Ροή
Ο αυτονόητος στόχος της επικείμενης μεταρρύθμισης του Καλλικράτη δεν μπορεί να είναι άλλος από τη βελτίωση της λειτουργίας της αυτοδιοίκησης. Και χρησιμοποιώ τον όρο «αυτονόητος» γιατί οι περιφέρειες και οι δήμοι έχουν κομβικό ρόλο, καθώς χειρίζονται κρίσιμα αναπτυξιακά ζητήματα, αλλά και θέματα καθημερινότητας, που έχουν άμεσο αντίκτυπο στη ζωή των πολιτών. Τί σημαίνει πρακτικά όμως «βελτίωση»; Πρώτον, θωράκιση της οικονομικής ανεξαρτησίας και της θεσμικής αυτοτέλειας της αυτοδιοίκησης. Δεύτερον, φορολογική αποκέντρωση, για να έχουν απευθείας τα δικά τους έσοδα οι περιφέρειες και οι δήμοι και να μην εξαρτώνται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Τρίτον, μεταφορά αρμοδιοτήτων σε τομείς όπως για παράδειγμα τα μεγάλα έργα, οι συγκοινωνίες και η υγεία μαζί με τους αντίστοιχους απαραίτητους πόρους, από την κυβέρνηση και τα υπουργεία προς τις Περιφέρειες. Τέταρτον εφαρμογή στην πράξη της Μητροπολιτικής Διοίκησης στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Αυτά είναι τα ζητήματα ουσίας στα οποία πρέπει να επικεντρωθούμε αν πραγματικά θέλουμε η μεταρρύθμιση του Καλλικράτη να έχει ουσία, περιεχόμενο και να παράγει αποτέλεσμα. Με άλλα λόγια, η μεταρρύθμιση αυτή πρέπει να αποτελέσει το ορόσημο της μετάβασης από την περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση στην περιφερειακή και τοπική διακυβέρνηση. Πρόκειται για ένα μεγάλο βήμα, το οποίο θα φέρει πιο κοντά τη χώρα μας στο εδραιωμένο, εδώ και χρόνια, σύγχρονο μοντέλο της Ευρώπης των Περιφερειών.
Άλλωστε, σήμερα σ’ ολόκληρο τον ανεπτυγμένο κόσμο οι Περιφέρειες μετεξελίσσονται σε ατμομηχανές της ανάπτυξης και αυτό γιατί οι πολιτικές και οι δράσεις σε περιφερειακό επίπεδο είναι πιο στοχευμένες, εστιάζοντας στα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε περιοχής, ενώ και τα επιχειρησιακά προγράμματα γίνονται ολοένα και πιο ευέλικτα και αποδοτικά. Αυτό είναι ένα πραγματικά σύγχρονο και αποδοτικό μοντέλο, καθώς οι πολιτικές διαμορφώνονται και υλοποιούνται από κάτω προς τα πάνω και ο σχεδιασμός και η εξειδίκευση γίνονται μαζί με τις τοπικές κοινωνίες, λαμβάνοντας υπόψη τις προτεραιότητες και τις ανάγκες σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
Αυτό ακριβώς το μοντέλο καθιερώσαμε στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με πολύ σημαντικά αποτελέσματα. Είμαστε η πρώτη Περιφέρεια στη χώρα, τόσο στην απορρόφηση κονδυλίων του ολοκληρωμένου ΕΣΠΑ με ποσοστό 114%, όσο και σε εκταμιεύσεις κονδυλίων και πληρωμές έργων, εκτελώντας 523 έργα σε όλους τους τομείς και συγκεκριμένα στις υποδομές, στην παιδεία, την υγεία, τον τουρισμό, τον πολιτισμό και το περιβάλλον. Και μάλιστα, το αποτέλεσμα που πετύχαμε δεν είναι το υψηλότερο συγκριτικά μόνο με τις άλλες Περιφέρειες, αλλά και σε σύγκριση με την πλειοψηφία των φορέων της κεντρικής διοίκησης, γεγονός που ανέδειξε σε Εθνικό Πρωταθλητή την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Ενδεικτικό επίσης, της αποτελεσματικότητας στην αξιοποίηση πόρων και προγραμμάτων, είναι το γεγονός ότι η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας πέτυχε την ταχύτερη εκκίνηση και στο νέο ΕΣΠΑ 2014-2019 και είμαστε σήμερα η μία από τις πέντε πρώτες περιφέρειες σ’ ολόκληρη την Ευρώπη, που απορρόφησε ήδη, από τόσο νωρίς, ευρωπαϊκά κονδύλια.
Θα περίμενε λοιπόν, κάνεις η κυβέρνηση να αξιοποίηση όλη αυτή την εμπειρία των επτά ετών από την καθιέρωση του θεσμού των αιρετών περιφερειών και να χτίσει πάνω σ’ αυτά που πετύχαμε. Όπως όμως φαίνεται, από τα δείγματα που έχουμε μέχρι σήμερα, η κυβέρνηση αντί να ακολουθήσει το δρόμο της κοινής λογικής, αποφάσισε να μετατρέψει την αυτοδιοίκηση σε εργαστήρι πειραματικού επαναστατισμού, αδιαφορώντας για το κόστος που θα έχει μια τέτοια εξέλιξη στη χώρα, την οικονομία και την κοινωνία. Αντί να προχωρήσει σε μια ουσιαστική μεταρρύθμιση του Καλλικράτη, οδηγεί την αυτοδιοίκηση σε απορρύθμιση.
Πραγματικά δεν γνωρίζω αν οι αλλαγές που επεξεργάζονται, όπως η απλή αναλογική, η μετάθεση της διεξαγωγής των εκλογών και ο επαναπροσδιορισμός της χρονικής διάρκειας της θητείας, έχουν ως στόχο την ικανοποίηση ιδεοληψιών ή αποτελούν μια κυνική απόπειρα ομηρίας της αυτοδιοίκησης, όμως με βεβαιότητα μπορώ να πω ότι και δεν αγγίζουν ζητήματα ουσίας και θα οδηγήσουν σε ένα μόνιμο εγκλωβισμό ακυβερνησίας τις περιφέρειες και τους δήμους.
Ας δούμε το παράδειγμα της απλής αναλογικής, το οποίο είναι και το πιο χαρακτηριστικό. Μπορεί η απλή αναλογική σε κάποιους να ηχεί ωραία, στην αυτοδιοίκηση όμως θα έχει ως αποτέλεσμα την πλήρη λειτουργική και διοικητική της απορρύθμιση. Στο επίπεδο του κοινοβουλίου και της κεντρικής κυβέρνησης, η απλή αναλογική αν και βαθιά προβληματική, δεν οδηγεί στα ίδια αδιέξοδα, καθώς όταν δεν επιτυγχάνεται συναίνεση και δεν μπορεί να σχηματιστεί κυβέρνηση, υπάρχει πάντα η λύση των εκλογών. Στην αυτοδιοίκηση αυτή η λύση δεν υπάρχει. Θα προκληθεί λοιπόν, είτε ένα ατέρμονο αλισβερίσι παρασκηνιακών πολιτικών ανταλλαγμάτων, είτε η αυτοδιοίκηση θα βρεθεί μόνιμα εγκλωβισμένη σε ακυβερνησία. Αυτό θα έχει άμεσο αντίκτυπο στη ζωή των πολιτών, καθώς περιφέρειες και δήμοι χειρίζονται κρίσιμα ζητήματα καθημερινότητας, ενώ ταυτόχρονα θα υπάρξει και αναπτυξιακό έλλειμμα, καθώς πόροι και σημαντικά έργα θα λιμνάζουν.
Εν κατακλείδι, η αυτοδιοίκηση δεν χρειάζεται ούτε κινήσεις εντυπωσιασμού, ούτε νέο εκλογικό σύστημα με απλή αναλογική. Κοινή λογική χρειάζεται και μια μεταρρύθμιση που θα ξεκλειδώσει τις δυνάμεις της και θα απελευθερώσει τις δυνατότητες που διαθέτει, για να είναι ακόμα πιο αποτελεσματική και χρήσιμη στους πολίτες και τον τόπο. Η αυτοδιοίκηση, με την απορρόφηση των κονδυλίων του ΕΣΠΑ, την ολοκλήρωση μεγάλων έργων υποδομής, αλλά και τη στήριξη της κοινωνικής συνοχής, απέδειξε ότι έχει πολλές δυνατότητες και συγκριτικά πλεονεκτήματα που πρέπει να εκμεταλλευτούμε. Η κεντρική διοίκηση λοιπόν, αντί να υπονομεύει την αυτοδιοίκηση πρέπει επιτέλους, να την εμπιστευθεί και να προωθήσει αλλαγές που θα κάνουν πράξη τη μετάβαση από την Περιφερειακή και Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Περιφερειακή και Τοπική Διακυβέρνηση, σύμφωνα και με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Επιμέλεια: Στέλλα Κεμανετζή
