Ροή
Όπως και σε όλα τα άλλα, έτσι και στον σύγχρονο πολιτισμό, οι περισσότεροι θεσμοί, δηλαδή η εξουσία, που ασκούν εθνική πολιτική βρίσκονται στην Αθήνα, στο εθνικό κέντρο. Ε και; Θα καθόμαστε άραγε για πάντα να μεμψιμοιρούμε γιατί να μας υποβιβάζει μόνιμα το «κράτος των Αθηνών» σε «συμπρωτεύουσα», στον ρόλο/παρηγοριά του αιωνίως δεύτερου; Ευτυχώς, θέλω να πιστεύω ότι οι Σαλονικιοί έχουν αρχίσει σταθερά να αποβάλλουν την καταστροφική αυτή νοοτροπία που κρατούσε καθηλωμένη τη ζωή της πόλης. Και εμείς, από τη μεριά του Δήμου, νομίζω συμβάλαμε σε αυτό. Γιατί, δεν διεκδικούμε γκρινιάρικα να γίνει κι εδώ στον πολιτισμό ό, τι και κάτω. Αλλά σε πείσμα όσων μας βλέπουν ως τη ‘χαλαρή’ πρωτεύουσα μιας βόρειας επαρχίας όπου πετάγεσαι σαββατοκύριακο για το φεστιβάλ, η πόλη αυτή φιλοδοξεί και διεκδικεί να γίνει ένα μητροπολιτικό κέντρο διεθνούς πολιτισμού, και αφήνει τον εθνικό πολιτισμό στην Αθήνα, χωρίς να μας νοιάζουν πρωτιές κι άλλες τέτοιες αηδίες.
Φυσικά δεν έχουμε Ακρόπολη. Ευτυχώς, γιατί οι δικές μας τόσο πλούσιες και λαμπρές αρχαιότητες, μακεδονικές, ρωμαιο-βυζαντινές και οθωμανικές είναι κατά κυριολεξία κομμάτι της καθημερινής ζωής της αφού οι πιστοί εκκλησιάζονται ακόμη κανονικά σε μνημεία της παγκόσμιας ανθρώπινης κληρονομιάς, αντί να τα βλέπουν από μακριά σαν τουρίστες. Χωρίς τα βαρίδια μιας φαντασιακής αρχαιοπρέπειας ή θρησκευτικής ομοδοξίας, που επελέγη κάποια στιγμή πολιτικά ως δήθεν βάθρο της εθνικής μας συνοχής, η πόλη αυτή είναι ελεύθερη να δημιουργήσει το δικό της πολιτιστικό στίγμα και προϊόν μαζί. Να εδραιώσει τον εαυτό της και τη θέση της στον σύγχρονο ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο χάρτη του πολιτισμού, ως αυτό που σε τελική ανάλυση ήταν ανέκαθεν στην ιστορία της: ένα διεθνές σταυροδρόμι αλληλεπίδρασης πολιτισμών και τεχνών. Το σταυροδρόμι αυτό το φανταζόμαστε όχι απλώς ως ένα συγκινητικό αποθετήριο μνήμης του απελθόντος κλέους, αλλά, πρωτίστως ως έναν κόμβο αυτοτελούς παραγωγής σύγχρονου πολιτισμού, μια διεθνική πλατφόρμα σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Αγαπάμε και καμαρώνουμε το Διεθνές Φεστιβάλ μας του Κινηματογράφου. Διοργάνωση πολυετής και καταξιωμένη, του χρωστάμε απεριόριστη ευγνωμοσύνη για το ότι κράτησε ακόμη και τις εποχές του εθνικιστικού αυτοεγκλωβισμού μας άσβεστη τη φιλοδοξία του μητροπολιτικού διεθνισμού μας. Η μοναξιά του για καιρό επέτεινε την αίσθηση των υπολοίπων συμπατριωτών μας ότι στη Θεσσαλονίκη πετάγεσαι για πολιτισμό εποχικώς και ευκαιριακώς, όπως το κάνεις και κάθε Σεπτέμβρη για τη ΔΕΘ για την καθιερωμένη πασαρέλα. Το ίδιο το Φεστιβάλ όμως επιβεβαίωσε το ανεκμετάλλευτο δυναμικό της πόλης ως διεθνούς κέντρου πολιτισμού προχωρώντας θαρραλέα στην εξαιρετικά ευτυχή διοργάνωση του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ μετατρέποντας κάθε χειμώνα το κέντρο σε εστία πυρετώδους καλλιτεχνικής αναζήτησης και ανταλλαγής. Αυτή ήταν και παραμένει και η δική μας προγραμματική λογική.
Μια από τις βασικές μας μέριμνες, πριν ακόμη αναλάβουμε καν τη διοίκηση του Δήμου, ήταν να απεγκλωβίσουμε τα Δημήτρια -το ετήσιο δημοτικό φεστιβάλ πολιτισμού- από τον επαρχιωτισμό, την έλλειψη συνοχής και φρέσκων ιδεών όπου τα είχαν βυθίσει μισός αιώνας συντηρητικής και ‘εθνικά περήφανης’ πολιτικής. Σήμερα η διεθνής ακτινοβολία των Δημητρίων προσελκύει όχι μόνο μεγάλα ονόματα της σύγχρονης τέχνης, όπως ο Γιαν Φάμπρ ή η Γιόκο Όνο, αλλά και μεγάλο αριθμό νεαρών δυναμικών δημιουργών σε όλα τα είδη τέχνης, από τη μουσική και το χορό έως τα εικαστικά και την περφόρμανς, εντάσσοντας την παραγωγή τους σε ένα ευρύ μεν αλλά κοινό σκεπτικό και θεματική. Γι’ αυτό και με κατέπληξε το γεγονός ότι η αντιπολίτευση του Δημοτικού Συμβουλίου -με τη συνέργεια δυστυχώς μεμονωμένων μελών της παράταξής μας, που βρήκαν έτσι την ευκαιρία να εκδηλώσουν μικροπολιτικές προσωπικές πικρίες- επέλεξε να θέσει σε κίνδυνο την φετινή διοργάνωση με προσχήματα όπως π.χ. το ότι δεν συμφωνεί με κεντρική θεματική που είναι αφιερωμένη στα 100 χρόνια από τη Ρώσικη Επανάσταση. Αναρωτιέμαι στα σοβαρά αν η συντηρητική παράταξη (και οι ευκαιριακοί της «προοδευτικοί» σύμμαχοι) συνειδητοποιούν τι τρομερή τύχη είναι για την πόλη μας το γεγονός ότι το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης διαθέτει ως πυρήνα των συλλογών του την περιβόητη συλλογή Κωστάκη, δηλαδή τον κύριο όγκο της κοσμοϊστορικής σημασίας για τη σύγχρονη τέχνη εικαστικής παραγωγής της λεγόμενης ρώσικης πρωτοπορίας. Θα ήταν δυνατόν άραγε, τη στιγμή που σε όλες τις μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου οι φορείς πολιτισμού, δημόσιοι και ιδιωτικοί, διοργανώνουν εκδηλώσεις, εκθέσεις, συνέδρια και φεστιβάλ για το θέμα, η πόλη μας έχοντας τέτοιας σημασίας πολιτιστικό κεφάλαιο να μείνει αμέτοχη; Αντίθετα, είναι αμετακίνητη απόφασή μας να στηρίξουμε με όλα τα μέσα και κυρίως να προβάλλουμε διεθνώς την πόλη μας ως μητροπολιτικό κόμβο δημιουργικής όσμωσης και πειραματισμού στη τέχνη.
Τη σταθερή μας αυτή μέριμνα την εκδηλώνουμε με κάθε ευκαιρία στο πλαίσιο του ίδιου στρατηγικού στόχου: Διεκδικούμε πιεστικά την κατοχύρωση του Α΄ προβλήτα του λιμανιού ως κεντρική εστία πολιτισμικών δράσεων ανοικτών διαρκώς στο ευρύ κοινό, εδραιώνοντας την εκεί παρουσία του Διεθνούς Φεστιβάλ του Μουσείου Φωτογραφίας και του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης. Υποστηρίζουμε δραστικά το εγχείρημα της συνένωσης του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης με το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, τον εξαιρετικό αυτό φορέα της κοινωνίας των πολιτών που φιλοξενείται στη ΔΕΘ και προάγει εδώ και δεκαετίες την ευαισθησία της πόλης απέναντι στα σύγχρονα αισθητικά ρεύματα. Η συνένωση των δύο αυτών φορέων σε έναν ενιαίο μητροπολιτικό οργανισμό, το MOMUS, τη ληξιαρχική πράξη του οποίου προσυπογράψαμε μόλις τον περασμένο Απρίλη μαζί με τα δύο μουσεία και την αρμόδια Υπουργό, κα Κονιόρδου, στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου, θα δημιουργήσει μια ανεκτίμητης σημασίας ενότητα συλλογών σύγχρονης τέχνης, ελληνικής και ξένης, που με ναυαρχίδα τη συλλογή Κωστάκη θα εκτοξεύσει την πόλη στις ψηλότερες θέσεις των κέντρων σύγχρονου πολιτισμού της Ευρώπης. Άλλωστε τις βάσεις για αυτό το διάβημα, εκτός από το Φεστιβάλ και τα Δημήτρια, έχουν εδραιώσει ήδη οι αύξουσας εμβέλειας Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης και Φωτομπιενάλε της πόλης μας, που βρίσκουν τα τελευταία χρόνια αμέριστη συμπαράσταση και δημιουργική στήριξη από τις υπηρεσίες πολιτισμού του Δήμου μας και τη Δημοτική Πινακοθήκη.
Τέλος, θεμελιώδης παράμετρος της νέας αυτής δυναμικής αντίληψης για το πολιτιστικό αύριο της Θεσσαλονίκης, που μας κινητοποιεί και προσπαθούμε να εμφυσήσουμε σε όλους τους συμπολίτες μας, είναι η ανάγκη δικτύωσης και συντονισμού, όχι μόνο επίσημων φορέων τέχνης, όπως η συνένωση των μουσείων, αλλά όλων των ζωντανών και ευαίσθητων απέναντι στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία δυνάμεων της πόλης, του Δήμου, των πανεπιστημίων, του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας και κυρίως των οργανώσεων τέχνης της κοινωνίας των πολιτών, της νεολαίας, των συλλεκτών και των γκαλερί. Στο πλαίσιο αυτό άλλωστε η δημοτική μας Αρχή, σε συνεργασία πάντα με όλους αυτούς τους φορείς, επιχειρεί με ολοένα και μεγαλύτερη ένταση να διασφαλίσει χρηματοδότες από πολλαπλές πηγές πέραν της κρατικής διοίκησης, όπως μεγάλους ιδιωτικούς πολιτιστικούς φορείς της χώρας ή του εξωτερικού και φυσικά την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Καλύτερο τεκμήριο αυτής της λογικής δεν υπάρχει από την τρέχουσα προσπάθειά μας να ενεργοποιήσουμε τον καταπληκτικό χώρο των ανακαινισμένων δημοτικών σφαγείων, στα δυτικά της πόλης, ως χώρο συστηματικής δημιουργικής συνεύρεσης, ως μια κοινή μηχανή πολιτισμού του Δήμου, των Μουσείων Σύγχρονης Τέχνης της πόλης, ομάδων καλλιτεχνών και των ιδιωτικών φορέων τέχνης. Δεν μπορώ να κρύψω την αισιοδοξία μου όταν, παρ’ όλα τα σοβαρά προβλήματα της καθημερινότητας, γεύομαι την πολύβουη και πολύχρωμη ατμόσφαιρα που δημιουργούν στην πόλη και τους δρόμους της τα καθημερινά καλλιτεχνικά συμβάντα, από τους μουσικούς δρόμου ως τις απρόοπτες δημόσιες περφόρμανς πειραματικών ομάδων. Κάτι νέο γίνεται με τον σύγχρονο πολιτισμό στην πόλη. Το αντιλαμβάνονται επαγγελματίες του κόσμου της τέχνης που μεταφέρουν σιγά - σιγά το επίκεντρο των δραστηριοτήτων τους από το εξωτερικό εδώ. Θα το καταλάβουν άραγε εγκαίρως και οι μεμψίμοιροι της αιώνιας συμπρωτεύουσας;
Επιμέλεια: Στέλλα Κεμανετζή
