Ροή
Μην καπνίζετε. Φοράτε αντηλιακό. Τρώτε μπρόκολα. Αποφεύγετε τους καναπέδες. Αυτές είναι μόνο μερικές συμβουλές που δίνουν οι ειδικοί για την πρόληψη του καρκίνου. Ωστόσο, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Science, τα δύο τρίτα των γενετικών μεταλλάξεων που προκαλούν την ασθένεια στους ανθρώπους δεν προέρχονται από το περιβάλλον ούτε καν από κληρονομικούς παράγοντες. Αντίθετα, είναι αποτέλεσμα τυχαίων λαθών στο DNA ή όπως το έθεσε ένας από τους ερευνητές που συμμετείχαν στην μελέτη, «απλής ατυχίας».
Παρότι ένα οικογενειακό ιστορικό καρκίνου ή κακές συνήθειες όπως το κάπνισμα μπορούν να αποτελέσουν αιτίες για γενετικές μεταλλάξεις, τα τυχαία λάθη αντιγραφής που συμβαίνουν κατά τις κυτταρικές διαιρέσεις αποτελούν βασικότερο παράγοντα για την εμφάνιση καρκίνου. «Τις περισσότερες φορές αυτές οι μεταλλάξεις δεν προκαλούν κάποιο κακό», ανέφερε ο Μπερτ Βολγκεστάιν, διευθυντής του Ludwig Center στο Johns Hopkins Kimmel Cancer Center. Ο ίδιος σημείωσε ότι αυτές οι μεταλλάξεις συμβαίνουν συνήθως σε ασήμαντα μέρη του ανθρώπινου DNA. «Μερικές φορές οι μεταλλάξεις συμβαίνουν στο γονίδιο που προκαλεί καρκίνο, και αυτό είναι καθαρή ατυχία».
Παρακολουθώντας παλαιότερες έρευνες που έγιναν στις ΗΠΑ, ο Βολγκεστάιν και ο Κρίστιαν Τομασέτι, μέλη της μονάδας Βιοστατιστικής και Βιοπληροφοριών του John Hopkins, μελέτησαν την εμφάνιση του καρκίνου σε 69 χώρες με συνολικό πληθυσμό 4,8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων και βρήκαν έναν ισχυρό συσχετισμό μεταξύ του καρκίνου και της συνηθισμένης διαίρεσης των κυττάρων. Με άλλα λόγια, όσες περισσότερες φορές διαιρούνται τα κύτταρα ενός ανθρώπου κατά τη διάρκεια της ζωής του τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα για εμφάνιση καρκίνου. Και αυτό ισχύει ανεξαρτήτως του περιβάλλοντος και των συνηθειών των ανθρώπων.
Οι ερευνητές εκτίμησαν ότι το 66% των μεταλλάξεων που οδηγούν σε καρκίνο προέρχεται από τυχαία λάθη αναπαραγωγής. Το 29% προέρχεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες και το 5% από κληρονομικούς παράγοντες. Ο Βόλγκεσταιν δήλωσε ότι περιμένει πως το ποσοστό 66% θα αυξηθεί. «Όσο ο πληθυσμός γερνάει», σημείωσε, «τα κύτταρα θα διαιρούνται περαιτέρω και ένα μεγαλύτερο κομμάτι των μεταλλάξεων θα προέρχεται από τυχαία λάθη».
Ωστόσο, ο Τομασέτι σημείωσε πως οι περισσότεροι καρκίνοι δεν προκαλούνται από μια μετάλλαξη, αλλά από τρεις η και περισσότερους παράγοντες.
Για να δείξουν το πώς οι μεταλλάξεις οδηγούν στον καρκίνο, οι ερευνητές χρησιμοποιούν το παράδειγμα του αδενοκαρκινώματος, ενός κοινού καρκίνου του πνεύμονα για τον οποίο δεν έχουν αναγνωριστεί κληρονομικές αιτίες. Οι περισσότερες περιπτώσεις αδενοκαρκινώματος μπορούν να προληφθούν, με το κάπνισμα να αποτελεί βασικό παράγοντα εμφάνισης τους. Στη μελέτη τους οι ερευνητές δείχνουν ότι περίπου το 90% των μεταλλάξεων προκαλούνται από έναν συνδυασμό περιβαλλοντικών και τυχαίων λαθών αναπαραγωγής των κυττάρων.
Αυτό σύμφωνα με τον Τομασέτι σημαίνει πως το 90% των συγκεκριμένων περιπτώσεων καρκίνου μπορεί να αποφευχθεί γιατί περά από την γενετική μετάλλαξη χρειάζεται και περιβαλλοντικός παράγοντας για την εμφάνιση της ασθένειας. «Αν μια από τις μεταλλάξεις προκαλείται από περιβαλλοντικούς παράγοντες, αν μπορούμε να αποτρέψουμε αυτή την μετάλλαξη ώστε να μην εμφανίζεται καρκίνος», δήλωσε. Τα τυχαία λάθη αντιγραφής του DNA προκάλεσαν από μόνα τους καρκίνο μόνο στο 10% των ασθενών αδενοκαρκινώματος, ενώ για το υπόλοιπο 90% χρειάστηκαν και άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το κάπνισμα, παθητικό ή ενεργητικό.
Η αναγνώριση του ρόλου που παίζουν τα τυχαία λάθη αντιγραφής δεν θα πρέπει να υποβαθμίσει την σημασία της πρωτογενούς πρόληψης, τονίζει η μελέτη. Ωστόσο θα πρέπει να λειτουργήσει ως «καμπανάκι» για την σημασία της πρώιμης διάγνωσης και αντιμετώπισης του καρκίνου. Οπότε οι ερευνητές λένε να συνεχίσετε να τρώτε μπρόκολο αλλά να μην χρησιμοποιείται τη σαλάτα ως αντικαταστατό της μαστογραφίας ή του τεστ για τον καρκίνο του προστάτη. Και αν τελικά εμφανιστεί καρκίνος, δεν χρειάζεται να κατηγορείτε τον εαυτό σας.
«Μια από τις πρακτικές συνέπειες αυτής της μελέτης είναι ότι ελπίζουμε ότι θα αποτρέψουμε τους ανθρώπους από το να αισθάνονται ενοχές σχετικά με τον καρκίνο», ανέφερε ο Βολκενστάιν. «Αυτοί που έκαναν ό,τι έπρεπε και τελικά νόσησαν από καρκίνο θα πρέπει να καταλάβουν ότι αυτός ο καρκίνος θα είχε συμβεί ούτως ή άλλως –ανεξάρτητα από τις επιλογές τους».
