Ροή
Ανεργία, ύφεση, διαφθορά, παρακμή μερικά χρόνια πριν θύμιζαν κομμάτια μιας σκοτεινής μυθοπλασίας που κανένας δεν θα ήθελε να ζήσει. Μέχρι βέβαια το 2008, όπου οι τράπεζες έγιναν η αχίλλειος πτέρνα της αγοράς και ο φόβος απλώθηκε σε όλη τη Δύση δίνοντας ένα τραγικό τέλος στο σύγχρονο παραμύθι της ευμάρειας που φαινόταν πως δεν θα στέρευε ποτέ.
Ίσως αυτοί ήταν και οι βασικοί λόγοι που οι σκηνές με τους υπηρέτες του Downton Abbey να τρέμουν μήπως χάσουν τις δουλειές τους επειδή αρρώστησαν, οι εσωτερικές ίντριγκες, οι κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές που αποσταθεροποιούν εργοδότες, χτύπησαν τόσο μεγάλα ποσοστά τηλεθέασης. Ίσως βέβαια κι όχι.
Το σίγουρο είναι πάντως πως ενώ και στους πέντε πρώτους κύκλους της επιτυχημένης βρετανικής σαπουνόπερας -το τελευταίο επεισόδιο της οποίας παρακολούθησαν σχεδόν εννέα εκατομμύρια τηλεθεατές στη Βρετανία- σκηνοθέτης και συντελεστές αγωνίστηκαν για να μας εξοικειώσουν με τις ταξικές διαφορές της αγγλικής κοινωνίας, ο έκτος κύκλος δημιουργήθηκε για να τις καταρρίψει κλείνοντας με ένα ελπιδοφόρο μήνυμα για τις ανισότητες του καπιταλισμού.
Ο έκτος κύκλος της σειράς εποχής διαδραματίζεται στα τέλη της δεκαετίας του 1920, λίγο πριν από τη Μεγάλη Ύφεση και παρουσιάζει τις περιπέτειες της αριστοκρατικής οικογένειας των Crawley και των υπηρετών τους στον μαγευτικό πύργο τους κοντά στο Γιορκ, και τον τρόπο με τον οποίο προσαρμόζονται στην εξέλιξη της βρετανικής κοινωνίας.
Προσοχή ακολουθεί spoiler! Στο πρώτο επεισόδιο αυτού του κύκλου, περί τα 1925 δηλαδή, η αριστοκρατική οιγένεια είναι αναγκασμένη να προβεί σε περικοπές προσωπικού, αφήνοντας πολλούς γεννημένους επιστάτες και υπηρέτες σε υπαρξιακή κρίση για το ποιος θα γίνει τώρα ο σκοπός της ζωής τους. Η μεσαία κόρη του λόρδου, η Lady Edith, μια μοντέρνα, τουλάχιστον για την εποχή, εργαζόμενη γυναίκα, έχει ήδη εγκαταλείψει την οικογενειακή θαλπωρή για να αφοσιωθεί στην δημοσιογραφία σε ένα λονδρέζικο περιοδικό. Από την άλλη η Lady Mary, η μεγαλύτερη κόρη, της οποίας η υπεροψία φαντάζει κατά διαστήματα απροσπέλαστη, στον έκτο κύκλο χρησιμοποιεί το κοινωνικό της status για να πετύχει καλύτερη περίθαλψη για την υπηρέτριά της...
Όσο για τον Robert, τον πατριάρχη της οικογένειας Crawley και έβδομο δούκα του Grantham, διερωτάται λίγα λεπτά αφότου ξεκινήσει η σεζόν «Ποιος ζει έτσι όπως είχαμε συνηθίσει μέχρι τώρα;». Αν και το ερώτημα παραμένει ρητορικό για τους πρωταωνιστές, συμβαίνει άραγε το ίδιο και για τους τηλεθεατές;
Στην πραγματικότητα η ιδιοφυΐα του Downton είναι ότι πέτυχε να μεταμφιέσει μια σκληρή κριτική στην οικονομική επανάσταση σε δράμα εποχής, θέμα ιδιαιτέρως ηχηρό για τον αγγλόφωνο κι όχι μόνο κόσμο την δεδομένη στιγμή.
Ο πύργος του Downton, όπως είναι γνωστό στα ελληνικά, έκανε πρεμιέρα στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2010 και στις ΗΠΑ, ένα χρόνο αργότερα, λίγο πριν δηλαδή από την άνοδο του κινήματος Occupy. Επρόκειτο για ένα διεθνές κίνημα διαμαρτυρίας κατά της κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας, με πρωταρχικό στόχο του να κάνει τις οικονομικές και πολιτικές σχέσεις σε όλες τις κοινωνίες λιγότερο κάθετες ιεραρχικά και με λιγότερα στεγανά όσον αφορά την κινητικότητα και την διανομή του παραγόμενου πλούτου.
Ο οικονομολόγος Thomas Piketty, ο οποίος αφιέρωσε ολόκληρο βιβλίο για να αποδείξει ότι το βασικό σύνθημα του κινήματος «ο καπιταλισμός δεν λειτουργεί» ισχύει – από την άλλη, ισχυρίζεται ότι ο ταξικός διαχωρισμός, αυτός που προβάλλεται να ισχύει την δεκαετία του 20, συνεχίζει και σήμερα στο ίδιο μοτίβο μάλιστα που ίσχυε και πριν από 90 χρόνια.
Βέβαια, αν αναλογιστεί κανείς πως στις ΗΠΑ, το 20% των πλουσιότερων οικογενειών ελέγχουν το 89% του πλούτου της χώρας, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Pew, η οποία κατέτασσε την Αμερικανική ήπειρο σε μια από τις πιο άνισες χώρες του κόσμου, συμπεραίνει πως όχι μονο δεν είναι παράλογοι οι ισχυρισμοί του, αλλά και γιατί το το Downton Abbey έγινε παγκόσμιο φαινόμενο τηλεθέσης στο είδος του.
Όταν πρωτοπροβλήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, σημείωσε επιτυχία ελκύοντας κατά μέσο όρο 8,8 εκατομμύρια τηλεθεατές ανά επεισόδιο. Ένα χρόνο αργότερα, όταν η σειρά ταξίδεψε στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού και προβλήθηκε από το κανάλι PBS, μετατράπηκε στο πιο δημοφιλές δράμα στην ιστορία της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης.
Αν συνυπολογίσει κανείς και το «χρυσοποίκιλτο στυλ» του show καθώς και τις ανεξάντλητες καυστικές «ατάκες» της Dame Maggie Smith – οι οποίες από μόνες τους άξιζαν το κόπο για να το παρακολουθήσει κανείς – κατανοεί γιατί το ενδιαφέρον συνεχίστηκε αμέριστο μέχρι τέλους.
Περιστασιακά, ωστόσο, ο δημιυργός του Julian Fellowes φάνηκε να το παρακάνει. «Ποιες είναι οι επιπτώσεις της οικονομικής κινητικότητας και ποιοι οι μηχανισμοί για την επίτευξή της» ρωτούσαν οι πρωταγωνιστές της σειράς.
Και συνειρμικά ο θεατής αναλογιζόταν: Σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία εξελίσσεται (με τους φωνόγραφους, τα τηλέφωνα, τα αυτοκίνητα, τα ψυγεία κλπ να καταφθάνουν σιγά σιγά στο Downton), πόσο πολύ αλλάζει το εργατικό δυναμικό και ποιες είναι οι ευθύνες των πλουσίων με μεγάλα αρχοντικά και ηχηρά ονόματα;
Τα ερωτηματικά που προέκυπταν ήταν σαν να ζωντάνευαν εκείνα των μεγάλων λογοτεχνών προγόνων του Downton, όπως των Edith Wharton, των αδελφών Bronte και, φυσικά, της Jane Austen. Αντί να αγνοεί τα πραγματικά ζητήματα κινηματογραφώντας απλά σε σέπια, η σειρά απηύθυνε ένα μήνυμα για τον φυλετικό ρατσισμό, για τον βιασμό, για την γκέι ταυτότητα, για το προγαμιαίο σεξ, για την αυτοκτονία, για το μετά τραυματικό στρες, αποκαλύπτοντας την έμφυτη πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης σε μια κοινωνία που εκσυγχρονίζεται.
Με τους τίτλους τέλους της σειράς πάντως, η οποια προβλήθηκε σε 100 χώρες, εκατομμύρια τηλεθεατές δεν είπαν απλά αντίο στην αγαπημένη οικογένεια Crawley αλλά έμειναν και με μια αίσθηση αισιοδοξίας για το μέλλον, αφού παρακολούθησαν έναν κόσμο όπου οι ανώτερες τάξεις χωρίζοντας από τις κατώτερες με μια μόνο σκάλα, στην οποία ο καθένας μπορεί να αναρριχηθεί...
