Ροή
Την ώρα που φουντώνουν τα σενάρια για την επόμενη αύξηση επιτοκίων από τη Fed, αξίζει να δούμε τι σημαίνει «αύξηση των επιτοκίων» για την οικονομία και τους πολίτες και γιατί οι επενδυτές παθαίνουν «φρενίτιδα» κάθε φορά που η Janet Yellen –και κάθε κεντρικός τραπεζίτης– ανεβαίνει στο βήμα.
Η αλήθεια είναι πως η άνοδος των επιτοκίων, ειδικά μετά από μια μακρά περίοδο μηδενικών –ή ακόμη και αρνητικών– επιτοκίων ισοδυναμεί με αλλαγή σελίδας για μια οικονομία και προκαλεί μια σειρά από αλυσιδωτές αντιδράσεις:
1. Το χρήμα ακριβαίνει
Όταν λέμε αύξηση επιτοκίων, εννοούμε αύξηση των διατραπεζικών επιτοκίων, δηλαδή αυτών με τα οποία η μία τράπεζα δανείζει την άλλη. Δεν χρειάζεται πολύ φαντασία για να υποθέσει κανείς ότι οι εμπορικές τράπεζες θα μετακυλήσουν το αυξημένο κόστος δανεισμού στους πελάτες τους –δηλαδή σε εμάς.
Για την τσέπη μας: Αύξηση επιτοκίων σημαίνει καλύτερες αποδόσεις στις καταθέσεις και τα προθεσμιακά προϊόντα, αλλά τους περισσότερους θα τους «πονέσει» η αύξηση στις δόσεις των δανείων και των πιστωτικών καρτών. Όσοι έχουν «κομπόδεμα», βέβαια, θα βγουν κερδισμένοι –εκτός εάν το έχουν στο… στρώμα.
2. Το νόμισμα ισχυροποιείται
Μια από τις βασικές αρχές της οικονομικής θεωρίας είναι ότι άνοδος των επιτοκίων σημαίνει ανατίμηση του νομίσματος. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι γιατί τα υψηλότερα επιτόκια σε μία χώρα προσελκύσουν περισσότερες επενδύσεις, με αποτέλεσμα οι επενδυτές να ρευστοποιούν τις θέσεις τους σε άλλα νομίσματα και να αγοράζουν αυτό που προσφέρει καλύτερες αποδόσεις –για αποταμίευση (θεωρητικά).
Για την τσέπη μας: Η ανατίμηση του νομίσματος έχει δύο όψεις. Από τη μία, έχει πολλά καλά, όπως φτηνότερες αγορές από το εξωτερικό, φτηνότερα ταξίδια και σπουδές σε άλλες χώρες. Από την άλλη όμως, σε μια χώρα όπως η δική μας που στηρίζεται στον τουρισμό, κάτι τέτοιο θα σήμαινε λιγότερους τουρίστες εκτός Ευρωζώνης, αφού το συνάλλαγμά τους θα είχε μικρότερη αξία στη χώρα μας. Επίσης, σημαίνει και μείωση των εξαγωγών, αφού τα προϊόντα δεν είναι εξίσου ελκυστικά, το οποίο θα υπονόμευε τις προσπάθειες των Ελλήνων παραγωγών να εξάγουν τα προϊόντα τους, εκτός βέβαια, εάν οι εισαγωγείς έχουν το ίδιο νόμισμα (Ευρωζώνη).
3. Οι μετοχές κοκκινίζουν
Τα χαμηλά επιτόκια καθιστούν τα ομόλογα λιγότερο ελκυστικά στα μάτια των επενδυτών, οι οποίοι προτιμούν να τοποθετούν τα χρήματά τους σε μετοχές. Όταν, όμως, τα επιτόκια «τσιμπήσουν» προς τα επάνω, ένα μέρος των επενδυτικών κεφαλαίων θα αποσυρθεί από το χρηματιστήριο και θα τοποθετηθεί σε ομόλογα, οδηγώντας τις μετοχές σε απώλειες –έστω και προσωρινά.
Για την τσέπη μας: Όσοι έχουν μετοχές, καλό είναι να αποχωρήσουν εγκαίρως όταν «μυρίζονται» αύξηση επιτοκίων. Γι αυτό και στις αγορές ένα τέτοιο σενάριο προεξοφλείται με απώλειες.
4. «Ψαλίδι» στις ακριβές αγορές
Οι αγορές αγαθών με δάνειο, όπως τα αυτοκίνητα και τα σπίτια, πέφτουν κατακόρυφα, αφού τα δάνεια γίνονται πιο ακριβά. Αυτό σημαίνει ότι τόσο η αγορά ακινήτων, όσο και η αγορά αυτοκινήτου, θα περάσουν μια σημαντική κρίση. Το πόσο θα κρατήσει θα εξαρτηθεί από μια σειρά θεμελιώδη μεγέθη, όπως η ανεργία και το διαθέσιμο εισόδημα.
Για την τσέπη μας: Αν σκέφτεται να αγοράσει κανείς αυτοκίνητο ή σπίτι, καλύτερα να το κάνει πριν την αύξηση των επιτοκίων και, μάλιστα, με όρους σταθερού επιτοκίου –αν και οι τράπεζες δανείζουν πλέον σχεδόν αποκλειστικά σε κυμαινόμενο, αποφεύγοντας να αναλάβουν τον επιτοκιακό κίνδυνο.
5. Περικοπές και στις επιχειρήσεις
Όταν οι καταναλωτές περιορίζουν τις αγορές τους, η κρίση μεταφέρεται στις επιχειρήσεις οι οποίες, με τη σειρά τους, μειώνουν τις επενδύσεις και βάζουν «ψαλίδι» στις δαπάνες συμπεριλαμβανομένου του εργατικού δυναμικού. Επειδή, όμως, αύξηση της ανεργίας σημαίνει ακόμη μικρότερες δαπάνες, η οικονομία οδηγείται σε έναν φαύλο κύκλο που ανατροφοδοτείται και είναι άγνωστο πότε θα κλείσει.
Για την τσέπη μας: Υπό συνθήκες περικοπών στις θέσεις εργασίας, κανένας μισθωτός δεν μπορεί να κοιμάται ήσυχος. Ωστόσο, οι αυξήσεις των επιτοκίων από μόνες τους δοκιμάζουν προσωρινά την οικονομία, μέχρι να βρει τις νέες της ισορροπίες –και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να συγκριθούν με μια βαθιά ύφεση σαν αυτή που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια.
Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι η Ευρωζώνη βρίσκεται σε καθεστώς αρνητικών επιτοκίων ήδη μία διετία και ο κεντρικός τραπεζίτης Mario Draghi ξεκαθαρίζει ότι θα προχωρήσει σε νέα μείωση των επιτοκίων, εάν κριθεί απαραίτητο, για τόνωση της ανάπτυξης στην περιοχή. Το σενάριο, λοιπόν, της αύξησης των επιτοκίων αφορά άμεσα τη χώρα μας –ως μέλος του ευρώ- και μάλλον δεν θα υλοποιηθεί μέχρις ότου η ευρωπαϊκή οικονομία να «πάρει τα πάνω» της.
