Ροή
Τα τελευταία 75 χρόνια, πριν από κάθε οικονομική κρίση υπήρχε μια εκτίναξη στην τιμή του πετρελαίου. Σήμερα, συμβαίνει το αντίθετο: οι περισσότεροι ανησυχούν ότι η κατάρρευση του πετρελαίου συμπαρασύρει σε δίνη την παγκόσμια οικονομία.
Μπορεί αυτή η άποψη να μοιάζει οξύμωρη, αλλά κερδίζει συνεχώς έδαφος, καθώς μια μεγάλη μερίδα συντελεστών της οικονομίας –από καταναλωτές έως επενδυτές– βγαίνουν σοβαρά ζημιωμένοι από την πτώση στις τιμές των εμπορευμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Apple, η οποία απέδωσε την πτώση των πωλήσεών της το δ’ τρίμηνο του 2015 στην επιβράδυνση που σημειώθηκε στις πετρελαιοπαραγωγές χώρες.
«Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα ευχόμουν να ανέβει η τιμή του πετρελαίου, και όμως το κάνω», σχολιάζει στο Bloomberg ο επικεφαλής οικονομολόγος της ABN Amro Bank στο Άμστερνταμ, Han de Jong. «Η παγκόσμια οικονομία θέλει απεγνωσμένα άνοδο του πετρελαίου», συμπληρώνει.
Το πρόβλημα είναι ότι η παγκόσμια οικονομία στηρίζεται πλέον πολύ περισσότερο στην ανάπτυξη των αναδυόμενων χωρών, σε σύγκριση με 15 ή 25 χρόνια πριν. Με εξαίρεση την Κίνα και την Ινδία, οι περισσότερες από τις μεγαλύτερες αναδυόμενες χώρες έχουν σημαντική παραγωγή σε πετρέλαιο και εμπορεύματα. Σήμερα, οι εν λόγω οικονομίες αντιστοιχούν στο 40% του παγκόσμιου εγχώριου προϊόντος –ποσοστό διπλάσιο από το 1990, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ.
Από τη Ρωσία ως τη Σουηδική Αραβία και από τη Νιγηρία έως τη Βραζιλία, παρατηρείται επιβράδυνση της ανάπτυξης και , σε πολλές περιπτώσεις, ακόμη και συρρίκνωση.
«Πολλές εξαγωγές πετρελαιοπαραγωγές χώρες αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες», εξηγεί ο Gian Maria Milesi-Ferretti, αναπληρωτής διευθυντής Έρευνας του ΔΝΤ. «Αυτό σημαίνει ότι είναι αναγκασμένες να κάνουν δραστικές περικοπές δαπανών και αυτό θα έχει αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη».
Η επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών είναι τέτοια, που το ενδεχόμενο της πτώχευσης κρατών –που για πολλά χρόνια είχε εγκαταλειφθεί– επιστρέφει στο προσκήνιο. «Υπάρχουν ιστορικά παραδείγματα που δικαιολογούν έντονη απαισιοδοξία όσον αφορά στην τύχη των παραγωγών εμπορευμάτων», προειδοποιεί ο Gabriel Sterne, επικεφαλής μακροοικονομικής έρευνας στην Oxford Economics Ltd. Στη δεκαετία του 1980, όταν η τιμή του πετρελαίου δεν ξεπερνούσε τα 10 δολάρια/βαρέλι και σε ανάλογα χαμηλά επίπεδα κυμαίνονταν και τα υπόλοιπα εμπορεύματα, «οι παραγωγοί που γλίτωναν από τη χρεοκοπία ήταν η εξαίρεση, όχι ο κανόνας», σημειώνει.
Πιθανότερος «υποψήφιος» σε αυτή την κατηγορία θεωρείται η Βενεζουέλα, ένας από τους 10 μεγαλύτερους εξαγωγείς πετρελαίου παγκοσμίως. Ήδη οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων έχουν εκτιναχθεί στο 40%, έναντι 10% το 2013. Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα βρίσκονται ήδη σε συνομιλίες με το Αζερμπαϊτζάν και το Σουρινάμ για χορήγηση έκτακτης χρηματοδότησης. Η Νιγηρία έχει επίσης ζητήσει βοήθεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και την Αφρικανική Αναπτυξιακή Τράπεζα.
Το σίγουρο είναι ότι το πετρέλαιο θα «φρενάρει» μόλις σταθεροποιηθεί και η οικονομία. Η επιβράδυνση στην Κίνα έχει επιφέρει μείωση της ζήτησης για εμπορεύματα, το οποίο σημαίνει ότι μια σταθεροποίηση της κινεζικής οικονομίας θα οδηγήσει σε ανάκαμψη του πετρελαίου.
Κάποιοι, πάντως, δεν φαίνεται να ανησυχούν καθόλου. Η ομοσπονδιακή τράπεζα του Ντάγκλας στις ΗΠΑ, υποστηρίζει σε έρευνα που δημοσιοποίησε τον Ιανουάριο, ότι η πτώση στην τιμή του πετρελαίου που οφείλεται σε αύξηση της προσφοράς –όπως η σημερινή– μπορεί να δώσει ώθηση στην παγκόσμια οικονομία έως και 0,4 ποσοστιαία μονάδα. «Αυτό εξηγείται κυρίως λόγω της αύξησης στις δαπάνες από τις χώρες που εισάγουν πετρέλαιο, η οποία αντισταθμίζει τη συρρίκνωση των δαπανών στις πετρελαιοπαραγωγές χώρες», αναφέρει η έκθεση.
Πράγματι, η αγορά επικεντρώνεται στις βραχυπρόθεσμες διορθώσεις και παραβλέπει τα δυνητικά οφέλη, υποστηρίζει ο διευθύνων σύμβουλος της BlackRock, Laurence D. Fink. «Η πραγματικότητα είναι ότι 4 δισ. άνθρωποι θα απολαμβάνουν φτηνότερη ενέργεια, φτηνότερη θέρμανση και θα δουν το διαθέσιμο εισόδημά τους να αυξάνεται», εξηγεί ο Fink. «Αυτό θα οδηγήσει αυτόματα σε επανεκκίνηση της παγκόσμιας οικονομίας –μπορεί να χρειαστούν έξι μήνες ή ένας χρόνος, αλλά είναι για καλό», καταλήγει.
Την οπτική αυτή συμμερίζεται και ο Francisco Blanch, αναλυτής εμπορευμάτων της Bank of America Merrill Lynch, ο οποίος εκτιμά ότι εφόσον το πετρέλαιο διατηρηθεί σε χαμηλά επίπεδα, «θα έχει σαν αποτέλεσμα 3 τρισ. δολάρια ετησίως να επιστρέψουν από τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες στους καταναλωτές ανά τον κόσμο, θέτοντας τις βάσεις για μια από τις μεγαλύτερες αναδιανομές πλούτου στην ιστορία του ανθρώπου».
Προς το παρόν, πάντως, οι καταναλωτές στις προηγμένες χώρες δεν έχουν αντιδράσει όπως θα έπρεπε: δηλαδή να καταναλώσουν τα χρήματα που έχουν εξοικονομήσει από το φτηνό πετρέλαιο. Επιπλέον, «η αύξηση της κατανάλωσης στις χώρες που εισάγουν πετρέλαιο είναι πιο ασθενική σε σύγκριση με ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν», επισήμανε το ΔΝΤ τον Ιανουάριο.
Ο λόγος είναι απλός: οι καταναλωτές χρησιμοποιούν όποια πλεονάζουσα ρευστότητα για να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Οι οικονομολόγοι της JPMorgan Chase & Co. εκτιμούν ότι τα αμερικανικά νοικοκυριά, για παράδειγμα, ξοδεύουν λιγότερα από τα μισά επιπλέον χρήματα που τους μένουν στην τσέπη.
