Ροή
Σε ένα κείμενο σκληρής κριτικής της βρετανικής διαπραγματευτικής τακτικής, το πρακτορείο Bloomberg, παραλληλίζει την διαπραγμάτευση του Brexit με εκείνη που παραλίγο να φέρει το… Grexit.
Θυμούνται ακόμα την «δημιουργική ασάφεια» του Γιάνη Βαρουφάκη και καταλήγουν πως την θέση του ισχυρού, έχει σ’ αυτήν όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ολόκληρο το κείμενο με τίτλο «Ένα ελληνικό δράμα, ηθοποιοί από το Λονδίνο και η Ευρωπαϊκή Σκηνή».
«Όταν ο Ντέιβιντ Ντέιβις χρησιμοποίησε τον όρο «δημιουργική ασάφεια» ώστε να περιγράψει την διαπραγματευτική στρατηγική του Ηνωμένου Βασιλείου, μια αίσθηση deja vu κατέκλυσε τους Ευρωπαίου αξιωματούχους.
Ο όρος που πρώτος εισήγαγε ο Χένρι Κίσινγκερ, αναφέρεται στη χρήση μιας ασαφούς γλώσσας ως διαπραγματευτικής τακτικής, χρησιμοποιήθηκε αρκετά συχνά από τον πρώην υπουργό Οικονομικών της Ελλάδας, Γιάνη Βαρουφάκη, το 2015 καθώς υπεραμυνόταν της τακτικής του που σχεδόν οδήγησε τη χώρα στη χρεοκοπία και την έξοδο από την Ευρωζώνη.
Από την εποχή του δημοψηφίσματος για το Brexit το 2016, ο Βαρουφάκης καλείται συχνά να πάρει θέση, για την καλύτερη δυνατή διαπραγματευτική τακτική του Ηνωμένου Βασιλείου, απέναντι στην ΕΕ. Το βιβλίο του που δημοσιεύτηκε νωρίτερα φέτος «Adults in the Room - My Battle With Europe’s Deep Establishment" διαβάζεται ευρέως στους βρετανικούς πολιτικούς κύκλους.
Παρά το γεγονός πως οι διαπραγματεύσεις για το Brexit έχουν βασικές διαφορές σε σχέση με τις ελληνικές, υπάρχουν κάποιες πτυχές που επαναφέρουν αναμνήσεις στις Βρυξέλλες.
Πολιτική Διαπραγμάτευση
Το 2015, η Ελλάδα συχνά προσπαθούσε να καταστρατηγίσει την επίσημη διαδικασία για τις διαπραγματεύσεις διάσωσης, ισχυριζόμενη πως επρόκειτο πρωτίστως για μια πολιτική συζήτηση που θα έπρεπε να γίνει σε επίπεδο ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, συχνά έψαχνε τον τότε Γάλλο πρόεδρο, Φρανσουά Ολάντ και την Γερμανίδα Καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ, ώστε να ξεφύγει από τα όποια αδιέξοδα των διαπραγματεύσεων με τους τεχνοκράτες, όμως πάντα τον επανακατευθυνόταν να συζητήσει τα όποια θέματα με τους θεσμούς που επέβλεπαν το πρόγραμμα διάσωσης της χώρας.
Στο τέλος και αφού οι διαπραγματεύσεις σε όλα τα υπόλοιπα επίπεδα απέτυχαν, ο Τσίπρας πήρε αυτό που ζητούσε: μια Σύνοδο των Ευρωπαίων ηγετών για να καταφέρει μια συμφωνία της τελευταίας στιγμής. Όμως εκείνη την ώρα πια, οι εταίροι του είχαν χάσει κάθε διάθεση και κάθε καλή θέληση μπήκε στην άκρη, σπρώχνοντάς τον σε μια συμφωνία πολύ πιο οδυνηρή από αυτή που υπολόγιζε αρχικά.
Άνθρωποι που έχουν γνώση της πορείας της διαπραγμάτευσης σχετικά με το Brexit, λένε πως το βρετανικό πλάνο ίσως είναι μια εκούσια αναβολή αποφάσεων μέχρι να φτάσουμε σε μια Σύνοδο των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Οκτώβρη, όπου η πρωθυπουργός Τερέζα Μέι, θα ψάξει μια καλή συμφωνία με τους ομολόγους της. Οι… βετεράνοι της «πολιτικής διαπραγμάτευσης» της ελληνικής κρίσης, θα την συμβούλευαν να προσέχει τι εύχεται.
Χαμένες προθεσμίες
Αντίθετα με τις συνήθεις εμπορικές διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες δεν έχουν καθορισμένες προθεσμίες και μπορεί να συνεχίζονται για χρόνια, οι διαπραγματεύσεις για το Brexit, όπως και εκείνες με την Ελλάδα, έχουν πολύ συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης. Και ενώ στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου δεν μιλάμε για χαμένες προθεσμίες πληρωμής δόσεων χρέους, η πιθανότητα να μην επιτευχθεί συμφωνία, ίσως αφήσει έκθετη την Βρετανία σε σοβαρές συνέπειες.
Σημαίνει ακόμα, πως όπως στην περίπτωση της Ελλάδας, έτσι και σε αυτήν του Brexit, η διαπραγματευτική ομάδα που βρίσκεται υπό πίεση είναι αυτή που διακινδυνεύει να χάσει περισσότερα αν οι διαπραγματεύσεις δεν καταλήξουν, βάζοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση στην πιο ισχυρή θέση.
Προβληματικές προτάσεις
Μετά τον τελευταίο γύρο διαπραγματεύσεων, η Μεγάλη Βρετανία έδωσε στη δημοσιότητα 11 έγγραφα που ξεκαθαρίζουν τις θέσεις της σε τομείς που χρειάζεται να ξεκαθαριστούν ως μέρος της συμφωνίας αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, από την προστασία δεδομένων ως την πυρηνική ασφάλεια και διάφορα άλλα θέματα. Κανένα από αυτά δεν θεωρήθηκε επαρκές από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Διάβασα όλα τα κείμενα των θέσεων, που παρήχθησαν από την κυβέρνηση και κανένα από αυτά δεν είναι ικανοποιητικό», δήλωσε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ. Αυτά που απαιτούνται στα εν λόγω έγγραφα είναι «απλά απίθανα» δήλωσε ο επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ, Μισέλ Μπαρνιέ.
Οι πρώτοι έξι μήνες του 2015, είδαν αμέτρητα πηγαινέλα προτάσεων της ελληνικής κυβέρνησης προς τους δανειστές και αντίθετα, για τις μεταρρυθμίσεις που θα χρειάζονταν ως αντάλλαγμα για τα δάνεια της διάσωσης. Αρκετά προσχέδια απορρίφθηκαν από την Ευρωζώνη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ως ανεπαρκή και μακριά από έναν πιθανό συμβιβασμό.
Αυτή ήταν η απάντηση όταν οι προτάσεις που παρουσιάζονταν στους Ευρωπαίους ήταν περισσότερο ανορθόδοξες απ’ όσο ήθελαν να δουν. Ένα σχέδιο του Βαρουφάκη τον Μάρτιο του 2015, να προσλάβει τουρίστες ως μυστικούς ελεγκτές της εφορίας για να χτυπήσει την φοροαποφυγή έφερε γέλια και περιφρόνηση στις Βρυξέλλες. Όμως ακόμα και πιο σοβαρές προσπάθειες για προσχέδια σχετικά με τις συνταξιοδοτικές και τις εργατικές μεταρρυθμίσεις συχνά απορρίπτονταν ως ανεπαρκείς, ή και επιστρέφονταν στους Έλληνες διαπραγματευτές με διορθώσεις και σχόλια γραμμένα με κόκκινο.
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδας συχνά πισωγύριζαν από δηλώσεις υπουργών της κυβέρνησης, που θα μιλούσαν ή θα περνούσαν νόμους έξω από το πλαίσιο των συμφωνημένων, περιπλέκοντας ακόμα περισσότερο τις συζητήσεις. Την ίδια ώρα, η εμπρηστική ρητορική από την Ελλάδα, που συχνά είχε ως στόχο την Ευρωπαϊκή Ένωση, έκανε χειρότερη την ατμόσφαιρα των διαπραγματεύσεων και μείωνε την καλή θέληση των εταίρων.
«Δεν μπορούμε να εκβιαστούμε για να πληρώσουμε» τον λογαριασμό της αποχώρησης, δήλωσε ο γραμματέας Διεθνούς Εμπορίου της Μεγάλης Βρετανίας, Λίαμ Φοξ, θυμίζοντας αντίστοιχες δηλώσεις Ελλήνων υπουργών του 2015 ενάντια στον γερμανικό «εκβιασμό». Αλλά και ο υπουργός Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον δήλωσε τον Ιούλιο πως αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες περιμένουν η Βρετανία να πληρώσει υπέρογκα ποσά για την αποχώρηση να «πάνε να δουν αν έρχεται» (ελεύθερη μετάφραση του ιδιωματισμού “go whistle”).
Ρήγμα στο εσωτερικό
Η ελληνική κακοφωνία δημιουργούσε ακόμα την εντύπωση πως η κυβέρνηση του Τσίπρα δεν είχε ξεκάθαρο το τι ακριβώς ζητούσε, κάνοντας ακόμα πιο δύσκολο για τους διαπραγματευτές να αναγνωρίσουν το πλαίσιο ενός πιθανού συμβιβασμού.
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, εκφράζονταν αντίστοιχες απόψεις και για την Μεγάλη Βρετανία «Για να γίνεις ευέλικτος χρειάζεσαι δυο απόψεις, την δική σου και την δική τους», έλεγε ο Μπαρνιέ στους δημοσιογράφους στις Βρυξέλλες. «Χρειάζεται να γνωρίζουμε τις θέσεις τους και έπειτα μπορώ να δείξω ευελιξία».
Η κυβέρνηση της Αθήνας, όπως κι εκείνη του Λονδίνου, συχνά είχε να αντιμετωπίσει διαφορετικές ομάδες εντός του κυβερνώντος κόμματος, μερικές εκ των οποίων είχαν μια πιο επιθετική προσέγγιση για την θέση της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και κινδύνευαν ανά πάσα στιγμή να χάσουν την κοινοβουλευτική τους δύναμη, αν αυτές οι ομάδες απέσυραν την εμπιστοσύνη τους γιατί η ελληνική πλευρά θα είχε συμβιβαστεί υπερβολικά.
Η υποχώρηση του Τσίπρα στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις, πυροδότησε ανταρσία στο ίδιο του το κόμμα, αναγκάζοντάς τον να στηριχτεί στην βοήθεια της αντιπολίτευσης για να ψηφιστεί ο συμβιβασμός που πέτυχε. Αντίστοιχα, η Μέι θα μπορούσε να κολλήσει μεταξύ όσων υποστηρίζουν ένα σκληρό Brexit και των πιο μετριοπαθών, καθώς το κόμμα της, όπως εκείνο του Τσίπρα δεν διαθέτει σημαντική πλειοψηφία στη Βουλή.
Η ευγένεια των ξένων
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, η Ελλάδα προσπάθησε σε πολλές περιπτώσεις να απευθυνθεί σε μη Ευρωπαίους εταίρους της, όπως η Ρωσία και η Κίνα για βοήθεια. Η ελπίδα που είχαν ήταν πως κάνοντας αυτό, η κυβέρνηση θα ενίσχυε την θέση της στις διαπραγματεύσεις, θα εξασφάλιζε τη ροή του χρήματος για να αποφεύγει τον κίνδυνο της χρεοκοπίας και θα δημιουργούσε ένα δίχτυ ασφαλείας στην περίπτωση που οι διαπραγματεύσεις με τους δανειστές δεν ολοκληρώνονταν.
Καμία από αυτές τις προσπάθειες δεν καρποφόρησε, με τις περισσότερες τρίτες χώρες να αντιλαμβάνονται τη συνεχώς αυξανόμενη αβεβαιότητα της Ελλάδας και της ευρωζώνης που προκαλούσε αυτή η στάση, ως ανασταλτικό παράγοντα. Αντίθετα, η Αθήνα αντιμετώπισε την αυξανόμενη πίεση των χωρών εκτός ΕΕ, όπως η ΗΠΑ να πετύχει μια συμφωνία με τους εταίρους της, γρήγορα, ώστε να αποφύγει ένα γεγονός που θα δημιουργούσε αστάθεια στην περιοχή.
Αυτήν την εβδομάδα, ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε πίεσε την Μέι για μια «διαφανή και προβλέψιμη» βρετανική αποχώρηση, προσθέτοντας πως οι Βρετανοί πιθανότατα δεν θα βρουν συμμάχους μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων στην αντιπαράθεσή τους με την ΕΕ.
Όμως ακόμα και οι εν δυνάμει υποστηρικτές των ευρωσκεπτικιστών όπως ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, μπορεί να πιέσουν τους Βρετανούς να δεχθούν τους όρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε θέματα όπως οι αγροτικοί και οι οικονομικοί κανόνες σε αντάλλαγμα για μια εμπορική συμφωνία.»
