Ροή
Όλο και μεγαλύτερη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των δεξιοτήτων των εργαζομένων και των αμοιβών τους παρατηρείται τον τελευταίο καιρό τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο η οποία σε συνδυασμό με την πόλωση της απασχόλησης κοστίζει στους εργαζόμενους.
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, σε συνδυασμό με την παγκοσμιοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας, έχουν επηρεάσει την κατανομή των δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας με το μερίδιο της απασχόλησης σε επαγγέλματα μεσαίου επιπέδου δεξιοτήτων (ή επαγγέλματα που μπορούν να αντικατασταθούν από μηχανήματα και ηλεκτρονικούς υπολογιστές) έχει μειωθεί σημαντικά προς όφελος των επαγγελμάτων υψηλού και χαμηλού επιπέδου δεξιοτήτων.
Αυτή η «πόλωση» της απασχόλησης, σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών, ενισχύει την ανισότητα αφού μειώνεται η ζήτηση για δουλειές με μεσαίους σχετικά μισθούς και αυξάνεται η ζήτηση για δουλειές πνευματικού (με υψηλές αμοιβές) ή χειρωνακτικού (με χαμηλές αμοιβές) χαρακτήρα.
Κατά την διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης μάλιστα το εν λόγω φαινόμενο πόλωσης εντάθηκε δυσχεραίνοντας ακόμη περισσότερο την ανάκαμψη της απασχόλησης. Ακόμα χειρότερη βέβαια καταγράφηκε η κατάσταση στην Ελλάδα της κρίσης όπου τα ποσοστά της ανεργίας διογκώθηκαν, παρότι την τελευταία 20ετία το φαινόμενο της πόλωσης στην αγορά εργασίας του ιδιωτικού τομέα (μείωση των μεσαίων δεξιοτήτων) καταγραφόταν σε μικρότερο βαθμό απ’ ό,τι διεθνώς.
Μοναδική εξαίρεση αποτελούν ίσως οι κλάδοι του τουρισμού και του εμπορίου στη χώρα, οι οποία παρουσιάζουν το αντίστροφο ακριβώς φαινόμενο. Ειδικότερα, στη βιομηχανία έχουμε μείωση του μεριδίου των μεσαίων δεξιοτήτων και αύξηση του μεριδίου των υψηλών δεξιοτήτων ενώ στον τουρισμό και το εμπόριο έχουμε το αντίστροφο φαινόμενο με μείωση του μεριδίου των υψηλών δεξιοτήτων και αύξηση του μεριδίου των μεσαίων δεξιοτήτων.
Ωστόσο η εξέλιξη αυτή, σύμφωνα με τον ΣΕΒ, δεν υπήρξε βαθμιαία, αντιθέτως σημείωσε πρωτοφανή ένταση στη διάρκεια της κρίσης υπερβαίνοντας τη λειτουργία του συνήθους οικονομικού κύκλου και των τεχνολογικών εξελίξεων, αντανακλώντας τη διαρθρωτική ασυνέχεια που προκάλεσε η άνοδος του τουρισμού και συναφών εμπορικών δραστηριοτήτων εν μέσω μιας τεράστιας απώλειας εισοδημάτων και απασχόλησης.
Η αύξηση βέβαια του μεριδίου των επαγγελμάτων μεσαίων δεξιοτήτων στη χώρα προκλήθηκε κι εξαιτίας του γεγονότος πως στελέχη με υψηλές δεξιότητες αναζήτησαν σε άλλες χώρες καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες.
Αξίζει να σημειωθεί πως απ΄το 2008 έως το 2012 οι εργαζόμενοι υψηλών δεξιοτήτων μετέφεραν πόρους για την απασχόληση εργαζομένων μεσαίων δεξιοτήτων αφού μειώθηκαν κατά τα 2/3 περίπου στον τουρισμό και το εμπόριο, και λίγο πάνω από το 1/3 στη μεταποίηση. Στη φάση της ανάκαμψης, η οικονομία δημιουργεί γύρω στις 130.000 νέες θέσεις εργασίας κάθε χρόνο. Λόγω, όμως του εξωγενούς χαρακτήρα της ανάκαμψης (τουρισμός και εξαγωγές), η βελτίωση στον τομέα της απασχόλησης μπορεί να έχει πρόσκαιρο χαρακτήρα, εκτός κι αν ενισχυθεί με επενδύσεις ιδίως στους εξωστρεφείς κλάδους, δηλαδή στη βιομηχανία.
Η τεχνολογική πρόοδος και η παγκοσμιοποίηση μεταλλάσσουν τις αγορές εργασίας
Για την πόλωση της απασχόλσηης και την αποβιομηχάνιση μιλούσε άλλωστε και η πρόσφατη μελέτη του ΟΟΣΑ εξετάζοντας την παγκοσμιοποίηση στις αγορές εργασίας του ΟΟΣΑ κατά τις περασμένες δύο δεκαετίες. Όπως σημειώνει αμφότερες σχετίζονται με σοβαρές διαταραχές στη ζωή των εργαζομένων και με την αύξηση των ανισοτήτων, και συνεπώς η ανεύρεση των βαθύτερων αιτιών τους είναι θεμελιώδους σημασίας.
Σε όλες σχεδόν τις χώρες του ΟΟΣΑ παρατηρήθηκε επαγγελματική πόλωση κατά τις πρόσφατες δεκαετίες, δηλαδή μείωση του ποσοστού της συνολικής απασχόλησης που αντιστοιχεί σε θέσεις εργασίας μέσης εξειδίκευσης / μέσων αποδοχών. Το φαινόμενο αυτό αντισταθμίστηκε από αυξήσεις στο ποσοστό των θέσεων εργασίας υψηλής και χαμηλής εξειδίκευσης. Περίπου το ένα τρίτο της αύξησης της πόλωσης αντικατοπτρίζει τη στροφή της απασχόλησης από τον κλάδο της μεταποίησης στον κλάδο των υπηρεσιών, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της αντικατοπτρίζει μεταβολές στην απασχόληση εντός των κλάδων.
Σύμφωνα, όμως, με τον ΟΟΣΑ τη στενότερη σχέση τόσο με την πόλωση όσο και με την αποβιομηχάνιση φαίνεται πως έχει η τεχνολογία και λιγότερο η παγκοσμιοποίηση
Το σίγουρο είναι πως οι πολιτικές για τις δεξιότητες, τα μέτρα ενεργοποίησης και τα εκσυγχρονισμένα συστήματα κοινωνικής προστασίας μπορούν να διαδραματίσουν βασικό ρόλο καθοδηγώντας τους εργαζομένους στο πλαίσιο του συνεχιζόμενου μετασχηματισμού της αγοράς εργασίας και βοηθώντας τους να αποκομίσουν τα οφέλη από την τεχνολογική πρόοδο.
