Ροή
Οι όποιες επιπτώσεις κάποιας οικονομικής εξέλιξης δημιουργούν τόσο κερδισμένους όσο και ζημιωμένους. Οι οικονομολόγοι θεωρούμε μια τέτοια εξέλιξη ως κοινωνικά επιθυμητή όταν οι ωφέλειες των μεν είναι περισσότερες από τις απώλειες των δε.
Υπό μια βασική προϋπόθεση όμως. Ότι κάποιος όντως τους αποζημιώνει τους χαμένους.
Αυτή τη «μικρή λεπτομέρεια» δυστυχώς την λησμονούν κάποιοι φανατικοί υπέρμαχοι των αγορών που δεν τους απασχολούν ιδιαίτερα τα ζητήματα της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Κάτι τέτοιο έχει συμβεί προφανώς και με την παγκοσμιοποίηση και τα θύματα της.
Είναι απόλυτα λογικό λοιπόν να αισθάνονται μεγάλη ανασφάλεια η ακόμα και θυμό εργαζόμενοι και κοινωνικές ομάδες που βλέπουν τις θέσεις εργασίας τους να μεταναστεύουν χωρίς σταματημό σε χώρες με φθηνότερα μεροκάματα, λιγότερα συνδικαλιστικά δικαιώματα και χαμηλότερους φόρους. Ή να αντιμετωπίζουν από φοβικά έως εχθρικά τις νέες τεχνολογίες που μειώνουν συνέχεια τις ανάγκες για εργατικά χέρια.
Η παγκοσμιοποίηση παρά τον αναπόφευκτο χαρακτήρα της έχει οικοδομηθεί με τρόπο που της προσδίδει ένα ξεκάθαρο ιδεολογικό πρόσημο.
Στην πράξη αποτελεί τον θρίαμβο της παντοδυναμίας των κάθε είδους αγορών και της σταδιακήςαποδυνάμωσης κάθε απόπειρας ρύθμισης η ελέγχου των παρενεργειών της.
Στα παραδοσιακά εθνικά κράτη είχε βρεθεί μια κάποια ισορροπία μεταξύ των αγορών και του κράτους. Αυτό που ονομάζουμε μεικτή οικονομία.
Οι αγορές λειτουργούσαν στα πλαίσια «εθνικών συνόρων» και ρυθμιστικών κανόνων που έθετε η εκάστοτε πολιτική εξουσία υλοποιώντας τις συλλογικές επιλογές της κοινωνίας μέσα από την πολιτική διαδικασία.
Είναι φυσικό, λοιπόν, αυτοί που αισθάνονται απειλούμενοι από την παγκοσμιοποίηση, δηλαδή τις παντοδύναμες και ανεξέλεγκτες αγορές, να αναζητούν ενστικτωδώς προστασία από εθνικές πανοπλίες γιατί μέχρι πρόσφατα μόνο τα παραδοσιακού τύπου εθνικά κράτη ήταν σε θέση να λειτουργήσουν ως αντίβαρα στις αγορές.
Οι παγκοσμιοποιημενες υπερεθνικές αγορές, όμως, δεν μπορούν να ελεγχτούν ή ρυθμιστούν από εθνικές κυβερνήσεις.
Μια που η πλήρης παγκόσμια συνεργασία για μια σειρά προφανείς λόγους δεν είναι πολιτικά και θεσμικά δυνατή, το μόνο εφικτό υποκατάστατο είναι η περιφερειακή συνεργασία όπως επιχειρείται με σχήματα όπως η Ε.Ε. παρά τις όποιες αδυναμίες της.
Άρα, η επαναφορά εξουσιών στα εθνικά κράτη δεν θα είχε κανένα όφελος για τους ευρωπαίους πολίτες. Καμιά ευρωπαϊκή χώρα δεν είναι σε θέση να αντιπαρατεθεί μόνη της με τις παγκόσμιες αγορές και να αντιμετωπίσει τα μεγάλα προβλήματα της εποχής.
Η λύση, λοιπόν, δεν είναι η λιγότερη Ευρώπη.
Αυτό που πραγματικά χρειάζεται είναι περισσότερη Ευρώπη.
Χρειαζόμαστε μιαν Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία, κατά πάσα πιθανότητα δύο ταχυτήτων με σκληρό πυρήνα τα μέλη της ευρωζώνης.
Αυτό δεν είναι μια ουτοπική επιδίωξη. Είναι αδήριτη αναγκαιότητα.
Είναι η μόνη προοδευτική και αποτελεσματική λύση.
Μόνο έτσι μπορεί να υπάρξει ξανά στις ευρωπαϊκές χώρες, μέλη της Ε.Ε., μια «μεικτή», μια κοινωνική οικονομία της αγοράς που να παντρεύει την αποτελεσματικότητα με την κοινωνική δικαιοσύνη και την κοινωνική συνοχή.
Μόνο έτσι μπορούμε να ξεφύγουμε από τον ασφυκτικό κλοιό των νεοφιλελεύθερων πολιτικών λιτότητας, που έχουν επιβληθεί ως αποτέλεσμα του μοντέλου διακυβέρνησης που εφαρμόζεται σήμερα και στηρίζεται κυρίως σε ενοποίηση των αγορών με ανίσχυρους ρυθμιστικούς, ελεγκτικούς και αναδιανεμητικούς μηχανισμούς.
Έτσι τα επονομαζόμενα προοδευτικά κόμματα (Εργατικά, Σοσιαλιστικά, Σοσιαλδημοκρατικά) που ήταν επί πολλές δεκαετίες κυρίαρχα, έχουν οδηγηθεί σε βαθιά ιδεολογική κρίση και σταδιακή πολιτική ανυποληψία στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε.
Δεν είναι τυχαίο που οι Ευρωπαίοι πολίτες απέχουν όλο και περισσότερο από την πολιτική δράση, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο στους κάθε λογής ακροδεξιούς και αριστερούς λαϊκιστές.
Μόνο σε ένα ομοσπονδιακό πλαίσιο με αυθεντικά υπερεθνικά όργανα δημοκρατικά νομιμοποιημένα, που θα προέρχονται από εκλογές στις οποίες θα συμμετέχουν και ανταγωνίζονται πανευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, μπορούν να διαμορφωθούν οι απαραίτητες κοινωνικές συμμαχίες που θα οριοθετήσουν τις αρνητικές επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης και θα εξασφαλίσουν την οικονομική και κοινωνική ενσωμάτωση της πλειοψηφίας των πολιτών και την ανοχή των υπολοίπων.
Μόνο έτσι θα μπορέσουν να αισθανθούν κάπως προστατευμένοι αυτοί που είναι τα θύματα του ελεύθερου εμπορίου και των νέων τεχνολογιών.
Αλλιώς οι δυνάμεις του λαϊκισμού, της εσωστρέφειας, της ξενοφοβίας, του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας θα μας καταπιούν σταδιακά όλους.
Άρα, η σοσιαλδημοκρατική ιδεολογία μόνο σε μια ομοσπονδιακή Ευρώπη μπορεί να εφαρμοσθεί πλέον.
Η παραπάνω διαπίστωση όμως οδηγεί σε ένα άλλο σημαντικό συμπέρασμα.
Μια Ευρώπη με σήμερα 28 μέλη και αργότερα πάνω από 30, είναι αδύνατο να μετεξελιχθεί σε Ομοσπονδία.
Είναι εξαιρετικά ανομοιογενής οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά.
Μόνο τα μέλη της ευρωζώνης θα μπορούσαν υπό προϋποθέσεις, σαν αυτές που έχει περιγράψει ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν, να μετατρέψουν σταδιακά τη σημερινή ατελή νομισματική ένωση σε δημοσιονομική, οικονομική και τελικά πλήρη πολιτική ένωση.
Άρα, είτε αρέσει αυτό σε κάποιους είτε όχι η εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν μπορεί να γίνει σε συνθήκες παραπέρα διεύρυνσης.
Άρα, απαιτείται για πολλούς λόγους μια Ευρώπη πολλαπλών ταχυτήτων. Μόνο έτσι μπορεί να τίθεται θέμα εισόδου στην Ε.Ε. νέων μελών από τα Δυτικά Βαλκάνια, που είναι και επίκαιρο λόγω των ζυμώσεων που γίνονται για την ένταξη της FYROM στις ευρωατλαντικές δομές.
Εάν ξαναπέσουμε στην παγίδα μιας νέας διεύρυνσης όπως αυτή του 2004, θα έχουμε βάλει οριστική ταφόπλακα στην προοπτική μιας ισχυρής Ομοσπονδιακής Ευρώπης.
Μια Ε.Ε. με 15 μέλη, όσα ήταν το 2004, πιθανά πληρούσε τις προϋποθέσεις να μετεξελιχτεί σε Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Με 28 αυτό είναι μάλλον αδύνατο. Με πάνω από 30 θα μοιάζει με ανέκδοτο.
