Ροή
Όταν η Theresa May έφτασε στις Βρυξέλλες στην Πέμπτη για την πρώτη της Σύνοδο Κορυφής, οι Ευρωπαίοι ομόλογοί της έβαλαν τα δυνατά τους να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις ότι η «πρωθυπουργός του Brexit» μπαίνει στον λάκκο με τα φίδια. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Donald Tusk διαβεβαίωσε ότι η May θα γίνεται δεκτή στη «φωλιά με τα περιστέρια».
«Να είστε ήσυχοι ότι είναι απόλυτα ασφαλής μαζί μας. Ελπίζω να αντιλαμβάνεται και εκείνη ότι η ΕΕ είναι η καλύτερη παρέα του κόσμου», δήλωσε ο Tusk αφήνονται σαφείς υπαινιγμούς. Δεν μπορεί, όμως, οι Ευρωπαίοι ηγέτες να μην πρόσεξαν πόσο αποφασισμένη είναι η βρετανική κυβέρνηση να αξιοποιήσει το Brexit στο έπακρον προκειμένου να ελέγξει τη μετανάστευση στην ΕΕ.
Τόσο η Βρετανίδα πρωθυπουργός, όσο και ο υπουργός Εσωτερικών Amber Rudd, έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν θα επιτρέψουν να συνεχιστεί η ελεύθερη μετακίνηση πολιτών, ενώ δεν έχουν ακόμη διευκρινίσει τι θα γίνει με τους Ευρωπαίους πολίτες που ζουν ήδη στη Βρετανία. Αυτό σημαίνει ότι η μετανάστευση θα είναι ένα από τα πιο «καυτά» θέματα των επικείμενων διαπραγματεύσεων μεταξύ της Βρετανίας και της ΕΕ.
Ας δούμε τι είναι γνωστό μέχρι τώρα για τις προθέσεις της Downing Street:
1. Τι σύστημα μετανάστευσης προτείνει ο Amber Rudd;
Όπως προκύπτει από τις εκθέσεις της αρμόδιας επιτροπής του Υπουργικού Συμβουλίου, ο υπουργός Εσωτερικών επιδιώκει μια αναμόρφωση του συστήματος μετανάστευσης με βάση τις άδειες εργασίας, το οποίο σημαίνει κατανομή ενός συγκεκριμένου αριθμού αδειών ανά κλάδο. Εάν υλοποιηθεί αυτό το σχέδιο, θα επιτρέπεται η είσοδος των φοιτητών και των τουριστών της ΕΕ στη χώρα, αλλά οι οικονομικοί μετανάστες θα έχουν πρόσβαση μόνο εάν πρόκειται για καταρτισμένους επαγγελματίες που έχουν ήδη εξασφαλίσει θέση εργασίας σε κάποια εταιρεία.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, αν εφαρμοστεί το συγκεκριμένο σύστημα, οι πολίτες της ΕΕ που πηγαίνουν στη Βρετανία για δουλειά θα μειωθούν στο μισό περίπου, αφού μόνο το 56% των πολιτών της ΕΕ που μετανάστευσαν στη Βρετανία πέρυσι είχαν εξασφαλίσει δουλειά.
2. Τι σημαίνει αυτό για τους ανειδίκευτους εργάτες;
Είναι σαφές ότι, με βάση το συγκεκριμένο σχέδιο, οι ανειδίκευτοι εργάτες δεν είναι ευπρόσδεκτοι στη Βρετανία –τουλάχιστον όχι για μόνιμη εγκατάσταση. Ένας τρόπος για μην ξεμείνουν από ανειδίκευτους εργάτες κάποιοι συγκεκριμένοι κλάδοι –όπως ο γεωργικός και κατασκευαστικός κλάδος– είναι να τεθεί σε εφαρμογή ένα προσωρινό σύστημα εργασίας που θα επιτρέπει την είσοδο εργατών από την ΕΕ για συγκεκριμένη χρονική περίοδο, χωρίς να αναγνωρίζονται δικαιώματα μόνιμης κατοικίας.
Το τελευταίο παράδειγμα ανάλογου συστήματος ήταν το Εποχιακό Πρόγραμμα Εργατών Αγροτικού Τομέα (SAWS) το οποίο επιτρέπει την είσοδο 20.000 μεταναστών στη χώρα από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία για έξι μήνες το πολύ κάθε χρόνο προκειμένου να γίνει η συγκομιδή της σοδειάς. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι εργάτες υποβάλλονταν σε συχνούς ελέγχους και το πρόγραμμα έκλεισε το 2013 που ήρθαν οι περιορισμοί στον τομέα της εργασίας για τις εν λόγω χώρες.
3. Πώς υποδέχεται αυτές τις ιδέες ο επιχειρηματικός κόσμος;
Ο Σύνδεσμος Βιομηχάνων της Βρετανίας (CBI) έχει δηλώσει ότι παρότι οι επιχειρήσεις είναι πρόθυμες να συνεργαστούν με την κυβέρνηση για να αναπτύξουν ένα σύστημα που θα ανταποκρίνεται στις ανησυχίες του βρετανικού λαού σχετικά με τη μετανάστευση, είναι «σημαντικό» το νέο καθεστώς να διατηρεί την προνομιακή σχέση Βρετανίας – ΕΕ. Ο Neil Carberry, υπεύθυνος εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων του συνδέσμου, σημειώνει ότι οι εργοδότες χρειάζονται έναν «αποτελεσματικό δίαυλο» για προσλήψεις από την ΕΕ που θα είναι απαλλαγμένες από τη γραφειοκρατία που χαρακτηρίζει ανάλογα καθεστώτα στον υπόλοιπο κόσμο».
Σύμφωνα με τους κανονισμούς που ισχύουν σήμερα για τη βίζα των μεταναστών εκτός ΕΕ, επιτρέπονται προσλήψεις στελεχών που πληρούν συγκεκριμένα –υψηλά– κριτήρια αποδοχών. Ο Nevin υπογραμμίζει ότι το νέο σύστημα που θα αφορά τους πολίτες της ΕΕ δεν θα πρέπει να περιορίζει την εκχώρηση βίζα με βάση την αμοιβή, καθώς «η σπουδαιότητα μιας ειδικότητας δεν μπορεί να αξιολογηθεί με βάση τις απολαβές».
4. Πώς θα ανταποκριθεί η ΕΕ σε αυτούς τους περιορισμούς;
Η επιβολή ποσοτικών ορίων στους μετανάστες που θα γίνονται δεκτοί από την ΕΕ συνιστούν παραβίαση της ελεύθερης διακίνησης πολιτών –μια βασική αρχή της ενιαίας αγοράς. Αυτό μπορεί να έχει πολλές επιπτώσεις για τις διαπραγματεύσεις του Brexit.
Καταρχάς, περιορίζει το βάθος των οικονομικών σχέσεων που μπορούν να αναπτυχθούν με την ΕΕ. Ακόμη και αν με αυτόν τον τρόπο το Λονδίνο θέλει να δώσει έμφαση σε συγκεκριμένους κλάδους, οι αξιωματούχοι της ΕΕ δεν βλέπουν με «καλό μάτι» τις ποσοστώσεις. Μπορεί να πέσουν στο τραπέζι και άλλοι περιορισμοί, ωστόσο, οι Βρυξέλλες δεν πρόκειται να δεχθούν καταρχήν μέτρα που θα μειώνουν σημαντικά τον αριθμό των πολιτών της ΕΕ που θα γίνονται δεκτοί στη Βρετανία.
Όλοι αυτοί οι περιορισμοί δυσχεραίνουν, επίσης, ενδεχόμενες συμφωνίες που θα ισχύσουν για το μεταβατικό διάστημα της εξόδου της Βρετανίας όσον αφορά στην εμπορική συμφωνία ΕΕ-Βρετανίας. Τα κράτη της ΕΕ είναι αποφασισμένα να «ζυγίσουν» πολύ αυστηρά τα οφέλη με τις υποχρεώσεις της Βρετανίας στο νέο καθεστώς.
Αυτό συνεπάγεται ότι τα οικονομικά οφέλη –όπως η παράταση των εμπορικών δικαιωμάτων ή του δικαιώματος πρόσβασης στην ενιαία αγορά για τις επιχειρήσεις– θα πρέπει να αντιστοιχίζονται με συγκεκριμένες υποχρεώσεις εκ μέρους της Βρετανίας –οι οποίες θα εστιαστούν κυρίως σε επίπεδο μετανάστευσης: όσο πιο αυστηροί είναι οι περιορισμοί για τη μετανάστευση, τόσο πιο ακανθώδεις θα είναι οι διαπραγματεύσεις για την πρόσβαση στην ενιαία αγορά.
5. Ποιες είναι οι επιπτώσεις για τους Βρετανούς πολίτες και τις βρετανικές επιχειρήσεις που βρίσκονται στην ΕΕ;
Οι Βρετανοί υπουργοί ελπίζουν ότι τα υπόλοιπα κράτη της ΕΕ θα εναρμονιστούν με τους πειρορισμούς που θα επιβάλει η Βρετανία στη μετανάστευση, ώστε οι εξειδικευμένοι Βρετανοί εργαζόμενοι να συνεχίσουν να ζουν και να εργάζονται ανενόχλητοι στις υπόλοιπες χώρες της ηπείρου. Είναι πιθανό, όμως, το Λονδίνο να μην μπορεί να περάσει εύκολα αυτήν την αξίωση.
Στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το Brexit, η Βρετανία θα πρέπει να πάρει με το μέρος της τα κράτη για τα οποία το ζήτημα της μετανάστευσης είναι ύψιστης προτεραιότητας. Η Πολωνία, η Λιθουανία και η Ρουμανία είναι αποφασισμένες να προστατέψουν τα δικαιώματα των πολιτών τους που ζουν στη Βρετανία και να διασφαλίσουν την όσο το δυνατόν πιο πιστή τήρηση των αρχών περί ελεύθερης μετακίνησης στην ΕΕ. Για να το πετύχουν αυτό, θα υποστηρίξουν τη Βρετανία σε άλλα αιτήματά της, όπως είναι η εμπορική συμφωνία. Για κάποιες από αυτές τις χώρες δε, η προστασία των ανειδίκευτων εργατών είναι εξίσου σημαντική με την προστασία των υψηλά καταρτισμένων στελεχών.
Οι διαπραγματεύσεις, ωστόσο, περιπλέκονται και για έναν ακόμη λόγο. Τα δικαιώματα παραμονής για τους πολίτες εκτός ΕΕ ορίζονται σε εθνικό επίπεδο και όχι σε επίπεδο ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι η Βρετανία θα μπορούσε ενδεχομένως να διαπραγματευτεί σε διμερές επίπεδο τις ποσοστώσεις που θα επιβάλει με κάθε χώρα χωριστά –προστατεύοντας έτσι τους Γάλλους, Γερμανούς ή Ολλανδούς εργαζομένους, για παράδειγμα. Για το λόγο αυτό, η ΕΕ των 27 μπορεί τελικώς να αποφασίσει να χειριστεί τα ζητήματα αυτά ως σύνολο στις διαπραγματεύσεις με το Λονδίνο, ώστε να μην μπορεί η Βρετανία να προσαρμόσει τις συμφωνίες της με βάση κάθε συνομιλητή της χωριστά.
