Ο επιμένων νικά... στα Νόμπελ

Viber Whatsapp Μοιράσου το
Ο επιμένων νικά... στα Νόμπελ

Οι ανακαλύψεις είναι απρόβλεπτες, το οποίο σημαίνει ότι ποτέ δεν μπορεί να ξέρει κανείς πότε τα επιστημονικά επιτεύγματα θα γίνουν πρωτοσέλιδο. Εκτός από την εβδομάδα των βραβείων Νόμπελ, όπου οι –άγνωστοι στο ευρύ κοινό– επιστήμονες γίνονται «σταρ» για λίγες ημέρες, συγκεντρώνοντας επάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας.

Όσο και να αυξήθηκε ο αριθμός των βραβευθέντων επιστημόνων τα τελευταία χρόνια, τα κορυφαία βραβεία της Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών –που αριθμούν ήδη 115 χρόνια ιστορίας– δεν έχουν χάσει καθόλου την αίγλη τους.

Κάποιες φορές, η Ακαδημία επιβραβεύει σύγχρονα επιστημονικά επιτεύγματα. Για φέτος, παραδείγματος χάριν, «φαβορί» ήταν η τεχνική γονιδιακής επεξεργασίας Crispr, η οποία έχει αλλάξει άρδην το τοπίο των βιοεπιστημών. Τις περισσότερες φορές, όμως, μας θυμίζει ότι η επιστήμη έχει ιστορική συνέχεια και τόσο οι επιστήμονες όσο και οι κρατικοί φορείς πρέπει να έχουν την υπομονή και επιμονή που χρειάζεται για να τελεσφορήσει η έρευνα και τα επιτεύγματα να γίνουν «κατάκτηση» των καθημερινών ανθρώπων.

Φέτος τα Νόμπελ δόθηκαν με αυτή ακριβώς τη λογική. Και οι επτά νικητές των φετινών βραβείων στις κατηγορίες Φυσικής, Χημείας και Ιατρικής, είναι άνω των 65 ετών και βραβεύτηκαν για την έρευνα που έκαναν τις δεκαετίες 1970-1980. Οι ανακαλύψεις των σπουδαίων αυτών επιστημόνων αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για εντατική μελέτη και σήμερα βρίσκονται στα «σκαριά» μια σειρά από εφαρμογές στους τομείς της ιατρικής, της επιστήμης των υλικών και της νανοτεχνολογίας, οι οποίες ακόμη όμως δεν έχουν αξιοποιηθεί εμπορικά.

Το Νόμπελ Ιατρικής απονεμήθηκε σε έναν μόνο επιστήμονα, τον Ιάπωνα Yoshinori Ohsumi, ο οποίος μελέτησε ένα «σκοτεινό» πεδίο –την αυτοφαγία. Είναι το φαινόμενο κατά το οποίο τα κύτταρα διασπώνται και ανακυκλώνουν τα βιοχημικά τους συστατικά. Οι ανακαλύψεις του στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο αποτέλεσε το έναυσμα για εντατική Έρευνα και Ανάπτυξη σε πολλές χώρες, από την οποία αναμένεται να προκύψουν νέες θεραπείες για μια σειρά από ασθένειες.

Το Νόμπελ Φυσικής μοιράστηκαν τρεις Βρετανοί επιστήμονες –που διδάσκουν σε αμερικανικά πανεπιστήμια– για την έρευνά τους στον σκοτεινό πεδίο της τοπολογίας. Ο επιστημονικός αυτός κλάδος ασχολείται με το πώς μεταβάλλονται οι ιδιότητες των υλικών ανάλογα με το σχήμα τους. Έκτοτε, έχουν περάσει κάποιες δεκαετίες και οι ανακαλύψεις των τριών νικητών έχουν αξιοποιηθεί στην κατασκευή νανομηχανών που είναι 1.000 μικρότερες από μία ανθρώπινη τρίχα. Η έρευνά τους έχει ενσωματωθεί, επίσης, σε μια σειρά από εφαρμογές για πιθανά προϊόντα, όπως ιατρικά ρομπότ που κινούνται μέσα στις αρτηρίες.

Πίσω και από τα τρία φετινά βραβεία υπάρχει το ίδιο μοτίβο: επιστήμονες που είχαν τη φαντασία να εξερευνήσουν νέα ή ξεχασμένα πεδία. Είχαν αντιληφθεί ότι από την έρευνά τους μπορούν να προκύψουν σημαντικά επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα, χωρίς όμως να έχουν συγκεκριμένες εφαρμογές κατά νου. Το άλλο καθοριστικό στοιχείο της επιτυχία τους είναι ένας χρηματοδοτικός φορέας που είναι διατεθειμένος να στηρίξει οικονομικά αυτά τα εγχειρήματα υψηλού ρίσκου στις «θεωρητικές επιστήμες», τα οποία μπορεί να χρειαστούν ολόκληρες δεκαετίες προτού τελεσφορήσουν.

Δικαίως ο καθηγητής Ohsumi εξέφρασε την ανησυχία του ότι σήμερα οι δημόσιοι φορείς είναι πιο διστακτικοί στο να παρέχουν στήριξη σε αυτού του είδους τις έρευνες, σε σύγκριση με όταν είχε ξεκινήσει ο ίδιος την καριέρα του. Αντ’ αυτών, προτιμούν projects με πιο χειροπιαστά αποτελέσματα.

Ο Δρ. Ohsumi, όμως, είναι μια λαμπρή εξαίρεση. Στις περισσότερες περιπτώσεις η Σουηδική Ακαδημία βραβεύει επιστημονικά επιτεύγματα που είναι έργο περισσότερων του ενός επιστημόνων –πολλές φορές, μάλιστα, και από διαφορετικές χώρες. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το φετινό Νόμπελ Χημείας, το οποίο μοιράστηκε σε τρεις επιστήμονες, από τη Γαλλία, την Ολλανδία και τη Βρετανία. Ο ένας εξ αυτών, ο σερ Fraser Stoddart που εργαζόταν στις ΗΠΑ έως το 1997, άδραξε την ευκαιρία της βράβευσής του για να εξαίρει τα πλεονεκτήματα της παγκόσμιας κινητικότητας των επιστημόνων και να επισημάνει στη Βρετανία τις αρνητικές επιπτώσεις από τον περιορισμό της ελεύθερης διακίνησης των ερευνητών μετά το Brexit.

Το δίδαγμα που παίρνουμε από τα φετινά Νόμπελ είναι ότι οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να χρηματοδοτούν πιο συχνά την επιστημονική «περιέργεια» και να μην ζητούν απτά αποτελέσματα σε βραχυπρόθεσμο ή ακόμη και μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Και, φυσικά, να ενθαρρύνουν την κινητικότητα των επιστημόνων. Και να μην περιμένουν ότι οι αποφάσεις που παίρνουν σήμερα θα αποδώσουν καρπούς πριν τις δεκαετίες του 2030 ή 2040.

Ακολουθήστε το insider.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.

gazzetta
gazzetta reader insider insider