Ροή
Μια «αραχτή» θέση στο Δημόσιο, φτηνό πετρέλαιο, σπίτι χωρίς δάνειο και πολυτελή mall είναι μερικές από τις «χαρές της ζωής» που πρόσφεραν απλόχερα τα κράτη του Κόλπου στους πολίτες τους.
Γιατί τα πράγματα έχουν αλλάξει προς… το δυτικότερο: περικοπές δαπανών, φορολογία, ανεργία, ακόμη και απεργίες είναι το νέο σκηνικό που διαμορφώνεται στα άλλοτε ξέγνοιαστα εμιράτα. Οι νέες γενιές έχουν ξεσηκωθεί –πράγμα πρωτάκουστο για τα κράτη του Κόλπου πριν την πρόσφατη κατάρρευση του πετρελαίου.
Το Κουβέιτ βίωσε την πρώτη απεργία στην ιστορία του, όταν 13.000 εργαζόμενοι στα διυλιστήρια βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στις περικοπές μισθών και παροχών. Εξοργισμένοι οι Σαουδάραβες, μετά την παρουσίαση 15ετούς σχεδίου αναδιάρθρωσης της οικονομίας τους από τη κυβέρνηση τη Δευτέρα, αντιδρούν στο ακριβό νερό. Ακόμη και στο Κατάρ –την πλουσιότερη χώρα του κόσμου– το ροζ σύννεφο διαλύθηκε, όταν η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι κόβει την επιδότηση της βενζίνης.
«Χρειάζεται να περάσει μια περίοδος λιτότητας για να διασφαλιστεί η μακροχρόνια οικονομική σταθερότητα», υποστηρίζει ο Ghanem Nuseibeh, ιδρυτής της εταιρείας συμβούλων Cornerstone Global Associates στο Λονδίνο. «Το στοίχημα είναι να εξισορροπηθεί ο βαθμός της προσαρμογής και ταυτόχρονα να πειστεί ο λαός ότι τα επώδυνα μέτρα είναι προς όφελός τους».
Απότομη προσγείωση
Τουλάχιστον ο μισός πληθυσμός των έξι βασιλείων του Κόλπου είναι άτομα κάτω των 30 ετών. Στο Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ο πλούτος δεν απειλείται, στα υπόλοιπα κράτη όμως τα πράγματα «σκουραίνουν». Στο Ομάν, η πτυχιούχος μάρκετινγκ Tumadher Allawati έχει ήδη ολοκληρώσει δύο πρακτικές ασκήσεις χωρίς πληρωμή και έχει στείλει βιογραφικό για περισσότερες από 20 θέσεις, μεταξύ των οποίων σε παιδικούς σταθμούς και σχολεία. Ξεκίνησε κάνοντας αιτήσεις σε υπουργεία και δημόσιες υπηρεσίες, αλλά γρήγορα συνειδητοποίησε ότι οι προσλήψεις έχουν «παγώσει». Ο σύζυγός της κερδίζει πάνω από 2.000 τον μήνα αλλά μετά την πληρωμή των πάγιων εξόδων τούς μένουν μόλις 210 δολάρια. «Όλα έχουν γίνει πιο ακριβά και κανείς δεν είναι πρόθυμος να δώσει μια ευκαιρία για δουλειά», αναφέρει απογοητευμένη.
Εύθραυστη ισορροπία
Στα κράτη του Κόλπου υπάρχει μια άγραφη συμφωνία: οι πολίτες έχουν δεχθεί να αφήσουν τη διακυβέρνηση του τόπου στα χέρια των βασιλικών οικογενειών υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρχουν φόροι και ότι θα μοιράζονται τα οφέλη, αναφέρει ο σχολιαστής των ΗΑΕ Sultan Al Qassemi. «Τώρα, αυτή η ισορροπία κινδυνεύει –το κοινωνικό συμβόλαιο στον Κόλπο δεν ήταν ποτέ πιο εύθραυστο», προειδοποιεί.
Την κατάσταση επιδεινώνει σημαντικά η ελεύθερη πτώση στην τιμή του πετρελαίου, η οποία έχει οδηγήσει στην περικοπή των επιδοτήσεων καυσίμων. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Bloomberg, ο αναπληρωτής πρίγκιπας της Σουηδικής Αραβίας Mohammed bin Salman δήλωσε ότι ήρθε η στιγμή για ριζική αναδιάρθρωση του οικονομικού μοντέλου της χώρας, συμπεριλαμβανομένου και του μεγαλύτερου δημόσιου ταμείου πλούτου του κόσμου.
Η πτώση του πετρελαίου επιβεβαιώνει τη ρήση «ουδέν κακόν αμιγές καλού», αφού αποτελεί την αφορμή για κοινωνική αλλαγή, υποστηρίζει η 52χρονη επιχειρηματίας Lubna Saif Abbas. Όπως εξηγεί, θα κάνει τους πολίτες πιο παραγωγικούς, φιλόδοξους και φιλότιμους στη δουλειά, καθώς γεύονται τι θα πει «πραγματική δουλειά».
«Πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι απλά μπαινοβγαίνουν στο γραφείο τους, κάνοντας δουλειές που δεν προσφέρουν κάτι στην οικονομία. Είναι απλά μια φόρμουλα για να πληρώνονται από το κράτος», εξηγεί η ίδια.
Δημοσιονομική αιμορραγία
Οποιαδήποτε αναφορά στη λιτότητα θα έμοιαζε εξωπραγματική πριν λίγα χρόνια στον Κόλπο, καθώς για τα εμιράτα χρησιμοποιούσαν τα ανεξάντλητα αποθέματα πετρελαίου για να χρηματοδοτούν οποιοδήποτε δημόσιο έργο. Έτσι κατασκεύασαν τα μοναδικά τεχνητά νησιά, τα οικονομικά κέντρα, τα αεροδρόμια και τα λιμάνια που μετέτρεψαν την αραβική έρημο σε τραπεζικό και ταξιδιωτικό προορισμό για ολόκληρο τον πλανήτη.
Τα «πετροδολάρια» χρησιμοποιήθηκαν και για να προλάβουν οποιαδήποτε κοινωνική αναταραχή την εποχή της Αραβικής Άνοιξης, ενώ πολλές από αυτές τις εξεγέρσεις χρηματοδοτήθηκαν από τα ίδια τα κράτη του Κόλπου.
Το ΔΝΤ υπολογίζει ότι για το τρέχον έτος, τα έξι μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (Μπαχρέιν, Κουβέιτ, Ομάν, Κατάρ, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) θα παρουσιάσουν δημοσιονομικό έλλειμμα 12,3% επί του ΑΕΠ. Τα προηγούμενα χρόνια –πριν το πετρέλαιο βουλιάξει κατά 35%– έλλειμμα δεν υπήρχε ούτε για δείγμα στους κρατικούς ισολογισμούς –τουλάχιστον όχι μετά τη δεκαετία του 1990.
Και η οικονομική ανάπτυξη, όμως, παρουσιάζει επιβράδυνση στην ευρύτερη περιοχή του Κόλπου, ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ θα δημιουργηθούν 7 εκατ. θέσεις εργασίας στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, δηλαδή 3 εκατ. λιγότερες θέσεις από την αναμενόμενη ζήτηση.
Ανήσυχα νιάτα
Μπορεί τρόπος που αντιμετωπίζουν τα κράτη του Κόλπου τις νέες προκλήσεις να διαφέρει, όλα όμως τα βασίλεια λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους κινδύνους που συνεπάγεται η δυσαρέσκεια των νέων. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της ASDA’A Burson-Marsteller σε 3.500 νέους από 16 αραβικές χώρες, η πλειονότητα θέλει να διατηρηθούν οι κρατικές επιδοτήσεις, ενώ περίπου οι μισοί ερωτηθέντες πιστεύουν ότι αυξήσεις στα καύσιμα πρέπει να επιβληθούν μόνο στους ξένους.
Στη Σαουδική Αραβία, όπου σημειώθηκε δημοσιονομικό έλλειμμα 100 δισ. δολαρίων το 2015, η κυβέρνηση ετοιμάζει «διαρθρωτικές επιδοτήσεις», ενώ αναπτύσσουν έναν μηχανισμό ενίσχυσης των οικογενειών χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων, όπως εξήγγειλε στο Bloomberg ο αναπληρωτής πρίγκιπας. Ο βασιλιάς Salman απέλυσε τον αρμόδιο υπουργό για την υδροδότηση, μετά το «τσεκούρι» που επέβαλε στις επιδοτήσεις με αποτέλεσμα οι πολίτες να λάβουν υπερβολικά «φουσκωμένους» λογαριασμούς. «Δεν θέλουμε να δυσκολέψει η ζωή των καθημερινών Σαουδαράβων», εξήγησε ο πρίγκιπας. «Θέλουμε να μεταφέρουμε το βάρος στους εύπορους, οι οποίοι εκμεταλλεύονται τους φυσικούς πόρους».
Το Κουβέιτ αποφάσισε να αυξήσει το κόστος των παροχών κοινής ωφέλειας για τους ξένους και τις επιχειρήσεις για πρώτη φορά μετά από 50 χρόνια. Από την αύξηση εξαιρούνται τα νοικοκυριά της χώρας, προκειμένου να μην επιδεινωθεί η δυσαρέσκεια των πολιτών που ήδη έχουν «νιώσει» την αλλαγή προς το… λιτότερο.
