Ροή
Ένα ακόμα παράδοξο παρουσιάζει η ελληνική τουριστική βιομηχανία της χώρας το οποίο αναμένεται μελλοντικά να διογκωθεί, στερώντας έσοδα από την οικονομία της χώρας, αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. Ο λόγος για την κρουαζιέρα και τα έσοδα που εισπράττουμε από αυτή σε σχέση με τις δυνατότητες της χώρας.
Αν και η χώρα μας αποτελεί τον 4ο πιο δημοφιλή προορισμό κρουαζιέρας στη Μεσόγειο, είναι μόλις 8η σε έσοδα. Σύμφωνα μάλιστα με τις εκτιμήσεις, τα επόμενα χρόνια η κρουαζιέρα θα φέρνει στη χώρα μας το 10% των τουριστών, αλλά μόνο το 3% των τουριστικών εσόδων.
Παρότι τα ελληνικά νησιά είναι ανάμεσα τους δημοφιλέστερους προορισμούς στη Μεσόγειο, που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά κρουαζιέρας στον κόσμο, μετά την Καραϊβική και περισσότεροι από δύο εκατομμύρια τουρίστες επισκέπτονται τα νησιά και τα λιμάνια της χώρας μας κάθε χρόνο με κρουαζιερόπλοια - σχεδόν το 10% των συνολικών τουριστικών αφίξεων - η χώρα μας δεν κερδίζει από τη συγκεκριμένη αγορά όσα θα μπορούσε.
Γιατί ενώ διαθέτουμε ένα τόσο δημοφιλή προορισμό εισπράττουμε τόσο λίγα από τη συγκεκριμένη αγορά; Σύμφωνα με έρευνα της διαΝΕΟσις, το πρόβλημα της κρουαζιέρας στην Ελλάδα δεν είναι τόσο θεσμικό όσο πρόβλημα υποδομών, διαδικασιών και έλλειψης συνεργασίας: Τα ελληνικά λιμάνια και, σε ένα γενικότερο πλαίσιο, οι ελληνικοί τουριστικοί προορισμοί δεν είναι «φιλικά» προς την κρουαζιέρα.
Μια τουριστική συνήθεια που δεν έχουν αναπτύξει οι Έλληνες
Αναλύοντας την αγορά της Μεσογείου και αξιολογώντας τα 42 ελληνικά λιμάνια που φιλοξενούν κρουαζιερόπλοια , ο Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικής και Πολιτικής Λιμένων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, κ. Θάνος Πάλλης, ο ερευνητής και Διευθύνων Σύμβουλος της Ports & Shipping Advisory, κ. Γιώργος Βαγγέλας και μια ομάδα ερευνητών κατεληξαν στο συμπέρασμα πως ο λόγος που ο Έλληνας δεν γνωρίζει πολλά για την αγορά της κρουαζιέρας είναι πως δεν έχει αναπτύξει καθόλου αυτή την τουριστική συνήθεια.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, μόνο περί τους 17.000 συμπολίτες μας επιλέγουν αυτό τον τρόπο διακοπών κάθε χρόνο, πράγμα που αντιστοιχεί στο μικρότερο ποσοστό κατά κεφαλήν στην Ευρώπη, αλλά και στο μικρότερο απόλυτο νούμερο μετά του Λουξεμβούργου.
Μια συνεχώς αναπτυσσόμενη αγορά
Παρότι όμως η αγορά της κρουαζιέρας παγκοσμίως δεν είναι πολύ μεγάλη, είναι συνεχώς αναπτυσσόμενη. Συνολικά περίπου 25 εκατομμύρια άνθρωποι ταξιδεύουν με κρουαζιερόπλοια κάθε χρόνο, ένα υποσύνολο αρκετά μικρότερο από τα 1,2 δισεκατομμυρίων τουρίστες ανά τον κόσμο.
Ωστόσο η ανάπτυξή της είναι ραγδαία, παρουσίασε συνολική αύξηση 62% τη δεκαετία 2007-2016 και μάλιστα παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση και το ναυάγιο του Costa Concordia΄.
Τέσσερις όμιλοι οι κυρίαρχοι της παγκόσμιας αγοράς
Η παγκόσμια αγορά σήμερα κυριαρχείται από τέσσερις ομίλους κρουαζιέρας και αρκετές μικρότερες εταιρείες. Ο παγκόσμιος εν ενεργεία στόλος περιλαμβάνει 365 πλοία με χωρητικότητα 535.000 επιβάτες, τα πιο σύγχρονα εκ των οποίων ξεφεύγουν κατά πολύ από το χαρακτηρισμό «πλωτό ξενοδοχείο» και προσομοιάζουν περισσότερο σε «πλωτή κωμόπολη».
Το μέσο σύγχρονο κρουαζιερόπλοιο έχει μήκος 200 μέτρα, πλάτος 26 μέτρα και χωρητικότητα 3.220 επιβάτες. Το μεγαλύτερο κρουαζιερόπλοιο στον κόσμο, το Allure of the Seas της Royal Carribean (RCCL) έχει μήκος 360 μέτρα, πλάτος 60 μέτρα και χωρητικότητα 6.300 επιβάτες.
Στην περίπτωση της Μεσογείου τώρα, αξίζει να σημειωθεί ότι είναι η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά στον κόσμο, μετά την Καραϊβική με δεκάδες κρουαζιερόπλοια κάθε είδους και μεγέθους να μεταφέρουν περίπου 7,5 εκατομμύρια επιβάτες στα λιμάνια της κάθε χρόνο.
Ενώ υπάρχουν τρία είδη λιμανιών που υποδέχονται κρουαζιερόπλοια: Οι λιμένες αφετηρίας (home-ports) από τους οποίους ξεκινούν και στους οποίους καταλήγουν οι κρουαζιέρες, οι ενδιάμεσοι λιμένες (transit ports) που χρησιμοποιούνται ως σταθμοί στο δρομολόγιο του κρουαζιερόπλοιου και οι υβριδικοί λιμένες που λειτουργούν και με τους δύο τρόπους, τα home-ports είναι η σημαντικότερη κατηγορία λιμένων κρουαζιέρας, καθώς τα έσοδα που αποφέρουν στις τοπικές οικονομίες είναι πολλαπλάσια.
Οι εταιρείες κρουαζιέρας εκτιμούν ότι οι δαπάνες ανά επιβάτη στο λιμένα αφετηρίας είναι τρεις φορές περισσότερες από ό,τι οι δαπάνες σε έναν ενδιάμεσο λιμένα. Στους λιμένες αφετηρίας επίσης τα κρουαζιερόπλοια ανεφοδιάζονται και εκτελούν μικρές επισκευές, εκεί καταφτάνουν, επιβιβάζονται και αποβιβάζονται οι επιβάτες και το πλήρωμα πριν και μετά το ταξίδι αντίστοιχα, ενώ υπάρχουν και πολλαπλές ωφέλειες στην τοπική οικονομία, τις οποίες θα δούμε πιο αναλυτικά παρακάτω.
Μόνο έξι από τα 42 ελληνικά λιμάνια λειτουργούν ως λιμένες αφετηρίας
Τα παραπάνω δεδομένα απεικονίζουν και τον βασικότερο λόγο για τον οποίο η χώρα μας υστερεί σε έσοδα έναντι των υπολοίπων γειτονικών και μη χωρών. Στην Ελλάδα 42 λιμάνια φιλοξενούν κάθε χρόνο 5,2 εκατομμύρια κινήσεις επιβατών - στάσεις δηλαδή που που κάνει κάθε επιβάτης σε λιμάνια κατά τη διάρκεια της κρουαζιέρας του - σε 4.300 κρουαζιέρες.
Από αυτά τα 42 λιμάνια, πάντως, μόνο 6 λειτουργούν ή λειτούργησαν στο πρόσφατο παρελθόν ως λιμένες αφετηρίας: του Πειραιά, της Κέρκυρας, της Ρόδου, του Ηρακλείου, του Λαυρίου και της Θεσσαλονίκης. Το 2016 οι επιβιβάσεις/αποβιβάσεις επιβατών home-porting σε αυτά τα έξι λιμάνια ανήλθαν σε 468.000 -ένα πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής κίνησης, και μάλιστα ένας αριθμός που μειώνεται σε σχέση με το παρελθόν. Πέρυσι οι επιβάτες που ξεκίνησαν την κρουαζιέρα τους από ένα ελληνικό λιμάνι ήταν 60.000 λιγότεροι από ό,τι το 2010.
Για να γίνουν κατανοητά τα παραπάνω αξίζει να σημειώσουμε τα εξής: Ένα κρουαζιερόπλοιο 1.000 επιβατών που κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του ελλιμενίζεται σε τέσσερα λιμάνια μετρά 4.000 «κινήσεις επιβατών». Αυτό είναι και το χρησιμότερο μέγεθος για την αγορά της κρουαζιέρας. Περισσότεροι από 2 εκατομμύρια μεμονωμένοι ταξιδιώτες φτάνουν στα ελληνικά λιμάνια με κρουαζιερόπλοια κάθε χρόνο, αλλά το επίσημο νούμερο που αφορά την αγορά είναι το πόσες στάσεις -«κινήσεις» κάνουν αυτοί οι επιβάτες στα λιμάνια μας. Το νούμερο αυτό τα τελευταία χρόνια είναι λίγο-πολύ σταθερό γύρω στα 5-5,5 εκατομμύρια κινήσεις.
Στη στασιμότητα της ελληνικής αγοράς κρουαζιέρας βέβαια συμβάλουν και οι ασταθείς γεωπολιτικές συνθήκες των γειτονικών χωρών και κυρίως της Τουρκίας δεδομένου ότι οι περισσότερες κρουαζιέρες της Νοτιοανατολικής Μεσόγειος περνούσαν και από τα τουρκικά λιμάνια.
Το μέγεθος του προβλήματος περιγράφουν γλαφυρά οι παρακάτων απόλυτοι αριθμοί. Η Ελλάδα έχει μερίδιο περίπου 11% στις προσεγγίσεις κρουαζιερόπλοιων στη Μεσόγειο, αλλά μόνο 8% στον αριθμό των επιβατών και μόλις 6% σε αριθμό home-portings. Την ίδια ώρα, το 50,4% των home-portings της Μεσογείου γίνονται στους 7 λιμένες αφετηρίας της Ιταλίας και το 31,4% στους 15 λιμένες αφετηρίας της Ισπανίας.
23% η αύξηση των επιβατών στη Μεσόγειο, 6% στην Ελλάδα
Συνολικά στη Μεσόγειο η αύξηση του αριθμού των επιβατών ανά κρουαζιέρα την περίοδο 2010-2016 κυμάνθηκε στο 23%, καθώς οι εταιρείες έβαζαν στην αγορά ολοένα και μεγαλύτερα κρουαζιερόπλοια. Στην Ελλάδα την ίδια περίοδο η αύξηση ήταν μόλις 6%, καθώς τα περισσότερα λιμάνια μας δεν μπορούν να φιλοξενήσουν πολύ μεγάλα πλοία. Σύμφωνα μάλιστα με εκτιμήσεις, το 2021 η κρουαζιέρα θα φέρνει στη χώρα το 10% των τουριστών της, αλλά μόνο των 3% των τουριστικών εσόδων.
Κι όλα αυτά την στιγμή που οι άμεσες οικονομικές επιπτώσεις μιας κρουαζιέρας σε ένα λιμάνι-προορισμό από τις δαπάνες των επιβατών στον προορισμό που επισκέπτονται, τις δαπάνες της εταιρείας για την εξυπηρέτηση του κρουαζιερόπλοιου στο λιμάνι και εκείνες των μελών του πληρώματος του κρουαζιερόπλοιου (συχνά περισσότεροι από 1000 άνθρωποι) δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητες.
Η κρουαζιέρα συνεισφέρει 41 δισ. ευρώ ετησίως στην ευρωπαϊκή οικονομία
Αξίζει να σημειωθεί ότι η αγορά της κρουαζιέρας συνεισφέρει περί τα 41 δισ. ευρώ ετησίως στην ευρωπαϊκή οικονομία, τόσο χάρη στις άμεσες όσο και χάρη στις έμμεσες και συνεπαγόμενες δαπάνες. Επιπλέον η ιταλική οικονομία κερδίζει από την κρουαζιέρα περί τα 4,6 δισ. ευρώ ετησίως, καθώς εκτός από τα δημοφιλή λιμάνια-προορισμούς διαθέτει και μεγάλες εταιρίες κρουαζιέρας, μεγάλα ναυπηγεία και μια σημαντική εσωτερική αγορά.
Πολύ σημαντική είναι και η οικονομική επίπτωση της κρουαζιέρας σε συγκεκριμένα λιμάνια. Το λιμάνι της Βαρκελώνης, ας πούμε, που είναι το μεγαλύτερο λιμάνι κρουαζιέρας της Μεσογείου και το τέταρτο μεγαλύτερο στον κόσμο, αποφέρει συνολικά ετήσια έσοδα κοντά στα 800 εκατ. ευρώ στην τοπική οικονομία, ένα ποσό σχεδόν διπλάσιο από τα συνολικά έσοδα της Ελλάδας από την κρουαζιέρα πέρυσι. Συγκεκριμένα, οι εταιρείες κρουαζιέρας τροφοδοτούν την οικονομία της Βαρκελώνης με 121 εκατ. ευρώ το χρόνο, οι επιβάτες και τα πληρώματα των πλοίων με πάνω από 320 εκατ. το χρόνο, ενώ οι έμμεσες οικονομικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία ανέρχονται σε πάνω από 350 εκατ. το χρόνο. Κάθε κρουαζιερόπλοιο που φτάνει στο λιμάνι της Βαρκελώνης αφήνει 2,2 εκατ. την ημέρα στην οικονομία της Καταλονίας. Οι έμμεσες επιπτώσεις, δε, δεν επηρεάζουν μόνο τον τομέα του τουρισμού αλλά και άλλους τομείς όπως η εφοδιαστική αλυσίδα, η παραγωγή τροφίμων, οι υπηρεσίες υγείας, η διαχείριση αποβλήτων κλπ. Η κρουαζιέρα δίνει δουλειά σε 7.000 ανθρώπους στην πόλη της Βαρκελώνης σήμερα.
Στην περίπτωση της Ελλάδας βέβαια τα συνολικά έσοδα από την κρουαζιέρα στα λιμάνια υπολογίστηκαν στα 489 εκατ. ευρώ για το 2015. Σύμφωνα μάλιστα με έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος η μέση δαπάνη ανά επιβάτη σε λιμάνια αφετηρίας φτάνει τα 140 ευρώ, αν και κρίνεται συντηρητική αφού η Διεθνής Ένωση Εταιριών Κρουαζιέρας (Cruise Lines International Association – CLIA), εκτιμά τις δαπάνες ανά επιβάτη home-porting στα 310 δολάρια.
Όπως συμπεραίνει η έρευνα και λαμβάνοντας υπόψη την αναπτυξιακή πορεία της συγκεκριμένης αγοράς η χώρα μας χρειάζεται στρατηγικό σχεδιασμό που θα καταγράφει τις ανάγκες, θα προσελκύει τις επενδύσεις, θα έρχεται σε διάλογο με τους φορείς της αγοράς αλλά και θα εκμεταλλεύεται κάθε πιθανή πηγή χρηματοδότησης την οποία θα υλοποιείται με συνέπεια και επαγγελματισμό.
