Ροή
Ανήμερα της παγκόσμιας ημέρας περιβάλλοντος κλήθηκα να γράψω ένα άρθρο για το ιδιωτικό χρέος. Τι σχέση άραγε έχουν αυτά τα 2 θέματα;
Το 2005, ως συνεργάτης των Ηνωμένων Εθνών, πηγαίναμε σε τράπεζες σε όλη την Ευρώπη (και στην Ελλάδα) και παρουσιάζαμε μια νέα φιλοσοφία, ήτοι τα πράσινα δάνεια. Επιχειρηματολογούσαμε δηλαδή ότι οι τράπεζες θα έπρεπε να αναπτύξουν ειδικά περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια κατά το δανεισμό, έτσι ώστε να δώσουν κίνητρα στις επιχειρήσεις που σέβονται το περιβάλλον, τους εργαζομένους και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Μόνο έτσι θα μπορούσαν να διασφαλίσουν την πορεία τους στη βιώσιμη ανάπτυξη, χρηματοδοτώντας επιχειρήσεις χαμηλού ρίσκου και μακροπρόθεσμου ορίζοντα.
Σήμερα, 12 χρόνια μετά, ως πράσινα δάνεια νοούνται τα εξυπηρετούμενα δάνεια και καλούμαστε να λύσουμε το θέμα ενός άλλου χρώματος δανείων: των κόκκινων, δηλαδή των μη εξυπηρετούμενων. Είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που δημιούργησε η οικονομική κρίση και εντάσσεται μέσα στο ευρύτερο πρόβλημα της υπερχρέωσης. Δηλαδή της συσσώρευσης οφειλών νοικοκυριών, επαγγελματιών και επιχειρήσεων, είτε προς το δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα (π.χ. ΔΟΥ, Τελωνεία, ασφαλιστικά ταμεία) είτε προς τον ιδιωτικό τομέα, δηλαδή σε τράπεζες και λοιπούς ιδιώτες (π.χ. εργαζόμενους, προμηθευτές). Πρόκειται για το πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους που αποτελεί πολλαπλή απειλή τόσο για την ανάκαμψη της οικονομίας όσο και για τη διασφάλιση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για τους πολίτες, καθώς:
- το ενδεχόμενο οριστικής αδυναμίας αποπληρωμής τραπεζικών δανείων από τους δανειολήπτες και η αδυναμία των τραπεζών να προβούν σε ρυθμίσεις των απαιτήσεων τους συνιστά το σοβαρότερο κίνδυνο για την κεφαλαιακή βάση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
- εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις με κλαδική τεχνογνωσία και παραγωγική εξειδίκευση στενάζουν υπό το βάρος οφειλών που συσσώρευσαν σε μια περίοδο κατακόρυφης πτώσης του τζίρου τους και διαρκώς μειούμενων χορηγήσεων.
- ιδιώτες οφειλέτες απειλούνται με την απώλεια της περιουσίας τους, με εξαίρεση την πρώτη κατοικία τους που κατά βάση προστατεύεται, καθώς αδυνατούν να αποπληρώσουν τα χρέη τους, μετά από μια μακρά περίοδο εκτόξευσης της ανεργίας και περικοπής των μισθών.
Τις διαφορετικές πτυχές αυτού του εθνικού προβλήματος ανέλαβε να αντιμετωπίσει το Υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης ολοκληρώνοντας στρατηγικά προσανατολισμένες και ολιστικές παρεμβάσεις στο νομοθετικό πλαίσιο που αφορά στη σχέση των οφειλετών – πιστωτών, προς την κατεύθυνση της προώθησης αμοιβαία επωφελών ρυθμίσεων οφειλών. Παράλληλα δημιουργήθηκε ένα πλέγμα νέων θεσμών, με κυριότερους το Κυβερνητικό Συμβούλιο Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους (ΚΥΣΔΙΧ) και την Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους (ΕΓΔΙΧ). Το ΚΥΣΔΙΧ αποτελεί το πολιτικό όργανο των 4 συναρμόδιων Υπουργών Οικονομίας, Οικονομικών, Εργασίας και Δικαιοσύνης, που αποφασίζει την πολιτική και καθορίζει την εθνική στρατηγική ιδιωτικού χρέους. Η ΕΓΔΙΧ έχει ως αποστολή το συντονισμό των εμπλεκόμενων φορέων, με σκοπό την υλοποίηση στην πράξη του ψηφισμένου νομικού πλαισίου.
Βασικό κομμάτι της αποστολής της ΕΓΔΙΧ αποτελεί η ενημέρωση και υποστήριξη των νοικοκυριών και επιχειρήσεων σε όλη την Επικράτεια, μέσω ενός δικτύου τοπικών υποκαταστημάτων. Πρόκειται για τα 120 Γραφεία Ενημέρωσης και Υποστήριξης Δανειοληπτών, που ήδη άρχισαν να δημιουργούνται στην Αττική από τις αρχές της άνοιξης 2017 και τα οποία στελεχώνονται από δημοσίους υπαλλήλους που έχουν προηγουμένως καταρτιστεί καταλλήλως από την ΕΓΔΙΧ. Κάθε μήνα δημιουργούνται νέα Γραφεία σε όλη τη χώρα, ενώ τα 30 από αυτά θα εξελιχθούν μετέπειτα σε Κέντρα Ενημέρωσης και Υποστήριξης Δανειοληπτών (ΚΕΥΔ), μια μορφή «ΚΕΠ οφειλετών» που παρέχει εξειδικευμένες υπηρεσίες υποστήριξης οφειλετών, είτε χρωστούν σε τράπεζες είτε στο δημόσιο.
Τα ΚΕΥΔ στεγάζονται σε χώρους που ανήκουν στο δημόσιο και θα στελεχωθούν με επιστημονικό προσωπικό, δικηγόρους και οικονομολόγους, που θα προσληφθούν μέσω ΑΣΕΠ και χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ, ώστε να μην επιβαρύνεται ο κρατικός προϋπολογισμός.
Στους δύο μήνες λειτουργίας του πρώτου Γραφείου, στις εγκαταστάσεις της ΕΓΔΙΧ (Θηβών 196 – 198, Αγ. Ι. Ρέντης), έχουν εξυπηρετηθεί περισσότεροι από 500 πολίτες, ενώ σε υψηλά επίπεδα κινείται και η προσέλευση δανειοληπτών στα γραφεία που λειτουργούν από τις αρχές Μαΐου, σε εγκαταστάσεις του ΟΑΕΔ στην Αθήνα (Σολωμού 60 και Πατησίων) και τον Πειραιά (Μαυρομιχάλη και Μεσολογγίου 4). Στο αμέσως επόμενο διάστημα θα λειτουργήσουν Γραφεία σε Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Κρήτη, ολοκληρώνοντας το βασικό κορμό των μεγαλύτερων αστικών κέντρων της χώρας. Ακολούθως επεκτείνεται το δίκτυο στις πρωτεύουσες όλων των Περιφερειών και μετέπειτα σε κάθε Νομό, έτσι ώστε μέχρι το τέλος του 2017 να έχει καλυφθεί ολόκληρη η επικράτεια.
Οι οφειλέτες που προσέρχονται στα Γραφεία, κατόπιν τηλεφωνικού ραντεβού στο τηλέφωνο 213.212.57.30, εκθέτουν το πρόβλημά τους και ενημερώνονται σφαιρικά και αναλυτικά για τα δικαιώματά τους, τις δυνατότητες ρύθμισης οφειλών που τους παρέχει το θεσμικό πλαίσιο που δημιουργήθηκε, καθώς και τις δικλείδες ασφαλείας και τις δυνατότητες που προσφέρει η νομοθεσία. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν γνώριζαν σημαντικές νέες πρόνοιες του Νόμου Σταθάκη (που αναθεώρησε το Νόμο Κατσέλη), που προστατεύουν την πρώτη κατοικία και επιπλέον διασφαλίζουν ένα ελάχιστο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης του οφειλέτη, επεκτείνοντας το πεδίο εφαρμογής σε όλα τα χρέη (δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία, τράπεζες και ιδιώτες). Οι δημόσιοι υπάλληλοι των Γραφείων παρέχουν δωρεάν εξατομικευμένες συμβουλές και οδηγίες, έτσι ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν πως ακριβώς ευνοούνται, επισημαίνοντας ότι έχουν τη δυνατότητα να εκπροσωπηθούν εξωδικαστικά και προδικαστικά από Φορείς που προάγουν τη Διαμεσόλαβηση (π.χ. Συνήγορος του Καταναλωτή, Τραπεζικός Διαμεσολαβητής, Επιτροπές Φιλικού Διακανονισμού, Ενώσεις Καταναλωτών).
Παράλληλα στην ΕΓΔΙΧ εισηγούμαστε και δράσεις για την υποβοήθηση των πολιτών στην επίλυση των χρεών τους. Στο πλαίσιο αυτό σκοπεύουμε να επεκτείνουμε το θεσμό της νομικής βοήθειας, έτσι ώστε να παρέχουμε δωρεάν υποστήριξη και εκπροσώπηση των ευάλωτων οφειλετών (δηλ. που βρίσκονται σε ιδιαίτερη οικονομική αδυναμία) από ιδιώτες δικηγόρους και οικονομολόγους, τους οποίους θα πληρώνει η ΕΓΔΙΧ. Πρόσφατα εγκρίθηκε η σχετική πρόταση χρηματοδότησης της ΕΓΔΙΧ από το ΕΣΠΑ.
Τέλος θα αναφερθώ στο Νόμο 4469/2017 που ψηφίστηκε το Μάιο 2017 για τον εξωδικαστικό μηχανισμό, ο οποίος παρέχει σε όλες τις επιχειρήσεις, μικρές, μεσαίες και μεγάλες, τη δυνατότητα ρύθμισης του συνόλου των οφειλών τους προς δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία, τράπεζες και λοιπούς ιδιώτες πιστωτές. Βασική φιλοσοφία του Νόμου είναι ότι ο οφειλέτης πληρώνει στη βάση της πραγματικής οικονομικής ικανότητας του, όπως αυτό καθορίζεται από μια μελέτη βιωσιμότητας και λαμβάνοντας υπόψη την πραγματική αξία των ακινήτων του. Ο Νόμος παρέχει ιδιαίτερα κίνητρα αφού προβλέπει συμμετοχή του Δημοσίου και των ασφαλιστικών φορέων, με δυνατότητα απομείωσης της βασικής οφειλής, προστίμων και προσαυξήσεων, με σκοπό την επάνοδο της επιχείρησης στη βιωσιμότητα. Στόχος του Νόμου είναι να βοηθήσει να σταθούν στα πόδια τους επιχειρήσεις, που κανονικά θα ήταν βιώσιμες, αλλά εξαιτίας της κρίσης βουλιάζουν από τις οφειλές. Ο οφειλέτης σε σαφώς οριοθετημένα στάδια έχει την ευκαιρία να συμφωνήσει με την πλειοψηφία των πιστωτών ένα πλάνο αποπληρωμής, που προβλέπει ευνοϊκές ρυθμίσεις, όπως «κούρεμα» οφειλών και μακροχρόνιες δόσεις. Για την τήρηση των βημάτων και διαδικασιών του Νόμου αξιοποιούνται οι πιστοποιημένοι διαμεσολαβητές, ενώ ολόκληρη η υλοποίηση της διαδικασίας γίνεται μέσω ειδικού πληροφοριακού συστήματος – πλατφόρμας, που αναπτύσσει η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομικών και θα ενεργοποιηθεί στις αρχές Αυγούστου.
Η τελευταία προσθήκη στο «οπλοστάσιο» που διαμορφώνουμε στην ΕΓΔΙΧ είναι μια διαδραστική ιστοσελίδα, στη διεύθυνση www.keyd.gov.gr. Εκεί οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν όλο το θεσμικό πλαίσιο σχετικά με τα «κόκκινα δάνεια» και να πλοηγηθούν σε αυτό, μέσω ενός εύχρηστου, διαδραστικού συστήματος. Κάνοντας διαδοχικές επιλογές, στη βάση του τι τους ενδιαφέρει, μπορούν να λάβουν χρήσιμες απαντήσεις και να ενημερωθούν για τις επιλογές που τους προσφέρονται. Μπορούν, βέβαια, και να ενημερωθούν για τις δράσεις της ΕΓΔΙΧ, τις προτεραιότητες που θέτει το ΚΥΣΔΙΧ και την ανάπτυξη του δικτύου ΓΕΥΔ-ΚΕΥΔ κλπ.
Έχοντας όλα αυτά τα «όπλα» στη διάθεσή μας, καθώς και άλλα που αναπτύσσουμε, όπως η Αρχή Πίστωσης (credit bureau), αισιοδοξώ ότι τα επόμενα χρόνια θα πετύχουμε το βασικό μας στόχο, που δεν είναι άλλος από το να εκλείψει ο λόγος… ύπαρξής μας, δηλαδή να αντιμετωπιστεί οριστικά το πρόβλημα της υπερχρέωσης και να μην χρειάζεται να υπάρχει στην Ελλάδα μια Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους.
Και τότε ελπίζω να καταφέρουμε να προσδώσουμε μια άλλη έννοια στον όρο «πράσινα» δάνεια, που να μην εννοεί τα εξυπηρετούμενα, αλλά να εννοεί τα υπεύθυνα δάνεια, δηλαδή αυτά που χορηγούνται σε βιώσιμες επιχειρήσεις, οι οποίες οδηγούνται (και οδηγούν) τη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας μας, συνεισφέροντας στην οικονομία, επενδύοντας στον άνθρωπο και την κοινωνία, καθώς και αξιοποιούν (όχι εκμεταλλεύονται) το περιβάλλον.
Επιμέλεια: Στέλλα Κεμανετζή
