Ροή
Οι ενέργειες της Άγκυρας τις τελευταίες εβδομάδες στο Αιγαίο μπορεί να μην είναι ποιοτικά ή ποσοτικά ιδιαίτερα διαφορετικές από τη συνηθισμένη δραστηριότητα της Τουρκίας τα τελευταία είκοσι τουλάχιστον χρόνια. Όμως, η σχετικά μεγάλη διάρκεια της τρέχουσας περιόδου έντασης δικαιολογημένα προκαλεί ανησυχίες στην Αθήνα για τέσσερις λόγους: πρώτον, η μάλλον έκκρυθμη εσωτερική κατάσταση στη γειτονική χώρα, αλλά και η σχετικά περιορισμένη δυνατότητα πυροσβεστικής παρέμβασης των σύνηθων διαμεσολαβητών, καθώς οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μεταβατική περίοδο και αρκετές σημαντικές θέσεις στο μηχανισμό εθνικής ασφαλείας δεν έχουν ακόμη πληρωθεί, ενώ η επιρροή του ΝΑΤΟ και –ιδιαίτερα- της ΕΕ επί της Τουρκίας βρίσκεται σε αρκετά χαμηλό σημείο. Δεύτερον, η αποψίλωση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων από έμπειρα επιχειρησιακά και επιτελικά στελέχη προβληματίζει ως προς το ενδεχόμενο ατυχήματος ή αποτελεσματικής διαχείρισης ενός συμβάντος στο Αιγαίο. Τρίτον, η χρήση σκληρών προσωπικών χαρακτηρισμών και η στοχοποίηση υψηλόβαθμων αξιωματούχων ένθεν και ένθεν –κυρίως για εσωτερική κατανάλωση- μπορεί να προκαλέσει προβλήματα καθώς η αποτελεσματική διαχείριση της έντασης προϋποθέτει και μια σχέση στοιχειώδους εμπιστοσύνης ανάμεσα στους αρμόδιους αξιωματούχους των δύο χωρών. Τέταρτον, πιθανόν στο πλαίσιο της προσέλκυσης εθνικιστικών ψήφων για το επικείμενο δημοψήφισμα, η τουρκική πλευρά δίδει μεγάλη δημοσιότητα σε πολλές κινήσεις της, παρουσιάζοντας τις υπό το πρίσμα όχι απλώς της προώθησης εθνικών συμφερόντων αλλά της προστασίας πατρίων εδαφών και αυτό μπορεί να περιορίσει σημαντικά τα περιθώρια ελιγμών και τη δυνατότητα αποκλιμάκωσης της κρίσης. Σημαντικό ρόλο στην απόφαση της Άγκυρας να ανεβάσει το θερμόμετρο στο Αιγαίο έπαιξε αναμφισβήτητα και η απόφαση για μη-έκδοση των οκτώ Τούρκων στρατιωτικών, την οποία η Τουρκία ερμηνεύει ως πολιτική απόφαση της ελληνικής πλευράς, αδυνατώντας προφανώς να κατανοήσει το ευρωπαϊκό δικαιικό σύστημα.
Μια ορθολογική ανάλυση θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η Τουρκία δεν θα ωφεληθεί από ενδεχόμενη κλιμάκωση σε ένα ακόμη μέτωπο, καθώς προσπαθεί να διαχειριστεί πλειάδα εσωτερικών και εξωτερικών προβλημάτων. Ωστόσο, η περιορισμένη προβλεψιμότητα του κ. Ερντογάν και η αυξανόμενη διασύνδεση της -διεξαγόμενης με ιδιαίτερα υψηλούς τόνους- εσωτερικής με την εξωτερική πολιτική –κυρίως- στην Τουρκία προκαλούν ισχυρό προβληματισμό όσον αφορά στη δυσκολία διαχείρισης ενός ατυχήματος στο Αιγαίο. Την κατάσταση θα περιέπλεκε περαιτέρω ενδεχόμενη χρήση από τουρκικής πλευράς του «όπλου» των προσφυγικών/μεταναστευτικών ροών.
Η ελληνική πλευρά, ως “αμυνόμενη”, δεν έχει την πρωτοβουλία κινήσεων στην εξελισσόμενη κρίση και τα “εργαλεία” που έχει στη διάθεσή της είναι συγκεκριμένα: διπλωματική δραστηριοποίηση για την ενημέρωση όλων των σημαντικών “παικτών”, στρατιωτική επαγρύπνηση, αξιοποίηση της συσσωρευμένης εμπειρίας των υπηρεσιακών στελεχών σε διαχείριση κρίσεων, αποφυγή εμπρηστικών δηλώσεων, άνοιγμα πρόσθετων διαύλων επικοινωνίας με την Άγκυρα, σύμπνοια πολιτικού κόσμου και πάνω απ’ όλα ψυχραιμία.
Επιμέλεια: Στέλλα Κεμανετζή
