Ροή
Για την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας στην Ελλάδα, τις προκλήσεις και τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα που προκύπτουν (ή επιβάλλονται σε ένα ανταγωνιστικό παγκόσμιο περιβάλλον) μιλάει ο Dr. Άλεξ Παπαλεξόπουλος, πρόεδρος της ECCO International. Ο κ. Παπαλεξόπουλος είναι αυθεντία στις ενεργειακές αγορές, είναι ενεργειακός σύμβουλος και συνεργάζεται για πάνω από 20 έτη με τις κυβερνήσεις και τις εταιρείες ενέργειας των ευρωπαϊκών και άλλων κρατών για να χαράξουν την ενεργειακή τους πολιτική. Τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται και με διάφορους φορείς όπως είναι η ΔΕΗ και η ΡΑΕ στην Ελλάδα, προκειμένου να σχεδιαστεί ένα βιώσιμο μοντέλο ενεργειακής πολιτικής σύμφωνα με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς και οδηγίες.
Θεωρείτε ότι στην Ελλάδα είναι εφικτό να μεταβούμε σε μια πραγματική απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας;
Η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας αποτελεί ευρωπαϊκή νομοθεσία. Δεν μπορεί μια εταιρεία, όπως είναι η ΔΕΗ να έχει το 95% της αγοράς. Αυτό πρέπει να αλλάξει αλλά να γίνει μεθοδικά και σταδιακά. Αυτή η μετάβαση όμως ενέχει κινδύνους για τους βασικούς παίχτες που πρέπει να τύχουν προσεκτικών χειρισμών. Ακόμη και 50% θα ήταν πολύ. Αυτά έχουν συμβεί σε όλες τις χώρες . Γιατί η Ελλάδα να αποτελέσει την εξαίρεση; Έτσι δουλεύουν οι αγορές. Αν δουλέψουν καλά, υπάρχει ανταγωνισμός, οι τιμές πέφτουν και παρέχονται καλύτερες υπηρεσίες. Η μετάβαση σε μια ανταγωνιστική δομή πρέπει να υλοποιηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε η ΔΕΗ να παραμείνει οικονομικά υγιής. Βάσει της εμπειρίας μου από άλλες χώρες είναι σημαντικό να παραμείνει οικονομικά υγιής ο βασικός παίχτης, διαφορετικά θα υποστεί τις συνέπειες ολόκληρη η ενεργειακή αγορά.
Η ελληνική κυβέρνηση έχει δεσμευθεί να μεταφέρει η ΔΕΗ το 50% της πελατειακής της βάσης σε εναλλακτικούς προμηθευτές. Αυτή τη στιγμή οι ιδιωτικές εταιρείες κατέχουν περίπου το 6% της αγοράς της λιανικής. Επομένως ο στόχος δείχνει ανέφικτος. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα βασικά εμπόδια για αυτό;
Υπάρχουν πολλές στρεβλώσεις. Ένα από τα κύρια θέματα που εμποδίζουν την ανάπτυξη της λιανικής αγοράς είναι η εμπιστοσύνη του κόσμου. Δεδομένης της πρόσφατης εμπειρίας στη λιανική αγορά ενέργειας, πολλοί καταναλωτές διατηρούν επιφυλάξεις στο να αλλάξουν προμηθευτή.
Επίσης, υπάρχει ένα κομμάτι των πελατών που το πιθανότερο είναι ότι δεν θα φύγουν ποτέ από τη ΔΕΗ. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι οι αγρότες, οι οποίοι χρησιμοποιούν τα φθηνά τιμολόγια της ΔΕΗ ή οι μεγάλοι βιομηχανικοί πελάτες, οι οποίοι απολαμβάνουν μια έκπτωση. Ούτε οι φορείς που στεγάζονται σε δημόσια κτίρια πρόκειται να φύγουν. Όλα αυτά τα τμήματα της αγοράς αποτελούν το 56% και δεν πρόκειται να φύγουν εύκολα από τη ΔΕΗ.
Υπάρχουν όμως κάποιες άλλες κατηγορίες πελατών, οι οποίες είναι αρκετά πιθανό να φύγουν. Αυτοί είναι οι εμπορικοί πελάτες και οι ιδιώτες. Βέβαια, για να επιτευχθεί ο στόχος του 50% που προβλέπει το μνημόνιο, πρέπει από αυτές τις ομάδες να φύγει τουλάχιστον το 70% από τη ΔΕΗ και να απευθυνθεί σε άλλους προμηθευτές.
Υπάρχει όμως και ένα άλλο θέμα. Τα κίνητρα που προσφέρουν οι ανταγωνιστές της ΔΕΗ. Οι ιδιώτες έχουν την ασφάλεια της ΔΕΗ, η οποία είναι θα λέγαμε μια «δοκιμασμένη συνταγή». Το κίνητρο για να φύγουν από τη ΔΕΗ είναι μια εξοικονόμηση της τάξεως των 100 ευρώ ετησίως. Θεωρείτε ότι αυτό είναι αρκετό για να φύγει κάποιος από τη ΔΕΗ; Ίσως και όχι, ακόμη και αν φτωχοποιείται η κοινωνία μας.
Από την άλλη, οι επιχειρήσεις που έχουν προσχωρήσει στον ενεργειακό χώρο, για να μπορέσουν να μπουν δυναμικά στην αγορά πρέπει να δαπανήσουν μεγάλα κεφάλαια για ένα επιθετικό marketing για να προσελκύσουν νέους πελάτες και δεν ξέρω αν είναι έτοιμες να το κάνουν. Δεν έχουν το πλεονέκτημα της ΔΕΗ, η οποία ήδη βρίσκεται μέσα στα σπίτια όλων και έχει συνηθίσει να έχει το μονοπώλιο. Και ένα ακόμη θέμα που πρέπει να εξετάσουν οι νεοεισερχόμενες εταιρείες στον κλάδο είναι και τα περιθώρια κέρδους που υπάρχουν. Το σχέδιο είναι να πραγματοποιήσει η ΔΕΗ διάφορες δημοπρασίες στον τομέα της ενέργειας για πουλήσει υδροηλεκτρική και λιγνιτική ενέργεια σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες με τη σειρά τους θα τις χρησιμοποιήσουν για να προσελκύσουν πελάτες. Αυτές οι δημοπρασίες παρουσιάζουν δικές τους δυσκολίες και δεν είναι σαφές στην παρούσα φάση σε τι βαθμό θα επιτύχουν.
Τέλος, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι όποιο σχέδιο μετάβασης και αν υιοθετηθεί, είναι καίριας σημασίας να διασφαλιστεί ότι η δυναμική των πελατών που θα φύγουν από τη ΔΕΗ θα παρουσιάζει περίπου το ίδιο προφίλ κινδύνου με εκείνους που θα παραμείνουν. Διαφορετικά, η ΔΕΗ θα βρεθεί σε ιδιαίτερα μειονεκτική θέση.
Επομένως αν δεν φθάσουμε αυτόν τον στόχο θα υπάρξουν κάποιες κυρώσεις φαντάζομαι για την Ελλάδα….
Βεβαίως. Μπορεί να έρθουν οι θεσμοί και να απαιτήσουν να επιτευχθεί ο συγκεκριμένος στόχος με άλλους όρους και εναλλακτικές, οι οποίες δεν ξέρω αν θα είναι ανώδυνες. Μην ξεχνάτε ότι αυτό το 50% των πελατών που απαιτεί η τρόικα να φύγει από τη ΔΕΗ δεν είναι μια νέα απαίτηση. Είναι απαίτηση που έχουν διατυπώσει από το πρώτο μνημόνιο (το 2010), και όπως βλέπετε εδώ και 7 χρόνια δεν έχει εκπληρωθεί.
Υπάρχει κάποια εναλλακτική λύση;
Φυσικά και υπάρχει και μάλιστα εναλλακτική η οποία να ικανοποιεί όλες τις πλευρές. Καταρχήν, να σημειώσω ότι είναι κατανοητό ότι ούτε εδώ ούτε πουθενά στον κόσμο ένας μεγάλος οργανισμός δεν θα ήθελε να χάσει τους πελάτες του.
Οι οργανισμοί αυτοί όμως μπορούν να προσαρμοστούν. Η προσαρμογή αυτή μπορεί να τους κάνει να βγουν όχι μόνο πιο δυνατοί από τη διαδικασία αλλά και κερδισμένοι. Η ΔΕΗ μπορεί να επεκταθεί στο εξωτερικό, στα Βαλκάνια και σε άλλες χώρες και να γίνει μια πολύ υγιής εταιρεία, να αναπτύξει marketing, να λειτουργήσει με νοοτροπία ιδιωτικής εταιρείας. Τώρα είναι «με τα χέρια δεμένα». Αν όμως γίνει πιο εξωστρεφής, θα περάσει πιο ανώδυνα ένα μερίδιο στους άλλους. Υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες στο εξωτερικό.
Η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας πώς μπορεί να αποδεσμεύσει κεφάλαια και να οδηγήσει στην ανάπτυξη;
Η ενέργεια, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα είναι βασικός μοχλός της οικονομίας. Κατ’ αρχάς υπάρχουν πολλά συναφή επαγγέλματα, που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τον κλάδο. Υπάρχει μια ολόκληρη βιομηχανία που δίνει θέσεις εργασίας. Όταν ανοίξει η αγορά και έρθουν επενδύσεις για την ενέργεια, δημιουργούνται θέσεις εργασίας. Στην Ελλάδα, αν η βιομηχανία ΑΠΕ δημιουργηθεί με έναν μεθοδικό τρόπο, μπορεί να αυξήσει σημαντικά την απασχόληση. Το ίδιο ισχύει και για άλλους τύπους παραγωγής ενέργειας, όπως είναι οι μονάδες παραγωγής φυσικού αερίου. Στις ΗΠΑ η βασική οικονομική δραστηριότητα τα τελευταία πέντε χρόνια που οδήγησε τη χώρα να βγει από την οικονομική κρίση ήταν ο ενεργειακός τομέας.
Για πόσους «παίχτες» υπάρχει τελικά χώρος στην ενέργεια στη χώρα μας;
Η λιανική αγορά της ενέργειας είναι μια αγορά 3 δισ. ευρώ. Είναι μια τεράστια αγορά στην οποία μπορούν να δραστηριοποιηθούν πολλοί. Φυσικά κάτι τέτοιο απαιτεί να αναπτυχθεί η αγορά με μεθοδικό και σταδιακό τρόπο. Αυτό δεν σημαίνει πως η ΔΕΗ δεν έχει ευκαιρίες να επιβιώσει. Μπορεί να αναπτυχθεί στο εξωτερικό, να δείξει εξωστρέφεια, να φέρει επένδυσες και να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας εδώ. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει καμία μεγάλη επένδυση στην Ελλάδα. Αυτό πρέπει να αλλάξει το συντομότερο δυνατόν. Xρειαζόμαστε επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα και από τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
