Ροή
Τι ακριβώς διακυβεύεται αυτές τις μέρες στην Καταλωνία;
Κάποια πραγματικότητα ή μήπως καθαρές φαντασιώσεις, από κάθε πλευρά, τόσο από αυτήν των αυτονομιστών όσο και από αυτήν των αντιτιθέμενων. Όσο ο κόμπος πλησιάζει στο χτένι, τόσο τα πνεύματα εξάπτονται ανφοτέρωθεν μέχρι παράνοιας. Η επαπειλούμενη μονομερής κήρυξη ανεξαρτησίας της Καταλωνίας θα συνιστούσε δικαίωση κάποιου τοπικού εθνικισμού ή μήπως βαρύ πλήγμα για τον ισπανικό εθνικισμό; Ήταν σφάλμα ότι στην μεγάλη αντι-αυτονομιστική συγκέντρωση της Κυριακής στην Βαρκελώνη, ο λόγος δόθηκε στον νομπελίστα συγγραφέα Μάριο Βάργκας Γιόσα. Όχι μόνον επειδή δεν είναι καν Ισπανός, αλλά αριστοκράτης περουβιανός που ζει μόνιμα στο Λονδίνο, κυρίως όμως επειδή ο ίδιος έχει βραβευθεί ως απόλυτος υμνητής των δικαιωμάτων του ατόμου άνευ δεσμεύσεων και υποχρεώσεων έναντι των συνανθρώπων του. Στην παρέμβασή του, ο κοσμοπολίτης συγγραφεύς βρήκε ευκαιρία να επαναφέρει τις μόνιμες φαντασιώσεις του: κάθε εθνικισμός είναι επικίνδυνος, αφού σε καμιά περίπτωση δεν συνιστά κάτι περισσότερο από απλή λαϊκιστική δημαγωγία.
Ωστόσο, από πότε η σύνδεση του ατόμου με τις κοινωνικές ομάδες από τις οποίες προέρχεται και στις οποίες ανήκει και με τα εξ αυτών δικαιώματα και αντίστοιχες υποχρεώσεις δεν αποτελεί παρά απλή εθνικιστική και λαϊκιστική δημαγωγία; Οι Βάσκοι, έπειτα από δεκαετίες αυτονομιστικής έξαρσης μέχρι παράνοιας, έχουν καταλήξει σήμερα να αντιλαμβάνονται ότι βρίσκονται σε καλύτερη θέση εντός του ισπανικού εθνικού κράτους από ό,τι θα ήσαν εκτός αυτού και προσφέρονται ως μεσολαβητές στη διαμάχη της Καταλωνίας με βάση την δική τους οδυνηρή παρένθεση. Στην παρέμβασή του, ο περουβιανός συγγραφεύς, έχασε μια ευκαιρία να απαλλαγεί από τις σκιές που ο ίδιος έχει προ πολλού επιλέξει να τον καταδιώκουν, αντί να αναδείξει την ουσία του πραγματικού διακυβεύματος που τίθεται σήμερα με την άνοδο των αποχωριστικών τοπικισμών στην Ευρώπη.
Χαρακτηριστικό όλων είναι ότι εμφανίζονται στις πλούσιες ευρωπαϊκές περιοχές (Βόρεια Ιταλία, Σκωτία, Βόρεια Γερμανία, Ολλανδία κλπ) διεκδικώντας την απαλλαγή τους από τις υποχρεώσεις τους έναντι των φτωχότερων περιοχών στις αντίστοιχες χώρες τους και έναντι του ευρωπαϊκού συνόλου. Αυτό δεν συνιστά εθνικισμό, αλλά τοπικισμό, που υπονομεύει και αποδυναμώνει ακόμη περισσότερο την ικανότητα των χωρών μελών της ΕΕ να διαχειρίζονται με δικαιότερο και επωφελέστερο τρόπο τα προβλήματα κοινωνικής συνοχής στις αντίστοιχες χώρες τους. Τα αποχωριστικά κινήματα διεκδικούν ακόμη μεγαλύτερη συρρίκνωση των ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων, που όμως αποβαίνουν όλο και περισσότερο αναγκαίοι για την συνοχή τόσο του ευρωπαϊκού συνόλου όσο και των επιμέρους χωρών μελών. Εάν οι τοπικισμοί αποτελούν ένα νοσηρό φαινόμενο στην εποχή μας, αυτό δεν οφείλεται στην αναβίωση εθνικιστικών ριζών, που μέχρι πρόσφατα παρέμεναν σε αδράνεια, αλλά στη συρρίκνωση και αφαίρεση αρμοδιοτήτων των εθνικών κρατών που επιβάλλονται σε αυτά ως νέος «χρυσούς κανών» από το ευρωπαϊκό ιερατείο. Εάν η σημερινή Ευρώπη φιλοδοξεί πράγματι να υποκαταστήσει στα εθνικά κράτη μέλη της τον δικό της ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο, θα όφειλε εξ ορισμού να μεταφέρει τις εθνικές αρμοδιότητες συνοχής σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Όμως, το δράμα είναι ότι ενώ οι αρμοδιότητες συνοχής σβήνουν σε εθνικό επίπεδο, δεν αναβιώνουν από την άλλη πλευρά σε ευρωπαϊκό. Με αποτέλεσμα η σημερινή Ευρώπη να προσφέρεται ανυπεράσπιστη στην ασυδοσία των αγορών του χρήματος. Οι Καταλανοί δεν καταφέρονται εναντίον της Ευρώπης, αλλά θα όφειλαν να αντιληφθούν ότι εάν σήμερα έχουν περιέλθει σε δυσάρεστη κατάσταση, αυτό δεν οφείλεται τόσο στις επιλογές της Μαδρίτης, όσο κυρίως σε μοιραίες επιλογές απο Βρυξέλλες, Φρανκφούρτη και Βερολίνο, χωρίς όμως ορατότητα σε βάθος χρόνου και συνεπώς χωρίς διατηρησιμότητα.
Επιμέλεια: Στέλλα Κεμανετζή
