Ροή
Ο Ρίτσαρντ Θέιλερ, Νομπελίστας Οικονομικών για το 2017, είναι ένας από τους πρωτοπόρους ενός σχετικά νέου κλάδου της οικονομικής επιστήμης, των συμπεριφορικών οικονομικών. Είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου και μάλλον γνωρίζετε την φάτσα του αφού έχει εμφανιστεί στην ταινία «Το μεγάλο σορτάρισμα», δίπλα στην τραγουδίστρια Σελένα Γκόμεζ.
Η βράβευση του Θέιλερ προκάλεσε έκπληξη. Και αυτό γιατί η απονομή του Νόμπελ, δεν αποτελεί απλά αναγνώριση στο έργο του, αλλά και μια αναγνώριση του κλάδου των συμπεριφορικών οικονομικών, μια μίξη οικονομικών και ψυχολογίας που μέχρι πριν από μερικές δεκαετίας αντιμετωπιζόταν με περιφρόνηση από τους «παραδοσιακούς» οικονομολόγους. Τα συμπεριφορικά οικονομικά έρχονται σε πλήρη ρήξη με την θεωρία των αποτελεσματικών αγορών αμφισβητώντας ότι υπάρχει ο ορθολογικός άνθρωπος που παίρνει τις αποφάσεις τους βασιζόμενος στο ρίσκο και τις αποδόσεις.
Αντίθετα, τα συμπεριφορικά οικονομικά αναλύουν τις συμπεριφορές των ανθρώπων σε ότι αφορά την λήψη των αποφάσεων και οι μέχρι στιγμής έρευνες έχουν δείξει ότι οι περισσότεροι συμπεριφερόμαστε πολλές φορές ανορθόδοξα λειτουργώντας με βάση συναισθήματα όπως ο φόβο, η αβεβαιότητα και η απληστία.
«Συνολικά, η συνεισφορά του Ρίτσαρντ Θέιλερ έχει οικοδομήσει μια γέφυρα μεταξύ της οικονομικής και της ψυχολογικής ανάλυσης για την ατομική λήψη αποφάσεων», ανέφερε η Σουηδική Ακαδημία, ανακοινώνοντας το βραβείο που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 9 εκατ. σουηδικών κορωνών (945.000 ευρώ).
«Τα εμπειρικά του ευρήματα και οι προβλέψεις του σε θεωρητικό επίπεδο συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία του νέου και ταχέως αναπτυσσόμενου τομέα των συμπεριφορικών οικονομικών, που έχει σημαντικό αντίκτυπο σε πολλούς τομείς οικονομικής έρευνας και πολιτικής».
Ο Θέιλερ είναι βασικός υποστηρικτής του «nudge theory», μια θεωρίας της συμπεριφορικής επιστήμης που υποστηρίζει ότι μικρές παρεμβάσεις στο περιβάλλον ενός ανθρώπου μπορούν να τον οδηγήσουν στο να πάρει διαφορετικές αποφάσεις. Η Ακαδημία αναφέρει ότι το έργο του Θέιλερ χρησιμοποιείται συχνά στο σύγχρονο μάργκετινγκ, ενώ τα ευρήματά του μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να αποφεύγουν διαφημιστικά τρικ και να παίρνουν σωστές οικονομικές αποφάσεις. Η δουλειά του Θέιλερ έχει «σημαντική επιρροή σε πολλούς τομείς της οικονομικής ανάλυσης και πολιτικής», αναφέρει η ανακοίνωση της Ακαδημίας.
Το παράδειγμα της… ομπρέλας
Η απόφαση της Ακαδημίας αναφέρει και τα ευρήματα των μελετών του Θέιλερ και στο θέμα της «δικαιοσύνης». Τα πειράματα που έχουν πραγματοποιήσει ο Θέιλερ και άλλοι συμπεριφορικοί οικονομολόγοι δείχνουν ότι το αίσθημα της δικαιοσύνης παίζει μεγάλο ρόλο στην λήψη αποφάσεων.
Οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να απαρνηθούν υλικά αγαθά αν αντιληφθούν αδικίες αλλά και ακόμη να επωμιστούν προσωπικό κόστος για να τιμωρήσουν κάποιον που παραβιάζει βασικές αρχές της δικαιοσύνης. Και μάλιστα όχι μόνο όταν επηρεάζονται οι ίδιοι αλλά όταν αφορά και τρίτους.
«Μια συχνή ένσταση στα ευρήματα των συγκεκριμένων πειραμάτων είναι ότι αυτά δεν αντικατοπτρίζουν πραγματικές καταστάσεις. Όμως είναι εύκολο να βρει κανείς παραδείγματα για την παραπάνω θεωρία: Μια απότομη βροχή μπορεί να δημιουργήσει αυξημένη ζήτηση για ομπρέλες. Όμως αν ένας καταστηματάρχης ανεβάσει τις τιμές λόγω της αυξημένης ζήτησης πολλοί καταναλωτές θα αντιδράσουν αρνητικά θεωρώντας ότι ο εν λόγω καταστηματάρχης συμπεριφέρθηκε άπληστα», αναφέρει η Ακαδημία.
Όταν ο ίδιος ρωτήθηκε για το ποιο είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της έρευνάς του απάντησε ότι είναι «η αναγνώριση πως οι οικονομικοί παράγοντες είναι ανθρώπινοι και πώς τα οικονομικά μοντέλα πρέπει να το λαμβάνουν υπόψη».
Η εμφάνιση στο «Μεγάλο Σορτάρισμα»
Ο Θέιλερ έχει εμφανιστεί σε μια σύντομη σκηνή στην ταινία «Το Μεγάλο Σορτάρισμα», που βγήκε στους κινηματογράφους το 2015 και αφορά το πώς φτάσαμε στην κρίση του 2008. Ο οικονομολόγος κάθεται πάνω από ένα τραπέζι Μπλακ Τζακ και με την βοήθεια της Σελένα Γκόμεζ εξηγεί το πώς λειτουργεί η αγορά των τοξικών ομολόγων.
