Ροή
Η προηγούμενη εβδομάδα ήταν σημαντική για την Τουρκία - αλλά για λόγους που δεν έχουν άμεση σχέση με τις Κυριακάτικες εθνικές εκλογές. Σύμφωνα με τον Βρετανικό Guardian σε μια τελετή χιλιάδων χιλιομέτρων μακριά στο Forth Worth του Τέξας, η τουρκική αεροπορία παρέλαβε το πρώτο μαχητικό Lockheed Martin F-35A, γνωστό ως Lightning II - ίσως το καλύτερο μαχητικό τζετ στον κόσμο.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο πρόεδρος της Τουρκίας, του οποίου η κυβέρνηση παρήγγειλε 100 F-35, φαίνεται ικανοποιημένος από τη συμφωνία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τα αεροσκάφη θα επιτρέψουν στην Άγκυρα να εδραιώσει μια στρατιωτική δύναμη στη Μέση Ανατολή και πέρα από αυτήν. Το εθνικό κύρος θα ενισχυθεί. Είναι κάτι που αγαπά ο Ερντογάν.
Αλλά τον ενθουσιασμό της Τουρκίας δεν μοιράζεται εξ ολοκλήρου η Ουάσιγκτον, όπου το Κογκρέσο προσπαθεί να εμποδίσει την πώληση. Ο θυμός του επικεντρώνεται στις πρόσφατες ενέργειες της Τουρκίας στη Συρία, στη συνεργασία της με το Ιράν και στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αλλά αυτό που έχει πραγματικά αναστατώσει τους Αμερικανούς είναι η παράλληλη αγορά από τον Ερντογάν των ρωσικών αντιαεροπορικών βλημάτων S-400 που έχουν σχεδιαστεί για να καταρρίψουν τα F-35s.
Φαίνεται ότι ο Ερντογάν τα θέλει όλα δικά του- κι αυτό είναι ένα οικείο πρόβλημα. Πρόκειται για ένα συναίσθημα που το τελευταίο διάστημα επικρατεί ευρέως μεταξύ των δυτικών δημοκρατιών έναντι της Τουρκίας υπό την τωρινή ηγεσία της. Αυτό με τη σειρά του αντανακλά βαθιές διχόνοιες στην ίδια την Τουρκία, όπως αποκαλύφθηκε από την προεκλογική εκστρατεία.
Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη χρειάζονται την Τουρκία για πολλούς στρατηγικούς, πολιτικούς, πρακτικούς και γεωγραφικούς λόγους. Αλλά η Τουρκία υπό τον Ερντογάν αποδεικνύει ότι δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ένας σταθερός φίλος. Θεωρείται όλο και λιγότερο ένας καλός σύμμαχος, όλο και περισσότερο μια απειλή.
Σε μια έκτακτη ανοικτή επιστολή που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα, μέλη του Κογκρέσου κατηγόρησαν το ρεκόρ του Ερντογάν. «Σε αντίθεση με τις υποχρεώσεις του στο ΝΑΤΟ, η Τουρκία δραστηριοποιείται ενεργά για να υπονομεύσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο. Οι επαναλαμβανόμενες στρατιωτικές ενέργειες της Τουρκίας κατά των αμερικανικών συμφερόντων, η αμείλικτη υποβάθμιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας στο πλαίσιο του Προέδρου Ερντογάν και η σαφής πρόθεση για οικοδόμηση μιας στρατηγικής εταιρικής σχέσης με τη Ρωσία έχουν εξαλείψει εντελώς τη σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας» ανέφερε η επιστολή.
Πέραν των ρωσικών πυραύλων, η συγκρουσιακή συμπεριφορά του Ερντογάν στη βόρεια Συρία, όπου απειλούσε ότι αμερικανικά στρατεύματα συνεργάζονται με κουρδικές δυνάμεις για να νικήσουν τον ISIS, άφησε το Πεντάγωνο να αναρωτιέται με ποια πλευρά είναι. Οι στρατιωτικές επιδρομές της Τουρκίας στο βόρειο Ιράκ για την δίωξη των μαχητών του κουρδικού PKK επίσης. Ομοίως, η de facto συμμαχία του Ερντογάν με το Ιράν προκαλεί μια ακόμη μεγάλη ανησυχία.
Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ θέλουν και χρειάζονται την βοήθεια της Τουρκίας για πολλούς λόγους. Για τη χρήση μιας σημαντικής στρατιωτικής αεροπορικής βάσης στο Incirlik, στη νοτιοδυτική Τουρκία, που δίνει στην Αμερική πρόσβαση στην ευρύτερη περιοχή. Ξέρει ότι δεν μπορεί να υπάρξει διευθέτηση στη Συρία χωρίς την ευλογία της Άγκυρας. Και η Τουρκία είναι, ή αποτελούσε, ένα σημαντικό «φράχτη» ενάντια στον ρωσικό επεκτατισμό στην περιοχή του Ευξείνου Πόντου, στον Καύκασο και στα Βαλκάνια.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν παρόμοιο θέμα. Εκτιμούν την Τουρκία ως ένα δημοκρατικό και φιλοδυτικό φυλάκιο σε μια περιοχή όπου τέτοιες ιδιότητες είναι σπάνιες. Θεωρητικά βλέπουν την Τουρκία ως μελλοντικό μέλος της ΕΕ. Ωστόσο, δεν μπορούν να παραβλέψουν τις εγχώριες καταχρήσεις του Ερντογάν και τις αντιευρωπαϊκές τακτικές για να διατηρήσουν τη συνεργασία τους για την εξάλειψη των εκροών των συριακών προσφύγων και την παρακολούθηση των τρομοκρατών του ISIS.
Όσον αφορά τον λαό της Τουρκίας η παρουσία του Ερντογάν προκαλεί όλο και μεγαλύτερο διαχασμό. Για τους υποστηρικτές του, κυρίως αγρότες συντηρητικούς, σουνίτες μουσουλμάνους και εθνικιστές, ο άνθρωπος που κυριάρχησε στην πολιτική ζωή από το 2003 είναι ο σωτήρας της Τουρκίας. Οι θαυμαστές του τον τοποθετούν στο ίδιο επίπεδο με τον Κεμάλ Ατατούρκ, τον ιδρυτή της Τουρκίας. Ακόμα καλύτερα, κατά την άποψή τους, έχει ξεπεράσει τη λαϊκή κληρονομιά του Ατατούρκ μέσω της αφοσίωσης του, της νεο-ισλαμιστικής προοπτικής και της αδυσώπητης εχθρότητας του έναντι των παλαιών, προνομιούχων κυβερνώντων ελίτ. Πιστεύεται ότι μετασχηματίζει την Τουρκία σε μια σύγχρονη, αστικοποιημένη, εκβιομηχανισμένη οικονομία που αποκαθίσταται στη σωστή θέση της στις τάξεις των κορυφαίων εθνών του κόσμου. Αυτό, εν μέρει, είναι αυτό που «αγοράζει» το F-35.
Την περασμένη εβδομάδα ένα ακόμα εξαιρετικά συμβολικό βήμα, ανέβασε περαιτέρω την εθνική υπερηφάνεια: ο πρώτος διάδρομος προσγείωσης στο νέο λαμπρό αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης. Φυσικά ο Ερντογάν ήταν εκείνος που προσγειώθηκε με το προσωπικό του τζετ. Αλλά αυτό δεν ήταν απλό τρικ της προεκλογικής καμπάνιας. Όταν το αεροδρόμιο ανοίξει τον Οκτώβριο, θα είναι ένα από τα τρία μεγαλύτερα στον κόσμο κι αναμένεται τελικά θα δέχεται έως και 250 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως. Θα φιλοξενεί επίσης το μεγαλύτερο παγκόσμιο εμπορικό συγκρότημα αφορολόγητων ειδών.
Ωστόσο, υπάρχει και μια άλλη, σκοτεινότερη πλευρά στην Τουρκία του Ερντογάν. Είναι ένας κόσμος όπου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι φυλακίστηκαν χωρίς δίκη ή απολύθηκαν από τη δουλειά τους υπό τη συνεχιζόμενη κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Είναι ένας άθλιος κόσμος των δικτατορικών προεδρικών δυνάμεων, ένα απαξιωμένο κοινοβούλιο, μια εξημερωμένη δικαστική εξουσία, ένα μέρος με κατευθυνόμενα Μέσα ενημέρωσης και με μια ανεξέλεγκτη διαφθορά. Πρόκειται για έναν κόσμο όπου έργα υποδομής υψηλού κύρους, όπως το αεροδρόμιο και η γέφυρα του Yavuz Sultan Selim ύψους 3 δισ. Δολαρίων πάνω από το Βόσπορο, συνυπάρχουν παράξενα με μια εξασθενισμένη, υπερθερμασμένη οικονομία και ελλείψεις σε βασικά τρόφιμα.
Οι εντάσεις μεταξύ των αντίθετων απόψεων για τον Ερντογάν - φίλος ή εχθρός, ήρωας ή κακοποιός - δεν θα επιλυθούν με τις κυριακάτικες εκλογές. Το αντίθετο μάλιστα. Στην Τουρκία του Ερντογάν, τα προηγμένα μαχητικά αεροσκάφη είναι άφθονα, αλλά οι πατάτες και τα κρεμμύδια είναι σε έλλειψη. Κι ακόμη δεν έχουμε δει τίποτα.
