Ροή
Όσοι εξ ημών έχουμε το επαγγελματικό καθήκον να ακούμε και να καταγράφουμε ομιλίες πολιτικών, ομολογουμένως έχουμε συνηθίσει. Με άλλα λόγια, για εμάς είναι κομμάτι της ρουτίνας μας. Μάλιστα, ακριβώς επειδή από ένα σημείο και μετά γίνεται αυτοματοποιημένα, δεν ακούμε εν όλω την ομιλία, αλλά καταγράφουμε τα βασικά της κομμάτια και προσπαθούμε at a glance να εξάγουμε ορισμένα βασικά, για να προλάβουμε τους χρόνους του Internet (πρωτίστως), της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου. Ίσως καμιά φορά, αν βρούμε λίγο χρόνο και λίγη ηρεμία, να αφιερώσουμε λίγη ώρα για να τη διαβάσουμε πλήρως και να την αφομοιώσουμε. Αλλιώς, αρκούμαστε στα βασικά.
Γιατί όλη αυτή η εισαγωγή; Γιατί η ομιλία του Barack Obama ήταν μια από αυτές τις ομιλίες, κατά την οποία δεν μπορείς απλά, μηχανικά, να καταγράψεις τα βασικά σημεία της. Στην Ελλάδα έχουμε να ακούσουμε καιρό τόσο καλό λόγο. Μπορεί κάποιος πολιτικός αρχηγός να είναι χαρισματικός, ο λόγος του να έχει βασικά νοηματικά κέντρα και αυτός να υπηρετεί σωστά το μήνυμα ή τα μηνύματα που πρέπει να μεταδώσει, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως οι λόγοι αυτοί είναι εμβληματικοί. Η ομιλία του Obama όμως, όπως σωστά λένε επαγγελματίες της επικοινωνίας, μπορεί να μην ήταν επική και συγκλονιστική, αλλά ήταν εξαιρετική και απολύτως αρκούσα για έναν λαό που έχει εθιστεί στα τσιτάτα, τις εκατέρωθεν «τάπες» και τα ψέματα.
Και τώρα, κάποιος θα με ρωτήσει «μα δεν ήταν γεμάτη κλισέ η ομιλία Obama;». Εντάξει, αν εξαιρέσουμε τις αναφορές στο «φιλότιμο», στη «σπανακόπιτα» και στον Αντετοκούμπο που έγιναν, γιατί υπηρετείται το marketingτης όλης ιστορίας, η ομιλία του απερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ ήταν βαθιά πολιτική. Προσέξτε, στην αμερικανική πολιτική χρησιμοποιούν πολύ συχνά ορολογία, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «ακαδημαϊκή». Αυτές οι έννοιες όμως της δημοκρατίας, της πλειοψηφίας, του πολίτη, του καθήκοντος του πολιτικού και αρκετές άλλες είναι θεμελιώδεις αξίες της πολιτικής και κατ’ επέκταση της πολιτικής πρακτικής. Ο κ.Obama προσέφερε σε μια ομιλία περίπου μιας ώρας ένα πολύ καλό textbook όχι απλά για το speech-writing, αλλά για την άσκηση πολιτικής με βάση ορισμένες σταθερές. Ο καθένας φυσικά μπορεί να κάνει τις δικές του αναγωγές και προσαρμογές, αυτό είναι θεμιτό. Και, φυσικά, δεν μπορούμε να ξεχνάμε τις αναφορές του για τη σημασία της Ελλάδας, η οποία αποτελεί σημείο αναφοράς για τον Δυτικό τρόπο σκέψης και, κατ' επέκταση, κομμάτι της Δύσης, ό,τι και αν ονειρεύονται μερικοί.
Αν θέλουμε να το επεκτείνουμε, η ομιλία του κ. Obama είναι και μια επίκληση των βασικών αξιών που συνθέτουν την έννοια της «Δύσης». Και, πράγματι, σήμερα περισσότερο από ποτέ παρουσιάζεται η ανάγκη «επανεφεύρεσης της Δύσης». Η έννοια του «Reinventing the West» είναι και ο τίτλος ενός διάσημου άρθρου του Γάλλου Dominique Moisi στο Foreign Affairs (μπορείτε να το αναζητήσετε), όπου επιχειρηματολογεί υπέρ της ανάγκης ΗΠΑ και Ευρώπη να καταλάβουν οι μεν τους δε, να συμπράξουν και να αναπτύξουν κοινή πολιτική δράση σε μια σειρά τομέων, όπως στη Μέση Ανατολή, στον επανασχεδιασμό του ΟΗΕ κ.α. Έτσι και η ομιλία του κ. Obama περιγράφει θεμελιώδεις άξονες, πάνω στους οποίους πρέπει και οφείλει να κινηθεί η Δύση. Διότι, η έννοια της Δύσης εν πολλοίς ορίζεται και από τον τύπο του πολιτικού συστήματος των χωρών που ανήκουν σε αυτή, συνεπώς, η λειτουργία του πολίτη, για παράδειγμα, είναι θεμέλιο των Δυτικών κοινωνιών.
Ήταν μια ομιλία που δεν ακούμε συχνά στην Ελλάδα. Και δεν την ακούμε γιατί ήταν βαθιά πολιτική. Ακόμα και αυτοί που διαφωνούν με όσα είπε ο κ. Obama, διαφωνούν πολιτικά, όχι ως «οπαδοί» ή λόγω διαφορετικής αισθητικής. Αυτό είναι ίσως το σημαντικότερο συμπέρασμα. Και, καλό θα ήταν, όσοι ασχολούνται ή θέλουν να ασχοληθούν με την πολιτική, από οποιοδήποτε μετερίζι, ιδίως από αυτό του πολίτη, του λαμβάνονται μέρος στις διεργασίες της πόλης, να διαβάσουν αυτή την ομιλία και να αντιληφθούν τη βαρύτητα ορισμένων εννοιών στη λειτουργία των κοινωνιών μας.
Διότι, η απάντηση στον λαϊκισμό και στα φαινόμενα αποδιοργάνωσης της πολιτικής ζωής, οφείλει να είναι πάλι πολιτική. Πολλά βασικά συστατικά για κάτι τέτοιο, μπορούν να εντοπιστούν σε μια ομιλία, όπως αυτή του κ.Obama. Είναι αυτό που λένε οι Αγγλοσάξονες «Politics explained simply».
