Ροή
Ήταν περίπου 25 χρόνια πριν, στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, όταν η φωτογράφος Λόρεν Γκρίνφιλντ (Lauren Greenfield) προσπαθούσε να αναπτύξει σχέσεις με τα μέλη μιας φυλής των Μάγια στο Μεξικό όταν έπεσε στα χέρια της ένα αντίγραφο του βιβλίου «Less Than Zero», του Μπρέτ Ίστον Έλλις.
Προτού τελειώσει το βιβλίο– το οποίο καταγράφει τη ακραία, με τα ναρκωτικά και τη έντονη σεξουαλικότητα ζωή των πλούσιων εφήβων του Λος Άντζελες - αποφάσισε να αλλάξει ρότα και φωτογραφικό θέμα κι από τους Μάγιας να περάσει στα πλούσια παιδιά της πατρίδας της.
Ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, η Γκρίνφιλντ συγκέντρωσε περί τις 500.000 εικόνες από τις συχνά «παράλογες ζωές» των πλουσίων. Τα κορυφαία στιγμιότυπα από την πολυτελή ζωή των αμερικανών- συμπεριλαμβανομένης μια φωτογραφίας από προκλητικές χορεύτριες οι οποίες έχουν προσληφθεί για να συμμετέχουν στο πάρτι ενός 13χρονου - δημοσιεύονται σε έναν τόμο 2,5kg που φέρει το όνομα Generation Wealth, η γενιά του πλούτου ελληνιστί. Το βιβλίο αφιέρωμα συνοδεύει μάλιστα κι ένα ντοκιμαντέρ το οποίο ξεκίνησε να προβάλλεται πριν από λίγο καιρό στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στόχος της να δείξει πώς αυτή η γενιά ή και κοινωνία μυήθηκε στο να είναι ερωτευμένη με το χρήμα.
Με το φωτογραφικό της λεύκωμα η Γκρινφίλντ μας συστήνει σε κάθε χαρακτήρα που μπορεί να προκύψει από την συσσώρευση πλούτου. Αυτό που κρατά ωστόσ απ' αυτή τη μαρκοχρόνια ενασχόλησή της με τους εύπορους συνοψίζεται στην παρακάτω φράση: «δεν είχε σημασία πόσα πολλά είχαν, ήθελαν ακόμα περισσότερα»!
Money to burn: Ο Φλόριαν Χομ έχει καταδικαστεί σε 225 έτη φυλάκισης στις ΗΠΑ. Φωτογραφία: Lauren Greenfield/INSTITUTE
Φωτογραφίζοντας τον Φλόριαν Χομ και το υπερμεγέθες πούρο του, τον περίφημο διαχειριστή αμοιβαίων κεφαλαίων υψηλού κινδύνου που ζει πλέον αυτοεξόριστος στη Γερμανία στην προσπάθειά του να μην εκτίσει ποινή φυλάκισης 225 ετών στις ΗΠΑ, της λέει: «Το σύστημα αξιών έχει αλλάξει τελείως. Δεν έχει πλέον σημασία το ποιος είσαι αλλά το πόσο αξίζεις... Οι ηθικές αρχές θεωρούνται λοιπόν μη παραγωγικές σε αυτό το σύστημα αξιών». Ο Χομ, ο οποίος έγινε γνωστός ως ο «αντίχριστος των οικονομικών» αφότου καταχράστηκε από επενδυτές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια, τονίζει στην Γκρινφιέλντ ότι η αλλαγή της ηθικής ξεκίνηση ήδη από την δεκαετία του '80».
Καθώς το hedge fund του χρεοκόπησε κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 2008, ο Χομ σήμερα 58 ετών εγκατέλειψε την βίλα των 5 εκατ. ευρώ στη Μαγιόρκα που μοιραζόταν με ένα μοντέλο εσωρούχων από τη Ρωσία ηλικίας 27 ετών και με 500 χιλιάδες δολάρια κρυμμένα στο εσώρουχό του επιβιβάστηκε σε ένα αεροπλάνο για την Κολομβρία από όπου και εξαφανίστηκε μετά από πέντε χρόνια.
Mouth full of bling: Η διαμαντένια οδοντοστοιχία του Λιλ Τζον. Φωτογράφος: Lauren Greenfield/INSTITUTE
Μία ακόμα από τις φωτογραφίες της Γκρινιφίλντ που συνοψίζει επακριβώς τη ζωή των πλουσίων είναι το «στοματικό πορτραίτο» του DJ, ράπερ και παραγωγού Λιλ Τζον. Το χρυσοποίκιλτο και απαστράπτον χαμόγελό του - στολισμένο με διαμάντια και χρυσάφια - του έχει κοστίσει 50.000 δολαρίων.
Μια άλλη φωτογραφία είναι αυτή της πρώην πορνοστάρ Κέισι Τζόρνταν η οποία έλαβε περί τις 30.000 για να παρευρεθεί σε ένα πάρτι οργίων στο σπίτι του Τσάρλι Σιν. Η Τζόρνταν λέει στη Γκρίνφιλντ ότι στο παρελθόν προσπάθησε να βγάλει ακόμα περισσότερα μέσα από ακραίες καταστάσεις οι οποίες πράγματι την έκαναν πλουσιότερη αλλά σίγουρα δεν την έκαναν πιο ευτυχισμένη. Στην πορεία της όπως λέει έχει κάνει πολλές απόπειρες αυτοκτονίας και κατέληξε στην ίδια δουλειά που έκανε πριν ξεκινήσει την πορνογραφία.
Πορτραίτο της φωτογράφου: Η Lauren Greenfield (δεξιά) στο πρότζεκτ Generation Wealth. Φωτογραφί: Lauren Greenfield/INSTITUTE
Στα θέματά της περιλαμβάνεται και η Έντεν Γουντ η 13χρονη Influencer που έχει στεφθεί έξι φορές πριγκίπισσα ομορφιάς και θεωρείται το τηλεοπτικό αστέρι της εκπομπής Toddlers & Tiaras, η οποία λέει στη Γκρινφιλντ: «Η αγαπημένη μου πριγκίπισσα είναι εγώ» και προσθέτει πως «ομορφιά σημαίνει ότι θα παίρνω χρήματα και θα είμαι σούπερ σταρ».
Το 25ετές πρότζεκτ της βέβαια δεν θα μπορούσε να αφήσει την φωτογράφο ανεπηρέαστη. Όπως δηλώνει η ίδια μέσα από αυτή τη οικεία σχέση που ανέπτυξε με τα θέματά της όντας μαζί τους στις πιο ευάλωτες στιγμές τους την έκανε να σκεφτεί την επίδραση που θα είχε αυτή η εμμονή της με το συγκεκριμένο πρότζεκτ στη δική της προσωπική ζωή και στην οικογένειά της. Γυρνώντας το φακό στους γιους της, τη μητέρα της και τον σύζυγό της η απάντηση που πήρε ήτα σκληρή: «συνηθίσα να μεγαλώσω χωρίς εσένα. Η ζημιά έχει γίνει» απαντά ο 16χρονος γιος της, Νώε.
Οι ιστορίες της Γκρίνφιλντ μιλούν για τις πλούσιες οικογένειες που αποσπώνται από τον κόσμο γύρω τους, ζουν σε φούσκες που απέχουν από την πραγματικότητες μερικούς στρατούς νταντάδων και υπηρετικού και σίγουρα μας προβληματίζουν γι αυτό το αμερικανικό όνειρο που διογκώθηκε και εξήχθη ως εμπόρευμα και στο λοιπό δυτικό κόσμο, αλλά και για την άκαρδη γενιά του πλούτου που αναθρέφουμε στερημένη από πραγματικές προκλήσεις και καλοβολεμένη στο δικό της σύννεφο πλασματικής ευτυχίας.
Από το Knightsbridge του Μονακό, το Upper West Side και τα Hamptons, οι πλουσιότεροι άνθρωποι της κοινωνίας μας γίνονται ακόμη πιο πλούσιοι. Πολλοί από αυτούς έχουν πέντε, έξι, επτά ή και δεκάδες σπίτια στις πιο περιζήτητες τοποθεσίες του κόσμου και δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο γι αυτούς να πετούν παρέα με τις νταντάδες τους δασκάλους και προσωπικό ασφαλείας τους με το ιδιωτικό τους τζετ μεταξύ των κατοικιών τους. Τα σπίτια τους μπορεί να κοστίζουν ακόμα και 135 εκατομμύρια λίρες – ποσό που πλήρωσε πρόσφατα ένας ουκρανός δισεκατομμυριούχος για ένα ρετιρέ στο One Hyde Park, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι θα περάσει όλη του τη ζωή εκεί.
Κι αυτό αλλάζει όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και ολόκληρες γειτονιές της πόλης. Για παράδειγμα η συνοικία Boltons, ο μεγάλος δρόμος στο Κένσινγκτον με τις υπερμεγέθεις βίλες Βικτωριανής εποχής. Εκεί πλέον δεν ζουν άνθρωποι. Η εισροή πλούσιων οικογενειών της Ρωσίας και της Μέσης Ανατολής σε αυτό το δρόμο του Λονδίνου έχουν φτάσει τις τιμές των ενοικίων στα ύψη - η μέση τιμή κατοικίας είναι λίγο λιγότερο από 20 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας , 88 φορές πάνω από το μέσο όρο της τιμής πώλησης κατοικιών στο Ηνωμένο Βασίλειο γεγονός που τον κάνει τον τρίτο πιο ακριβό δρόμο της χώρας μετά το Kensington Palace Gardens το Grosvenor Crescen.
Εν μέσω τσαγιού και εδεσμάτων με φράουλες στην ετήσια εκκλησιαστική γιορτή που λαμβάνει χώρα σε μια ιδιωτική πλατεία σε ένα κήπο της συνοικίας οι κάτοικοι κάνουν λόγο για μια αποσυνδεδεμένη κοινότητα «Πρέπει να βρισκόμαστε σε μερικά από τα πιο ακριβά ακίνητα παγκοσμίως» λέει ο David, μέλος για χρόνια της εκκλησίας St Mary, ο οποίος ζει λίγους δρόμους πιο κάτω. Ωστόσο κανένας από τους ιδιοκτήτες των σπιτιών αυτών δεν είναι ποτέ σπίτι».
Ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ακαδημαϊκών προειδοποιεί ότι η διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των πλουσίων του πλανήτη που αποτελούν το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού και όλων των υπολοίπων θα μπορούσε να δημιουργήσει μελλοντικές αντιδράσεις.
Το πλουσιότερο 0,1% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει αυξήσει τον πλούτο τους σε αντίθεση με το 50% που ζει στα όρια της φτώχειας κατά 3,8 δισεκατομμύρια - από το 1980, σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση για την Φτώχεια. Η έκθεση από τον γάλλο οικονομολόγο Τόμας Πικέτι κι άλλους 100 οικονομικούς ερευνητές, διαπιστώνει επίσης ότι το πλουσιότερο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού «καρπώθηκε» το 27% της παγκόσμιας αύξησης του πλούτου μεταξύ 1980 και 2016. Ο Πικέτι μάλιστα προειδοποιει ότι η διογκούμενη ανισότητα αυξάνει και η κατάσταση θα επιδεινωθεί στο μέλλον αν οι κυβερνήσεις δεν λάβουν τα μέτρα τους και δεν αναλάβουν συντονισμένη δράση κατά της αύξησης των φόρων και την μείωση της φοροδιαφυγής.
Κι όλος αυτός ο πλούτος επενδύεται σε ένα μάτσο τούβλα. Μια τετραόροφη κατοικία με εννιά υπνοδωμάτια, κινηματογράφο, εσωτερική πισίνα και μεγαλεπίβολο κήπο ιαπωνικού στυλ, πουλήθηκε έναντι 51 εκατομμυρίων λιρών το 2015 σε μια offshore εταιρεία. Πέραν αυτού ο ιδιοκτήτης της συμφώνησε να πληρώνει 220.000 λίρες ετησίως πρόσθετο φόρο για να διατηρήσει την ταυτότητά του μυστική.
Η Γκρινφιλντ διηγείται μια ακόμα ιστορία του παραλογισμού που φέρνει ο ακραίος πλούτος. Η οικογένεια Σίγκελ προσπαθούσε να χτίσει το μεγαλύτερο σπίτι της Αμερικής, τα χρόνια των παχιών αγελώδων βέβαια. Όταν ο Ντέιβιντ Σίγκελ έχασε δισεκατομμύρια στην οικονομική κρίση του 2008, η οικογένεια του αναγκάστηκε να ταξιδέψει στην οικονομική θέση ενός συμβατικού αεροσκάφους. Σε αυτό το ταξίδι ένα από τα παιδιά γυρίζει και ρωτά: «Μαμά, τι κάνουν όλοι αυτοί οιάσχετοι άνθρωποι στο αεροπλάνο μας;». Κι όμως τόσο στρεβλή μπορεί να φαντάζει η πραγματικότητα στα μάτια μια τέτοιας γενιάς.
Η καλλιτέχνης σημειώνει ότι δεν θέλησε ποτέ να γίνει ο εμπειρογνώμονας της ζωής των πλουσίων. «Ήθελα απλά να ταξιδέψω τον θεατή στις ζωές του και να του παρουσιάσω ή μάλλον να τον βοηθήσω να καταλάβει την κρίση αξιών την μετατόπιση της κοινωνίας μας». «Οι φωτογραφίες αποτελούν ένδειξη μιας τεράστιας αλλαγής αξιών που παρατηρείτα τα τελευταία χρόνια στην κοινωνία μας. Από το αμερικανικό όνειρο που έλεγε ευκαιρίες για όλους περάσαμε στην επιθυμία για όλο και μεγαλύτερη συσσώρευση πλούτου, φήμης ομορφιάς και νεότητας». Κι αυτό δεν είναι κάτι που επηρρεάζει μόνο τους πλούσιους αλλά όλη την κοινωνία.
Bags full of it: σε μια κλειστή εκδήλωση εγκαινίων ενός καταστήματος του Versace στο Μπέβερλι Χιλς. Φωτογράφος: Lauren Greenfield/INSTITUTE
«Είμαστε όλοι συνεργοί στην γενιά του πλούτου». Από τους διάφορους ειδικούς που απευθύνθηκε για χάρη του ντοκιμαντέρ. Ο πρώην δημοσιογράφος των New York Times και αριστερός ακτιβιστής Κρις Χέντζ ο οποίο σημειώνει «ο πλούτος είναι ό, τι μας δίνει αξία» και προειδοποιεί ότι «οι κοινωνίες έχουν βαλθεί να συγκεντρώσουν όλο και περισσότερο πλούτο την ώρα που έρχονται αντιμέτωπες με μια πανωλεθρία με το ενδεχόμενο ενός μαζικού θανάτου».
Αυτή η τελευταία παρατήρηση εύχεται μάλιστα να προβληματίσει τους αμερικανούς, ειδικά σήμερα. Ο καθηγητής Φίλιπ Άλστον, ειδικός εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για το φαινόμενο της ακραίας φτώχειας σε μια δήλωσή του κατηγορούσε το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και τον νυν αμερικανό πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ ότι «στρεβλώνουν συνειδητά τη μορφή της αμερικανικής κοινωνίας σε μια “προσπάθεια να γίνει η πιο άνιση κοινωνία στον κόσμο”». H διοίκηση Τραμπ πέρασε φορολογικούς νόμους που ωφελούν με μεγάλη επιτυχία τους πλούσιους και επιδεινώνουν την ανισότητα» . «Οι πολιτικές Τραμπ «φαίνονται σκόπιμα σχεδιασμένες ώστε να στερήσουν τους φτωχότερους από την πρόνοια και να κάνουν ακόμα και την βασική υγειονομική περίθαλψη προνόμοιο».
Fur enough: Η Ελίζαμπεθ, 15 ετών, κόρη Ρώσου εφοπλιστή, ετοιμάζεται να εμφανιστεί σε μια παράσταση μπαλέτου στη Μόσχα με ένα ημιμόνιμο τατού της σανέλ και μια γούνα. Φωτογράφος: Lauren Greenfield/INSTITUTE
Ωστόσο η Γκρίνφιλντ σημειώνει ότι το αμερικανικό όνειρο - ότι όλοι έχουν ίσες ευκαιρίες – μετατράπηκε σε μυθοπλασία πολύ πριν ο Τραμπ αναλάβει την εξουσία. «Οι Αμερικανοί δεν μισούν τους πλούσιους, γιατί φαντασιώνονται ότι θα μπορούσαν οι ίδιοι να γίνουν πλούσιοι. Δεν θέλουν υψηλούς φόρους, γιατί νομίζουν ότι θα γίνουν πλούσιοι και δεν θα θέλουν να τους πληρώσουν. Αλλά αυτό που ονειρεύονται είναι μια αδιανόητη φαντασίωση».
Καθώς προσπαθούσα να επιλέξω μεταξύ των φωτογραφιών συνειδητοποίησα ότι «έχουμε αφήσει πίσω μας και μάλιστα για τα καλά το αμερικανικό όνειρο της γενιάς του μπαμπά μου, όπου υπήρχε η δυνατότητα κοινωνικής κινητικότητας και η πεποίθηση ότι θα μπορούσε κανείς να τα καταφέρει. Τα πράγματα που εκτιμούσαν τότε - πειθαρχία, σκληρή δουλειά και λιτότητα - δεν είναι τόσο σημαντικά σήμερα. Έχουμε καλλιεργήσει μια κουλτούρα που βραβεύει τη διασημότητα, την λάμψη και τον ναρκισσισμό. Ο Τραμπ είναι η αποθέωση της γενιάς του πλούτου που καλλιεργήσαμε μέσα στα χρόνια. Με τον Τραμπ έχετε τον πλούτο και τη διασημότητα, πετυχαίνουμε δηλαδή τον τελικό στόχο. Ο Τραμπ λοιπόν είναι η φυσική εξέλιξη των αξιών του πολιτισμού μας».
