Ροή
Η κυριότητα των μεταρρυθμίσεων είναι ο παράγοντας που θα κρίνει την επιτυχία ή αποτυχία της αναπτυξιακής προσπάθειας, υποστηρίζει σε συνέντευξή του στο insider.gr ο Τάσος Αναστασάτος, επικεφαλής οικονομολόγος της Eurobank.
«Προσωπικά, δεν βλέπω κάποιον λόγο, σε επίπεδο θεμελιωδών μεγεθών, για να προσφέρουν τα ελληνικά ομόλογα διπλάσια απόδοση από τα πορτογαλικά και τριπλάσια από τα ισπανικά. Ο βασικός λόγος που συμβαίνει αυτό είναι ότι δεν μας εμπιστεύονται –ακόμη– οι αγορές», υπογραμμίζει ο κ. Αναστασάτος.
Αυτό που πρέπει να κάνουμε από εδώ και πέρα, εξηγεί, είναι να πείσουμε τις αγορές ότι ακόμη και όταν βγούμε από το μνημόνιο θα συνεχίσουμε, πρώτον, να έχουμε δημοσιονομική σταθερότητα και, δεύτερον, να εφαρμόζουμε τις μεταρρυθμίσεις που τονώνουν την επιχειρηματικότητα και το επενδυτικό ενδιαφέρον.
Σε πρόσφατη μελέτη που συντάξατε με τον CEO της Eurobank, Φωκίωνα Καραβία, προτείνετε οι επενδύσεις να επικεντρωθούν σε συγκεκριμένους κλάδους. Ποιοι είναι αυτοί;
Η μελέτη επικεντρώνεται σε τρεις κλάδους της οικονομίας οι οποίοι θεωρούμε ότι είναι στρατηγικοί για την ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια: ο τουρισμός, η ενέργεια και τα logistics. Πρόκειται για τομείς που έχουν δυνητικά μεγάλη συνεισφορά στο ΑΕΠ, που παράγουν οικονομίες κλίμακας για άλλους κλάδους και είναι είτε εξαγωγικοί οι ίδιοι, είτε υποκαθιστούν τις εξαγωγές συμβάλλοντας στην αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου. Αυτό είναι σημαντικό διότι χρειαζόμαστε ένα μοντέλο ανάπτυξης που θα βασίζεται περισσότερο στις εξαγωγές και τις επενδύσεις. Υπάρχουν κι άλλοι τομείς που έχουν τέτοια χαρακτηριστικά αλλά σε αυτούς τους τομείς έχει ήδη εκδηλωθεί μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον και θεωρείται πολύ πιθανό ότι τα σχετικά έργα θα προωθηθούν το επόμενο διάστημα.
Με τη μελέτη μας, προσπαθούμε να διερευνήσουμε τα οφέλη από την ανάπτυξη αυτών των τριών κλάδων τα επόμενα χρόνια. Εκτιμούμε, λοιπόν, ότι σε ορίζοντα 10ετίας, έργα σε αυτούς τους τομείς ύψους 22,4 δισ. ευρώ μπορούν να ενισχύουν το ΑΕΠ κατά 25,2-31,4 δισ. ευρώ, ενώ σε ορίζοντα 20ετίας η θετική επίδραση ανέρχεται στα 45-65 δισ. ευρώ. Τα ίδια έργα θα δημιουργήσουν, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, από 485.000 έως 605.000 χιλιάδες θέσεις εργασίας.
Οι κλάδοι αυτοί είναι ενδεικτικοί των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που έχει η ελληνική οικονομία, τα οποία θα μπορούσαν να μετουσιωθούν σε συγκεκριμένα επενδυτικά έργα δίνοντας ώθηση στο ΑΕΠ. Είμαστε μια χώρα με αξιόλογο εργατικό δυναμικό, είμαστε σχετικά φθηνοί πλέον, έχουμε στρατηγική γεωγραφική θέση και φυσικούς πόρους, θεσμική σταθερότητα, ισχυρό νόμισμα –δεν μας λείπει τίποτα πέραν της εμπιστοσύνης, την οποία όμως πρέπει να κοπιάσουμε αρκετά για να την ενισχύσουμε.
Ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το σημείο καμπής που θα ανάψει το «πράσινο φως» για τις άμεσες ξένες επενδύσεις;
Προφανώς θα εξαρτηθεί από τους όρους με τους οποίους θα βγει η χώρα από το πρόγραμμα προσαρμογής τον Αύγουστο. Αισθάνομαι ότι οι αγορές θέλουν να δουν μια λύση για την επόμενη ημέρα η οποία, αφενός θα δίνει βαθμούς ελευθερίας στη χώρα, αφετέρου να διασφαλίζεται ότι η Ελλάδα δεν θα υπαναχωρήσει από ήδη συμφωνημένες μεταρρυθμίσεις και ότι μάθαμε από τα λάθη του παρελθόντος.
Νομίζω ένας αποφασιστικός παράγοντας για να «απελευθερωθεί» το ενδιαφέρον που υπάρχει για επενδύσεις στην Ελλάδα, είναι να γίνουν κάποιες εμπροσθοβαρείς ενέργειες όσον αφορά στη μεταρρυθμιστική ατζέντα. Αυτό που θα έδινε στις αγορές το «σινιάλο» ότι η Ελλάδα είναι μια «επενδύσιμη» χώρα είναι να αποδείξουμε ότι έχουμε αντιληφθεί τα προβλήματα που έχουν απομείνει και είμαστε αποφασισμένοι να τα αντιμετωπίσουμε.
Εξίσου σημαντικό νομίζω είναι να γίνει μια συντονισμένη προσπάθεια για μείωση των φορολογικών και ασφαλιστικών βαρών. Νομίζω συμφωνούμε όλοι ότι είναι πολύ υψηλό αυτό το βάρος και πρέπει να γίνει κάτι για να μειωθεί. Από την εμπειρία μας, βέβαια, γνωρίζουμε ότι οι επενδυτές δίνουν εξίσου μεγάλη βαρύτητα στη σταθερότητα. Δηλαδή, η υψηλή φορολογία είναι το ένα σκέλος του προβλήματος και το άλλο είναι να μην αλλάζει συνέχεια το πλαίσιο.
Ποιοι τομείς προσελκύουν το ενδιαφέρον των επενδυτών; Είναι τα ακίνητα ένας από αυτούς;
Διαπιστώνουμε κάποιες τάσεις ανάκαμψης στον κλάδο των ακινήτων, ιδίως στις περιοχές με έντονο τουριστικό ενδιαφέρον, είτε για εκμετάλλευση μέσω μοντέλων όπως η Airbnb, είτε για την εξασφάλιση της χρυσής βίζα, είτε για ακίνητα με επενδυτικές προοπτικές σε νησιά. Στο σύνολο της χώρας δεν καταγράφονται ακόμη έντονα ανοδικές τάσεις στις τιμές του real estate αλλά ελπίζουμε ότι οι επιλεγμένες τοποθετήσεις σε κάποια κομμάτια της κτηματαγοράς θα διευρυνθούν όσο κερδίζει βήμα η οικονομική ανάπτυξη.
Η προσωπική μου εκτίμηση, πάντως, είναι ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε από την κτηματαγορά να είναι η ατμομηχανή της ανάπτυξης, όπως στην προ κρίσης εποχή. Θα πρέπει να ανακάμψει, βεβαίως, γιατί βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, αλλά επικεντρωνόμαστε κυρίως σε πιο εξωστρεφείς τομείς δραστηριότητας που ενσωματώνουν περισσότερη γνώση και τεχνολογία.
Θέλετε να μας δώσετε μερικά παραδείγματα;
Τέτοιοι κλάδοι, στους οποίους υπάρχει δραστηριότητα στη χώρα, είναι η φαρμακοβιομηχανία, τα χημικά, η ενέργεια, η αγροδιατροφική βιομηχανία κ.α. Υπάρχουν, όμως, και νέοι τομείς που σχετίζονται με την τεχνολογία, όπως η ανάπτυξη λογισμικού, στους οποίους δεν καταλαβαίνω γιατί η Ελλάδα να μην παίξει πολύ σημαντικό ρόλο, ιδίως εάν αναλογιστούμε ότι έχουμε πολύ εξειδικευμένο προσωπικό –το οποίο όμως φεύγει από τη χώρα ειδικά τα τελευταία χρόνια.
Μια αναπροσαρμογή του βασικού μισθού προς τα επάνω, την οποία προωθεί η κυβέρνηση, απειλεί την ανταγωνιστικότητα της χώρας;
Πρέπει να δούμε το ποσοστό του εργατικού δυναμικού το οποίο απασχολείται με τον κατώτατο μισθό. Το ποσοστό αυτό στην ελληνική οικονομία είναι πολύ υψηλότερο από τις άλλες οικονομίες της ευρωπεριφέρειας, όπως η Πορτογαλία, για παράδειγμα. Αυτό ισχύει σε έναν βαθμό επειδή στην Ελλάδα υπάρχει πολύ εκτεταμένη παραοικονομία, αλλά η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν και πολύ χαμηλά εισοδήματα, είτε λόγω μερικής απασχόλησης,είτε επειδή οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε κάτι διαφορετικό από αυτό που έχουν σπουδάσει.
Εάν δεν αποκτήσει η ελληνική οικονομία εκείνο το βάθος που θα της επιτρέψει να δημιουργήσει ποιοτικές θέσεις εργασίας τα επόμενα χρόνια, είναι πιθανό μια αύξηση του κατώτατου μισθού να επηρεάσει αρνητικά τα επίπεδα της ανεργίας.
Πιστεύετε ότι τίθεται ζήτημα πολιτικής σταθερότητας σήμερα στα μάτια των ξένων επενδυτών;
Θεωρώ ότι σήμερα διανύουμε μια περίοδο πολύ διαφορετική από το 2014-2015, καθώς πλέον όλες οι βασικές πολιτικές δυνάμεις έχουν αποδεχθεί την αναγκαιότητα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και κάποιες από αυτές έχουν εφαρμόσει οι ίδιες προγράμματα προσαρμογής. Καμία από αυτές τις δυνάμεις δεν αμφισβητεί τη θέση της χώρας εντός της Ευρωζώνης ούτε έχει στην ατζέντα της να τα ανατρέψει όλα. Δεν έχω την αίσθηση ότι φοβάται κανείς στην παρούσα συγκυρία ότι θα συμβούν δραματικές εξελίξεις.
Βλέπετε πρόοδο στην επιστροφή των καταθέσεων;
Το 2017 επέστρεψαν καταθέσεις ύψους 5 δισ. ευρώ στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Σίγουρα είναι μια διαδικασία η οποία παίρνει χρόνο. Ιδίως τα χρήματα που έχουν φύγει στο εξωτερικό, δεν θα επιστρέψουν εάν δεν πεισθούν οι καταθέτες ότι η χώρα έχει γυρίσει σελίδα. Κατά τη γνώμη μου, το μεγαλύτερο στοίχημα για την ελληνική οικονομία σήμερα είναι η ανάπτυξη, η οποία είναι και η βασική πηγή δημιουργίας νέων καταθέσεων.
Όσο και αν προσδοκά κανείς επιστροφή στο τραπεζικό σύστημα κάποιων χρημάτων από το «στρώμα» τους επόμενους μήνες, για να μπορέσουν οι τράπεζες να χρηματοδοτήσουν στο διηνεκές κάποιους θετικούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης, θα πρέπει πρωτίστως να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη, να ενεργοποιηθεί η αναπτυξιακή διαδικασία και τα αυξανόμενα εισδήματα να μεταφραστούν και σε νέες καταθέσεις.
