Η καρδιά της Ευρώπης «χτυπά» στην Ιταλία

Νίκη Παπάζογλου
Viber Whatsapp Μοιράσου το
Η καρδιά της Ευρώπης «χτυπά» στην Ιταλία

Αντιμέτωπος με ένα κρίσιμο δημοψήφισμα θα έρθει ο νεότερος πρωθυπουργός της Ιταλίας, Matteo Renzi την Κυριακή 4 Δεκεμβρίου το οποίο θα κρίνει τόσο την παραμονή του στον πρωθυπουργικό θώκο όσο και, κατά πολλούς, την επόμενη μέρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήδη η ιταλική μέρα της κρίσης έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις με τον εγχώριο και διεθνή τύπο θα δημοσιεύει αναλύσεις επί αναλύσεων ακόμα για το αν το συγκεκριμένο δημοψήφισμα θα θέσει ή όχι σε κίνδυνο το ευρώ.

Κατά πόσο είναι υπαρκτοί όμως οι κίνδυνοι που αναφέρονται και τι μπορεί να σημάνει η οποιαδήποτε έκβαση για την επόμενη ημέρα της Ιταλίας.

Γιατί κάνει δημοψήφισμα η Ιταλία;

Αρχικά θα πρέπει να αποσαφηνιστεί το ερώτημα του δημοψηφίσματος. Την ώρα που οι Ιταλοί πολώνονται υπέρ του ΝΑΙ ή του ΟΧΙ, στην ουσία καλούνται να αποφασίσουν εάν θέλουν ή όχι μια σειρά από σημαντικές αλλαγές που αφορούν στο ιταλικό πολιτικό σύστημα. Αξίζει να σημειωθεί πως οι μεταρρυθμίσεις, οι οποίες επηρεάζουν το ένα τρίτο του ιταλικού Συντάγματος, έχουν ήδη περάσει από το κοινοβούλιο, αλλά η μερίδα που της υποστήριξε δεν ήταν αρκετή ώστε να πραγματοποιηθούν χωρίς την ψήφο του λαού.

Σύμφωνα με το ισχύον σύστημα, το οποίο ορίζεται από το Σύνταγμα του 1948, δύο σώματα με άμεσα εκλεγμένους βουλευτές απαρτίζουν το Ιταλικό κοινοβουλίου: η Βουλή των Αντιπροσώπων και η Γερουσία. Και τα δύο αυτά σώματα έχουν την ίδια δύναμη, γι’ αυτό και πρέπει να συμφωνούν και τα δύο με κάθε νομοσχέδιο που περνά. Με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι απαιτείται πολύς χρόνος για να εκγριθεί η όποια αλλαγή στην χώρα. Ενδεικτικά αξίζει να αναφέρουμε πως ο νόμος για να αποκτήσουν τα παιδιά που γεννήθηκαν εκτός γάμου τα ίδια δικαιώματα με αυτά των παντρεμένων ζευγαριών χρειάστηκε σχεδόν 1.300 ημέρες να εγκριθεί.

Σύμφωνα με τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις υπέρ ή κατά των οποίων καλούνται να ψηφίσουν οι Ιταλοί, η χώρα θα οδηγηθεί από το «διθάλαμο» -όπως αποκαλείται - σύστημα, όπου η Βουλή των Αντιπροσώπων και η Γερουσία της Δημοκρατίας είναι απολύτως ίσες, σε ένα νέο σύστημα με μειωμένες τις εξουσίες της Γερουσίας καθώς και σε έναν επαναπροσδιορισμό των εξουσιών μεταξύ των τοπικών και κεντρικών θεσμών.

Τι θα συμβεί εάν επικρατήσει το «ΝΑΙ»;

Επι του πρακτέου λοιπόν, εάν εγκριθούν οι μεταρρυθμίσεις, ο αριθμός των γερουσιαστών θα μειωθεί από τους 315 σε 100. Επιπλέον οι γερουσιαστές δεν θα εκλέγονται άμεσα, θα επιλέγονται από την κυβέρνηση μέσω τοπικών συμβουλίων ενώ ορισμένοι δήμαρχοι θα διατελούν επίσης και ως γερουσιαστές.

Σε περίπτωση που η εκστρατεία του «ΝΑΙ» επικρατήσει στο δημοψήφισμα, αυτό αυτομάτως θα σημάνει ότι οι περισσότεροι νόμοι, συμπεριλαμβανομένου και του προϋπολογισμού της Ιταλίας, θα περνούν από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, χωρίς να χρειάζεται να προηγηθούν οι ατέρμονες διαβουλεύσεις με την Γερουσία, θα διευκολυνθεί δηλαδή κατά πολύ η όλη διαδικασία ψήφισής τους.

Η μόνη εναπομείνασα «δύναμη» της Γερουσίας θα είναι να παρεμβαίνει σε εξόχως σημαντικά θέματα όπως σε άλλες συνταγματικές αλλαγές ή στην επικύρωση των Συνθηκών της ΕΕ.

Αν όλο το παραπάνω ακούγεται μπερδεμένο για τους μη Ιταλούς το ίδιο φαντάζει και στους κατοίκους της χώρας. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις περίπου το ένα τέταρτο των Ιταλών παραμένουν αναποφάσιστοι ως προς το τι να επιλέξουν. Όπως τόνισε μάλιστα ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, Matteo Renzi, αυτό το ένα τέταρτο των ψηφοφόρων θα είναι κι αυτό που θα καθορίσει την έκβαση του δημοψηφίσματος.

Ποιος υποστηρίζει τις προτεινόμενες αλλαγές και γιατί;

Του στρατοπέδου του ΝΑΙ ηγείται ο Ιταλός πρωθυπουργός, Matteo Renzi, και οι περισσότεροι υποστηρικτές του στο Δημοκρατικό κόμμα, αν και υπήρξαν και κάποιες αποσχίσεις της τελευταίας στιγμής.

Τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα υποστηρίζουν εξίσου τις αλλαγές με το επιχείρημα ότι αυτές θα κάνουν την Ιταλία πιο σταθερή και θα βοηθήσπυν παράλληλα και την κυβέρνηση να περάσει ένα νομοθετικό πλαίσιο όχι δημοφιλές - αφού περιλαμβάνει μεταρρυθμίσεις στον εργασιακό τομέα και αύξηση φόρων- αλλά αναγκαίο για την ανάπτυξη της χώρας.

Υποστηρικτική στάση κρατούν φυσικά και οι επενδυτές, αφού το δημοψήφισμα αποτελεί για αυτούς μια δοκιμασία που θα πιστοποιήσει το κατά πόσο η Ιταλία είναι διατεθειμένη να αλλάξει ή όχι.

Ποιος λέει ΟΧΙ;





Ενάντιοι στις αλλαγές δηλώνουν όλοι οι υπόλοιποι ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Μερικοί συνταγματολόγοι, όχι όλοι, βλέπουν τις αλλαγές ως «αρπαγή ισχύος», η οποία θα καταστήσει τον Renzi, ή όποιον διαμείνει μετά από αυτόν στο Palazzo Chigi, πολύ πιο ισχυρό. Στην ουσία πιστεύουν ότι πρέπει να διατηρηθεί αυτή η ευαίσθητη ισορροπία της εξουσίας, η οποία σχεδιάστηκε το 1948 από ανθρώπους που είχαν βιώσει την άνοδο του φασισμού.

Φυσικά, κατά των αλλαγών τάσσονται και όλοι οι πολιτικοί αντίπαλοι του Renzi, κυρίως όμως γιατί επιθυμούν την παραίτησή του. Η πιο δυνατή φωνή ανάμεσά τους είναι ο Beppe Grillo και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων.

Μία από τις ειρωνείες του εν λόγω δημοψηφίσματος είναι ότι Renzi, ο οποίος επιδιώκει να αλλάξει το σημερινό σύστημα και να αποδεσμεύσει από τα καθήκοντά τους 200 γερουσιαστές δεν ανήκει στους λαικιστές αντι-καθεστωτικούς, οι οποίοι αγωνίζονται ώστε δεκάδες γερουσιαστές να διατηρήσουν τόσο τη θέση τους όσο και το σημερινό status quo τους.

Άρα ποιο είνα το πραγματικό ερώτημα του δημοψηφίσματος;

Αυτή θεωρείται πράγματι μια καλή ερώτηση. Σύμφωνα με μια μερίδα Ιταλών αφορά πράγματι το Σύνταγμα και την μεταρρύθμισή του – κατά πόσο δηλαδή οι αλλαγές που έρχονται είναι καλή ή κακή ιδέα. Βέβαια για τους περισσότερους είναι ένα δημοψήφισμα που αφορά καθαρά τον πρωθυπουργό και το έργο που έχει κάνει μέχρι στιγμής.

Να υπενθυμίσουμε ότι όταν ο Renzi ανελαβε την εξουσία το 2014 συγκέντρωνε υψηλά ποσοστά δημοφιλίας. Τον τελευταίο καιρό βέβαια οι ψηφοφόροι παρουσιάζονται απογοητευμένοι για ένα σωρό λόγους, συμπεριλαμβανομένων της υψηλής ανεργίας και των ανησυχιών για την μεταναστευτική κρίση.

Είναι το δημοψήφισμα, το αντίστοιχο ιταλικό Brexit και τι σχέση έχει με τον Donald Trump

Αν και η Ιταλία δεν ψηφίζει για να αποχωρήσει ή όχι από την Ευρωζώνη ή την ΕΕ, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα μπορούσε να έχει εκτεταμμένες συνέπειες. Κατ 'αρχήν, αν κερδίσει η εκστρατεία του ΟΧΙ ο Renzi δήλωσε ότι θα παραιτηθεί.

Να υπενθυμίσουμε ότι ο Ιταλός πρωθυπουργός ανέλαβε την εξουσία με το αφήγημα του μεταρρυθμιστή, υποσχόμενος να σύρει την Ιταλία έξω από το βάλτο στον οποίο λιμνάζει όλα τα προηγούμενα χρόνια καθώς και να οικοδομήσει μια ισχυρή κεντροαριστερά. Η ήττα του λοιπόν, ο Renzi υποστηρίζει το ΝΑΙ, θα θεωρηθεί εκτός από απόρριψη της ατζέντας του και μεγάλο πλήγμα για τους υπέρμαχους των αλλαγών.

Ο παραλληλισμός της ενδεχόμενης ήττας των θέσεων που πρεσβεύει ο Ιταλός πρωθυπουργός με την νίκη του Trump ή την επικράτηση του Brexit, ισχύει μόνο υπό το πρίσμα της επικράτησης, για μια ακόμα φορά, των λαϊκιστικών δυνάμεων.

Βέβαια εάν η καμπάνια του Renzi αποτύχει να συμπαρασύρει την πλειοψηφία των Ιταλών και επικρατήσει το ΟΧΙ, o ιταλός πρωθυπουργός θα παραιτηθεί και θα δημιουργηθεί μια νέα υπηρεσιακή κυβέρνηση για να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές μέσα στο επόμενο έτος. Σε αυτό το σενάριο βρίσκει κανείς και τον λόγο που μερικοί αναλυτές χαρακτηρίζουν τόσο κρίσιμο το συγκεκριμένο δημοψήφισμα και το παραλληλίζουν με τις αμερικανικές εκλογές και το Brexit.

Το σενάριο των εκλογών στην ουσία ανοίγει την πόρτα στον Beppe Grillo και στο Κίνημα των πέντε Αστέρων (M5S), ένα λαϊκίστικο κόμμα ενάντια στο κατεστημένο, το οποίο στις προεκλογικές του δεσμεύσεις έχει εξαγγείλει ότι θα πραγματοποιήσει δημοψήφισμα για την παραμονή της χώρας στο ευρώ.

Στην πραγματικότητα βέβαια ακόμη και αν το M5S καταφέρει να μπει στο Palazzo Chigi, την κατοικία του πρωθυπουργού, αυτό δεν σηματοδοτεί απαραίτητα την έξοδο της χώρας από το ευρώ και μάλιστα σύντομα. Για να συμβεί αυτό θα έπρεπε να γίνει τροποποίηση του συντάγματος κι ένα δεύτερο δημοψήφισμα με διαφορετικό ερώτημα αυτή τη φορά.

Αξίζει να σημειωθεί πως παρόλο που ο ευρωσκεπτικισμός γνωρίζει άνοδο στην Ιταλία, δεν παρατηρείται συντριπτική πολιτική συναίνεση κατά του ενιαίου νομίσματος μέχρι στιγμής.

Τι θα συμβεί εάν επικρατήσει το ΟΧΙ

Όπως και να έχει όμως, η επικράτηση του ΟΧΙ θα σημάνει σίγουρα μια μεγάλη ήττα για τον Renzi κι αντίστοιχα μια μεγάλη νίκη για τον Grillo. Βέβαια η πραγματικότητα είναι λίγο πιο περίπλοκη. Εάν η πλειοψηφία ταχθεί υπέρ του ΟΧΙ, η σημεινή κυβέρνηση θα αναγκαστεί, σύμφωνα με τους αναλυτές, να προχωρήσει σε αλλαγή του εκλογικού νόμου, κίνηση που με τη σειρά της θα σημάνει ότι αν κερδίσει το Κίνημα των Πέντε Αστέρων τις εκλογές που θα ακολουθήσουν θα λάβει αναλογικό αριθμό εδρών στο κοινοβούλιο. Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, ο νικητής παίρνει την πλειοψηφία των εδρών. Με άλλα λόγια, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί ακόμα και μια νίκη του Grillo στο δημοψήφισμα θα ήταν πρόσκαιρη αφού θα εμπόδιζε στην ουσία το M5S να αναλάβει την εξουσία στις επόμενες εκλογές.

Τι θα συμβεί με τον Renzi σε αυτή την περίπτωση;



Αν o Renzi χάσει στο δημοψήφισμα πιθανότατα θα παραιτηθεί από την πρωθυπουργία. Βέβαια, όπως έχει δηλώσει θα παραμείνει επικεφαλής του Δημοκρατικού Κόμματος, το οποίο εξακολουθεί να αποτελεί το ισχυρότερο κόμμα του Ιταλικού κοινοβουλίου,άρα θα έχει και πάλι μεγάλη επιρροή σε ό, τι συμβεί στη συνέχεια.

Ποιος θα πάρει τη θέση του;

Αυτός που θα μπορούσε να ηγηθεί μιας υπηρεσιακής κυβέρνησης σε περίπτωση παραίτησης του Renzi είναι ο υπουργός Οικονομικών της Ιταλίας, Pier Carlo Padoan.

Πιθανότατα όμως, σύμφωνα τουλάχιστον με τον Wolfango Piccoli, αναλυτή της Teneo Intelligence, η πολιτική κρίση που θα ακολουθήσει μετά την απώλεια του Renzi θα είναι βραχύβια. Μια υπηρεσιακή κυβέρνηση, ενδεχομένως, με επικεφαλής τον σημερινό υπουργό Οικονομικών, Pier Carlo Padoan ή τον υπουργό Πολιτισμού, Dario Franceschini, στη θέση του πρωθυπουργού θα πρέπει να δημιουργηθεί με τη βοήθεια του Sergio Mattarella του προέδρου της Ιταλίας.

Επόμενος σταθμός θα είναι η εκλογική μάχη που θα ακολουθήσει η οποία θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί το συντομότερο την άνοιξη του 2017 ή το αργότερο, στις αρχές του 2018. Αν συνυπολογίσει κανείς το ότι ο Renzi είναι ένας σκληρός πολιτικός κατανοεί πως θα παλέψει και πάλι για να πάρει πίσω το Palazzo Chigi και δεν αποκλείεται να το κερδίσει αυτό.

Τι είναι πιο πιθανό να συμβεί;

Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι σχεδόν σε όλες τις δημοσκοπήσεις ο Renzi και το ΝΑΙ είναι πίσω ενώ η χώρα και οι πολίτες της μοιάζουν κουρασμένοι από τις υποσχέσεις του. Παρόλα αυτά αν σκεφτεί κανείς την παγκόσμια αποτυχία των δημοσκοπήσεων (ελληνικές εκλογές, Brexit, Αμερικανικές εκλογές) καταλήγει πως θα μπορούσαν να πέσουν έξω.

Την ίδια στιγμή μια σειρά από παράγοντες, όπως ένα σκάνδαλο του MS5 στην Σικελία το οποίο σιγοβράζει τον τελευταίο καιρό, θα μπορούσε να αντιστρέψει μέχρι και την τελευταία στιγμή το αποτέλεσμα. Συντριπτική μπορεί να είναι και η υποστήριξη του Renzi από τα 4 εκατομμύρια ψηφοφόρων του εξωτερικού, οι οποίοι δεν υπολογίζονται στις δημοσκοπησεις και εύκολα θα μπορούσαν να ανατρέψουν το αποτέλεσμα των δημοσκοπήσεων.

Από την άλλη, πολλοί αναφέρουν το εν λόγω δημοψήφισμα ως μια μεγάλη ευκαιρία του M5S να νικήσει. Παρόλα αυτά η έλλειψη εμπειρίας του κόμματος του Grillo θα μπορούσε να σημάνει την καταστροφή της Ιταλίας, όπως επισημαίνει ο γερουσιαστής, Francesco Palermo. O ίδιος πιστεύει ότι όποιος κερδίσει - συμπεριλαμβανομένου και του M5S - θα αποδειχτεί πολύ δεξιότερος του Renzi, και θα υποβάλλει σε πολύ μεγαλύτερη πίεση τις σχέσεις της Ιταλίας με την ΕΕ πιθανώς οδηγώντας και σε μεγάλες αλλαγές στο χειρισμό της μεταναστευτικής κρίσης.

Απειλεί το δημοψήφισμα τις τράπεζες;

Πράγματι μερικές από τις Ιταλικές τράπεζες βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Πολλοί μάλιστα είναι εκείνοι που βλέπουν σκούρα τα πράγματα και αναφέρουν πως οι ιταλικές τράπεζες, με ένα βουνό των κόκκινων δανείων στην πλάτη τους θα δυσκολευτούν να επιβιώσουν από το «τσουνάμι» που ενδέχεται να φέρει στις αγορές μια παραίτηση της κυβέρνησης Renzi.

Άλλωστε παρότι η Ιταλία είναι μια χώρα που γνωρίζει από κρίσεις - από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχει αλλάξει περισσότερες από 60 κυβερνήσεις - μετά τα «σοκ» του Brexit και της εκλογής Trump, η επικράτηση του όχι στις δημοσκοπήσεις έχει στείλει τις τραπεζικές μετοχές στο -10% έναντι ανόδου 8% που σημειώνει ο πανευρωπαικός τραπεζικός δείκτης Euro Stoxx Banks Index.

Πολλοί αναφέρουν ότι η νίκη του ΝΑΙ δεν θα διαταράξει τα σχέδια για την ανακεφαλαιοποίηση των πιο προβληματικών τραπεζών της Ιταλίας, συμπεριλαμβανομένης της Banca Monte dei Paschi, που εδώ και χρόνια αποτελεί τον μεγάλο «μπελά» της ιταλικής οικονομίας και η οποία σκοπεύει να προχωρήσει στην πώληση κόκκινων δανείων ύψους 27,7 δισ. ευρώ την επόμενη εβδομάδα.

Εάν το δημοψήφισμα, όμως, προκαλέσει πολιτική αναταραχή στη Ρώμη, τα πράγματα μπορεί να μην είναι τόσο ρόδινα. Οι πιο απαισιόδοξοι προειδοποιούν ότι αν πάει η χώρα και πρόωρες εκλογές και εκλεγεί το λαϊκίστικο Κίνημα των Πέντε Αστέρων που τάσσεται υπέρ της εξόδου της Ιταλίας από την ΕΕ, οι κλυδωνισμοί για το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας θα είναι ισχυροί. Ήδη, οι επενδυτές αποτιμούν αυτόν τον κίνδυνο στις αποδόσεις των ιταλικών κρατικών ομολόγων, με το spread να εκτινάσσεται στις 172 μονάδες βάσης, από 118 μ.β. που ήταν τον Αύγουστο.

Ερωτηθείς σχετικά αυτή την εβδομάδα, ο υπουργός Οικονομικών, αναγνώρισε ότι η αβεβαιότητα θα έβλαπτε την οικονομία της Ιταλίας αλλά σημείωσε ότι κάθε μία από τις προβληματικές τράπεζες της χώρας θα αντιμετωπιστεί σε μεμονωμένη βάση.

Ακολουθήστε το insider.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.