Ροή
«Δεν ανησυχώ για την επιβίωση της Ευρωζώνης, αλλά για τη βαθύτερη ενοποίησή της», δήλωσε από το βήμα του Διεθνούς Χρηματοοικονομικού Ινστιτούτου (IIF) στη Φρανκφούρτη ο Άλεξ Βέμπερ, πρώην διοικητής της Bundesbank και νυν πρόεδρος της UBS.
Η δήλωση αυτή συνοψίζει τις κοινές αγωνίες, αλλά και τις διαφορές που παραμένουν αγεφύρωτες στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά στο μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η νομισματική ένωση αποτελεί την πιο έμπρακτη μορφή ενοποίησης στα 60 χρόνια ιστορίας της ΕΕ και αποτελεί το μεγαλύτερο στοίχημα για τα επόμενα έτη –ιδίως μετά τους ισχυρούς κλυδωνισμούς που επέφερε η κρίση του 2008 και εξακολουθεί να προκαλεί η ελληνική κρίση.
Μετά από 15 χρόνια κυκλοφορίας, το ευρώ βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι: είτε θα προχωρήσει μπροστά με βαθύτερη δημοσιονομική ενοποίηση, με σύσταση Υπουργείου Οικονομικών της Ευρωζώνης και τραπεζική ένωση, είτε θα δει τα μέλη του να αποχωρούν το ένα μετά το άλλο –ιδίως εάν κυριαρχήσει στην Ευρώπη ο λαϊκισμός και οι ακραίες εθνικιστικές φωνές.
«Ολίγον έγκυος»
«Δεν μπορείς να είσαι ολίγον έγκυος –η αρχιτεκτονική της νομισματικής ένωσης πρέπει να ολοκληρωθεί», σχολιάζει ο Γιόχαν Βαν Όβερβελντ, υπουργός Οικονομικών του Βελγίου. Ο λόγος που το ευρώ, αλλά και η ΕΕ γενικότερα, βρίσκονται στο στόχαστρο του λαϊκισμού είναι οι έντονες ανισότητες που παρατηρούνται μεταξύ των κρατών μελών, όπως για παράδειγμα η Γερμανία και η Ελλάδα.
Ο Βέμπερ εμφανίζεται πεπεισμένος ότι η βιωσιμότητα της Ευρωζώνης δεν απειλείται και ότι καμία χώρα δεν θα εγκαταλείψει οικειοθελώς τη νομισματική ένωση. Όπως εξήγησε από τη Φρανκφούρτη, όλα τα κράτη μέλη χρειάζονται το ευρώ και επωφελούνται από αυτό –και πολύ περισσότερο η Γερμανία. Οι ευρωσκεπτικιστές, όμως, κατηγορούν το ευρώ για «οικονομική εξαθλίωση» κάποιων λαών προς όφελος των ισχυρών, όπως είναι το Βερολίνο. Η Μαρίν Λεπέν, ηγέτιδα του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία, χαρακτηρίζει το ευρώ ως «ένα κουφάρι που ακόμη κινείται».
Όσον αφορά στην οικονομική και δημοσιονομική πολιτική, οι Γάλλοι θεωρούν τους Γερμανούς αδιάλλακτους, ενώ οι Γερμανοί βλέπουν τους Γάλλους ως «αναξιόπιστους», όπως έχει επισημάνει ο Ευρωπαίος επίτροπος επί οικονομικών υποθέσεων, Πιερ Μοσκοβισί. «Αν θέλουμε να εδραιωθεί η εμπιστοσύνη, θα πρέπει να σημειώσουμε πρόοδο στη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης και προϋπόθεση για αυτό είναι η αξιοπιστία από τη Γαλλία και η εξωστρέφεια από τη Γερμανία», τονίζει ο ίδιος.
«Στη μέση του πουθενά»
Σύμφωνα με τον Ισπανό υπουργό Οικονομικών, σήμερα η Ευρωζώνη βρίσκεται «στη μέση του πουθενά». Όπως δήλωσε δήλωσε στους Financial Times ο Λουίς ντε Γκίντος «δεν ξέρουμε αν πρέπει να πάμε μπρος ή πίσω» και εκτιμά ότι το τοπίο θα ξεκαθαρίσει μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές, αφού «ο λαϊκισμός θα διαμορφώσει την ατζέντα». «Κατά τη γνώμη μου, ο μόνος τρόπος να προχωρήσουμε μπροστά είναι η βαθύτερη ενοποίηση –να μοιραστούμε περισσότερους κινδύνους και περισσότερα εργαλεία», καταλήγει.
Το βέβαιο είναι ότι οι επόμενοι μήνες δεν προσφέρονται για γενναίες πράξεις προς την κατεύθυνση μιας βαθύτερης ενοποίησης. Οι εκλογές στη Γαλλία τον Μάιο και στη Γερμανία τον Σεπτέμβριο αναμένεται να δώσουν το «στίγμα» των νέων ισορροπιών που διαμορφώνονται στην Ευρώπη και να θέσουν τις βάσεις πάνω στις οποίες θα σχεδιάσουν οι Βρυξέλλες τα επόμενα βήματα της ενοποίησης.
Οι αξιωματούχοι των Βρυξελλών εκτιμούν πάντως ότι, ανάλογα με την έκβαση των φετινών εκλογών, το διάστημα που μεσολαβεί μέχρι τις επόμενες ευρωεκλογές στα μέσα του 2019 αποτελεί μια γόνιμη περίοδο για κατάστρωση νέων στρατηγικών στην τροχιά της νομισματικής εμβάθυνσης.
Έξωθεν πυρά
Η ανάγκη για ενδυνάμωση της Ευρωζώνης καθίσταται ακόμη πιο επιτακτική μετά την άνοδο του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία. Ο νέος Αμερικανός πρόεδρος έχει επανειλημμένα κατηγορήσει τη Γερμανία για χειραγώγηση του ευρώ, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση εμπορικών πλεονασμάτων εις βάρος των ΗΠΑ.
Στη συνάντησή που είχε την περασμένη Παρασκευή με την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ επανέλαβε τις επιφυλάξεις του για τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου και δεσμεύτηκε να βάλει ένα τέλος στην «άνιση» αντιμετώπιση των Ηνωμένων Πολιτειών. Στο πρόσφατο παρελθόν, μάλιστα, έχει δηλώσει ότι το δολάριο είναι αδικαιολόγητα ισχυρό και στόχος της κυβέρνησής του είναι η εξασθένηση του νομίσματος με στόχο την τόνωση των εξαγωγών. Όσο πρωτοφανείς και αν είναι αυτές οι δηλώσεις –για αρχηγό κράτους– δεν παύουν να αυξάνουν τους κινδύνους για το ενιαίο νόμισμα και να καθιστούν ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη μιας ομόφωνης και στέρεας πολιτικής οικονομικής εμβάθυνσης στην Ευρώπη.
