2 δισ.δολάρια για την αποπληρωμή τοκοχρεολυσίων και κάθε Αμερικανός βαρύνεται με χρέος 100.000 δολαρίων. Και όλα αυτά μέσα σε μία παγκόσμια «φούσκα» χρέους, που έχει φθάσει στο δυσθεώρητο ύψος των 313 τρισ.δολαρίων, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Διεθνών Χρηματοοικονομικών (ΙΙF). To 55% της αύξησης του παγκόσμιου χρέους προέρχεται από ΗΠΑ, Γερμανία και Γαλλία. Επόμενο είναι όλο αυτό το χρέος να ανατροφοδοτεί τις πιέσεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και αντιστρόφως, δημιουργώντας έναν «φαύλο κύκλο» που έχει ως σταθερά τον αμφιλεγόμενο «δεσμό τραπεζών - κρατικού χρέους».
Σαφώς, το αμερικανικό χρέος βρίσκεται εκτός ελέγχου και αυτό που σώζει ακόμη την κατάσταση είναι η συνεχής κοπή νέου χρήματος και ο ακατάσχετος δανεισμός στις αγορές, που όμως υπονομεύουν την αξία του δολαρίου. Την ίδια στιγμή, το έλλειμμα προϋπολογισμού των ΗΠΑ ανήλθε πέρυσι στα 1,7 τρισ.δολάρια ή στο 6,3% του ΑΕΠ και εάν συνεχίσει με τον ίδιο ρυθμό θα ξεπεράσει στα τέλη του έτους τα 2 τρισ.δολάρια. Οι καθαρές πληρωμές τόκων για την αποπληρωμή του δημοσίου χρέους έχουν ξεπεράσει τα 600 δισ.δολάρια και το πρωτογενές έλλειμμα θα υπερβεί για πρώτη φορά το επίπεδο των 1 τρισ.δολαρίων. Οι αριθμοί αυτοί σημαίνουν ότι εάν οι ΗΠΑ ήταν μία χώρα της Ε.Ε. θα βρισκόταν σε μνημόνιο και σε πολύ αυστηρή επιτήρηση. Μοιάζει με «ωρολογιακή βόμβα» έτοιμη να εκραγεί, καθώς, εάν το ομοσπονδιακό χρέος συνεχιστεί με αυτούς τους ρυθμούς, τότε σε 20 χρόνια θα φθάσει το 200% του αμερικανικού ΑΕΠ από περίπου 115% σήμερα.
Η προσομείωση του χρέους
Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου ότι το χρέους θα εκτιναχθεί στο 123% την επόμενη 10ετία, πιο πάνω ακόμη και από τα επίπεδα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Το θέμα όμως είναι ότι η πραγματική προοπτική είναι ακόμη χειρότερη, εάν ληφθούν υπόψη τα επιτόκια και οι φορολογικές περικοπές Τραμπ σε περίπτωση που επανεκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ. Το Bloomberg Εconomics, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις μεταβλητές, πραγματοποίησε 1 εκατ. προσομειώσεις για να αξιολογήσει την προοπτική του αμερικανικού χρέους και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι στο 88% των περιπτώσεων το αμερικανικό χρέος δεν θα είναι βιώσιμο τα επόμενα 10 έτη.
Για να μειωθεί, χρειάζονται δραστικά μέτρα, κάτι που δεν είναι ωστόσο εφικτό με ένα Κογκρέσο άκρως διηρημένο ως προς τις πολιτικές γραμμές. Οι Ρεπουμπλικάνοι που ελέγχουν τη Βουλή των Αντιπροσώπων ζητούν βαθιές περικοπές για τη μείωση των ελλειμμάτων, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζουν τι ακριβώς θα περικόψουν, ενώ οι Δημοκρατικοί που ελέγχουν τη Γερουσία τάσσονται υπέρ περισσότερων δαπανών, ρίχνοντας το βάρος στην αύξηση των φόρων προς επιχειρήσεις και πλουσίους. Το Bloomberg Economics σημειώνει ότι ενδεχομένως να χρειαστεί μία κρίση για να ληφθούν επιτέλους αποφασιστικά μέτρα: είτε μία άτακτη κατάρρευση των τιμών κρατικών ομολόγων μετά από μία νέα πιθανή υποβάθμιση του αξιόχρεου των ΗΠΑ, είτε εξάντληση των κεφαλαίων στα βασικά προγράμματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και κοινωνικής ασφάλισης.
Μία πρόγευση είχαμε πέρυσι το καλοκαίρι, όταν ο οίκος Fitch υποβάθμισε τον Αύγουστο την πιστοληπτική αξιολόγηση του τριπλού Α των ΗΠΑ, εξέλιξη που μαζί με την αύξηση των ομολογιακών εκδόσεων μακροπρόθεσμου χρέους επέστησαν την προσοχή των επενδυτών στους κινδύνους. Ως συνέπεια, η απόδοση του αμερικανικού 10ετούς ξέφυγε πάνω από το 5% τον Οκτώβριο του 2023, σε υψηλό 15 ετών. Ναι, είναι «παιχνίδι με την φωτιά» που θα μπορούσε να επαναληφθεί, όπως άλλωστε έδειξε και η βρετανική πολιτική το φθινόπωρο του 2022, όταν η τότε πρωθυπουργός Λιζ Τρας παρουσίασε σχέδιο με μη χρηματοδοτούμενες φορολογικές μειώσεις, που οδήγησαν σε απαγορευτικά υψηλά τις αποδόσεις των βρετανικών 10ετών κρατικών ομολόγων. Ήταν η παρέμβαση της Τράπεζας της Αγγλίας που απέτρεψε μία χρηματοοικονομική κρίση, με την αγορά ομολόγων να αναγκάζει τη βρετανική κυβέρνηση να ανακαλέσει το σχέδιο με αποχώρηση της ίδιας της Τρας.
«Δεσμός τραπεζών-κρατικού χρέους»
Το θέμα είναι ότι ο κίνδυνος ανακυκλώνεται συνεχώς. Το χρέος συσσωρεύεται από παντού με «αδύναμο κρίκο» αυτή τη στιγμή την εμπορική αγορά ακινήτων και κατ΄επέκταση το βασικό χρηματοδότη της που είναι οι τράπεζες και δη οι περιφερειακές, οι ίδιες δηλ. που προκάλεσαν την περυσινή τραπεζική κρίση. Οι επισφάλειες έχουν αυξηθεί σημαντικά, όπως και οι καθυστερούμενες αποπληρωμές απο δάνεια που έχουν δοθεί σε ιδιοκτήτες εμπορικών ακινήτων, οι οποίοι βρίσκονται αντιμέτωποι με την αύξηση του κόστους δανεισμού, την πτώση των αποτιμήσεων και την τάση της τηλεργασίας που ήρθε για να μείνει και κρατά άδειους πολλούς χώρους γραφείων. Φέτος και το επόμενο έτος αναμένεται να λήξουν δάνεια που έχουν δοθεί στην αμερικανική αγορά εμπορικών ακινήτων αξίας άνω των 2 τρισ. δολαρίων, τα οποία θα πρέπει να αναχρηματοδοτηθούν με υψηλότερα επιτόκια, γιατί ακομη και να αρχίσουν να μειώνονται τα επιτόκια, αυτό θα γίνει σταδιακά και με αργό ρυθμό.
Ήδη, κάποιοι αναλυτές κάνουν λόγο για δεύτερη μίνι τραπεζική κρίση αντίστοιχη με αυτή του περυσινού Μαρτίου, λαμβάνοντας υπόψη δυνητικές ζημίες από νέες επισφάλειες. Το ΔΝΤ προειδοποίησε πρόσφατα ότι τα αυξημένα δημόσια χρέη θα δοκιμάσουν την υγεία του χρηματοπιστωτικού κλάδου, σημειώντας ότι ο λεγόμενος «δεσμός τραπεζών-κρατικού χρέους» θα μπορούσε να επιδεινωθεί. Σε υψηλά επίπεδα χρέους, οι κυβερνήσεις έχουν λιγότερη ικανότητα να παρέχουν υποστήριξη σε προβληματικές τράπεζες - κι αν το κάνουν, το κόστος δανεισμού μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω. Άλλωστε, όσο περισσότερο οι τράπεζες κατέχουν το δημόσιο χρέος των χωρών τους, τόσο πιο εκτεθειμένος είναι ο ισολογισμός τους στη δημοσιονομική αστάθεια του κράτους. Τα υψηλότερα επιτόκια, τα υψηλότερα επίπεδα κρατικού χρέους και το μεγαλύτερο μερίδιο αυτού του χρέους στον ισολογισμό του τραπεζικού τομέα καθιστούν τον χρηματοπιστωτικό τομέα πιο ευάλωτο.
Επιδείνωση των πιστωτικών συνθηκών και αύξηση των χρεοκοπιών στις ΗΠΑ βλέπει και ο οίκος«» ενώ αναλυτές της Bank of America εκδηλώνουν ανησυχίες για συστημικό πιστωτικό γεγονός. Ήδη, το Bloomberg έχει σημειώσει ότι η ζοφερή πραγματικότητα πλησιάζει και ότι απλώς μία αναταραχή μίας αγοράς αξίας 20 τρισ.δολαρίων έχει απλά καθυστερήσει.
«Εάν κάτι δεν μπορεί να συνεχίζεται εσαεί, σταματά»
Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο κόσμος αλλάζει. Η Κίνα και άλλες αναδυόμενες αγορές περιορίζουν ολοένα και περισσότερο τον ρόλο του δολαρίου στις εμπορικές συναλλαγές τους, στη διασυνοριακή χρηματοδότηση και στα συναλλαγματικά τους αποθέματα. Οι ξένοι αγοραστές συρρικνώνουν σταθερά το μερίδιο της αγοράς ομολόγων των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να δοκιμάζεται πλέον η όρεξη των εγχώριων αγοραστών για αμερικανικό χρέος. Και ενώ η ζήτηση για τους αμερικανικούς τίτλους υποστηρίζεται τελευταίως από τις προσδοκίες για μείωση των επιτοκίων από τη Fed, αυτή η δυναμική δεν θα είναι πάντα στο παιχνίδι.
Ο Χέρμπερτ Στάιν - επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων των ΗΠΑ τη δεκαετία του 1970 - παρατήρησε ότι «αν κάτι δεν μπορεί να συνεχίζεται για πάντα, θα σταματήσει». Εάν οι ΗΠΑ δεν βάλουν τα δημοσιονομικά τους σε τάξη, ένας μελλοντικός πρόεδρός τους θα επιβεβαιώσει την αλήθεια αυτού του ρητού. Και εαν η εμπιστοσύνη σε ένα από τα πιο ασφαλή ενεργητικά του πλανήτη του εξαντληθεί, όλοι θα υποστούν τις συνέπειες.
