Ροή
Από το δίπτυχο επενδύσεις - εξαγωγές εξαρτάται η επιστροφή της Ελλάδας στη βιώσιμη ανάπτυξη, υπογραμμίζει σε συνέντευξή του στο insider.gr, ο Πλάτων Μονοκρούσος*, Επικεφαλής Οικονομολόγος της Eurobank.
Στο πεδίο της διαπραγμάτευσης, ο κ. Μονοκρούσος τονίζει την ανάγκη για άμεση ολοκλήρωση της αξιολόγησης ώστε να ενταχθεί η Ελλάδα στο QE εντός του έτους. Όσον αφορά στα πλεονάσματα 3,5% που ζητά επιμόνως το ΔΝΤ, ο ίδιος εκτιμά ότι θα υπάρξει συμβιβαστική λύση για εφαρμογή των πλεονασμάτων αυτών ως τρία έτη.
Προϋπόθεση για να απαλλαγεί η χώρα από τα μνημόνια είναι η γενναία ελάφρυνση του χρέους, υποστηρίζει ο κορυφαίος οικονομολόγος.
Ποια είναι η εικόνα των επενδύσεων σήμερα;
Όπως προκύπτει από τα πρόσφατα στοιχεία των εθνικών λογαριασμών, το 2ο και 3ο τρίμηνο του 2016 είναι αισθητά κάποια σημάδια τόνωσης των επενδύσεων (εκτός κατοικιών), ωστόσο, για το σύνολο του έτους ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου παρουσίασε σχεδόν μηδενική μεταβολή σε σταθερές τιμές και σε σύγκριση με το 2015.
Τα τελευταία εννέα έτη η Ελλάδα υπέστη μια πρωτοφανή αποεπένδυση, με τη συνολική επενδυτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ να υποχωρεί στο 11,5% από επίπεδα άνω του 25% την περίοδο πριν την εκδήλωση της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης. Ωστόσο, σύμφωνα με τις προβλέψεις που διατυπώνουν στο βασικό μακροοικονομικό τους σενάριο οι Θεσμοί, αναμένεται αύξηση της συνολικής ονομαστικής δαπάνης για επενδύσεις της τάξης των 15-20 δισ. ευρώ την επόμενη πενταετία.
Το ζήτημα όμως είναι ότι η εθνική αποταμίευση δεν επαρκεί για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων αυτών και συνεπώς η χώρα χρειάζεται μαζική εισροή ξένων επενδυτικών κεφαλαίων και μάλιστα σε παραγωγικούς (και εξωστρεφείς) κλάδους της ελληνικής οικονομίας.
Τα υφιστάμενα στοιχεία υποδηλώνουν ότι την δεκαετία πριν την παγκόσμια κρίση η Ελλάδα ήταν ουραγός στην Ευρωζώνη (αλλά και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη) στην προσέλκυση ξένων άμεσων υπενδύσεων. Η επίδοση αυτή δεν έχει βελτιωθεί σημαντικά από το 2009 και εντεύθεν, καθώς ο αυξημένος κίνδυνος χώρας (country risk) αποθαρρύνει πολλούς δυνητικούς επενδυτές οι οποίοι, υπό φυσιολογικές συνθήκες, θα εξέταζαν πιο συστηματικά επενδυτικές ευκαιρίες σε κλάδους της εγχώριας οικονομίας που παρουσιάζουν σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, όπως τουρισμός (city break, συνεδριακός, πολιτιστικός και ναυτικός τουρισμός), υπηρεσίες μεταφορών και εφοδιαστικής αλυσίδας (logistics), ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τρόφιμα.
Ποιο είναι το «κλειδί» για να προσελκύσει η χώρα περισσότερες επενδύσεις;
Συνολικά, αυτό που χρειάζεται είναι να γίνει η χώρα πιο φιλική στις επενδύσεις - έχουν ήδη σημειωθεί κάποια βήματα αλλά χρειάζονται πολύ περισσότερα. Παρά τις διαθρωτικές μεταρρυθμίσεις που έχουν επιτελεσθεί στην αγορά εργασίας καθώς και στις εγχώριες αγορές προϊόντων και υπηρεσιών ο αυξημένος κίνδυνος χώρας συνεχίζει να υπονομεύει τις όποιες προσπάθειες προσέλκυσης ξένων επενδύσεων.
Η Ελλάδα πρέπει να σταθεί στα πόδια της και να απαλλαγεί από τα προγράμματα διάσωσης και τη συνεχή εποπτεία. Για να γίνει αυτό, δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές. Η απάντηση είναι απλή: ταχεία αποκατάσταση της πρόσβασης της χώρας στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Ποια τα προαπαιτούμενα; Επιτυχής ολοκλήρωση του υφιστάμενου προγράμματος και γενναία ελάφρυνση του δημοσίου χρέους από τους πιστωτές του επίσημου τομέα (μέσω της παροχής σταθερών και χαμηλών επιτοκίων για την εξυπηρέτησή του και μεγάλης επιμήκυνσης της περιόδου ωρίμανσης και αποπληρωμής των υφιστάμενων δανείων).
Πιο άμεσα, η ένταξη της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) της ΕΚΤ θα αποτελούσε σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, καθώς θα επέτρεπε περαιτέρω σημαντική υποχώρηση των διαφορικών απόδοσης των ελληνικών κυβερνητικών ομολόγων, που αντικατοπτρίζουν και τον τρόπο με τον οποίο οι επενδυτές τιμολογούν τον κίνδυνο χώρας» , σημειώνει ο. κ. Μονοκρούσος.
Έχουμε πιθανότητες για ένταξη στο QE;
Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι αν κλείσει η αξιολόγηση χωρίς περαιτέρω σημαντικές καθυστερήσεις, υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο να ενταχθούμε στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) της ΕΚΤ πριν το τέλος του τρέχοντος έτους. Το ύψος των ελληνικών ομολόγων που είναι επιλέξιμα για ένταξη στο QE είναι 3 δισ. ευρώ περίπου –ποσό που μπορεί να καλύψει άνετα η ΕΚΤ μέσα σε 2-3 μήνες.
Τι σημαίνει το QE για την πραγματική οικονομία;
Αυτή την ερώτηση τη δέχομαι συχνά από ξένους επενδυτές. Η αλήθεια είναι πως η ένταξη άλλων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, όπως Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία , στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ δε φαίνεται να είχε σημαντικό αντίκτυπο στις οικονομίες των χωρών αυτών. Τείνω όμως να πιστεύω ότι η θετική του επίπτωση στην ελληνική οικονομία θα μπορούσε να είναι πιο σημαντική. Αυτό διότι η Ελλάδα δεν έχει ακόμη αποκαταστήσει την πρόσβασή της στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές.
Πιο συγκεκριμένα, η συμμετοχή της Ελλάδας στο QE θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών για τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους και τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές της ελληνικής οικονομίας.
Θα μπορούσε, επίσης, να οδηγήσει σε επιπρόσθετες αγορές ελληνικών κυβερνητικών τίτλων και άλλων στοιχείων ενεργητικού από επενδυτές του ιδιωτικού τομέα, ευκολότερη (και φθηνότερη) πρόσβαση των ελληνικών τραπεζών και άλλων εγχώριων επιχειρήσεων του μη χρηματοπιστωτικού τομέα στις διεθνείς αγορές για την άντληση ρευστότητας και κεφαλαίων καθώς και σε βελτίωση του περιβάλλοντος για άμεσες ξένες επενδύσεις στην εγχώρια οικονομία λόγω της υποχώρησης του κινδύνου χώρας (country risk).
Ωστόσο, ένα τέτοιο ενδεχόμενο δε θα πρέπει να θεωρηθεί πανάκεια για την αντιμετώπιση των τεράστιων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία στην παρούσα συγκυρία. Μεταξύ άλλων, απαιτείται επιτάχυνση της υλοποίησης του συμφωνηθέντος προγράμματος μεταρρυθμίσεων στη δημόσια διοίκηση, την αγορά εργασίας και τις εγχώριες αγορές προϊόντων και υπηρεσιών με στόχο την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και την ενίσχυση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας.
Επιπλέον, οι αρμόδιες αρχές και οι ιθύνοντες φορείς πρέπει να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τη συσσώρευση μεγάλου όγκου προβληματικών και μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs/NPEs) στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η ροή νέων πιστώσεων για την επανεκκίνηση της πραγματικής οικονομίας.
Ποιες είναι οι ενδείξεις για την πορεία των εξαγωγών;
Τα τελευταία έτη παρατηρούμε θετικές εξελίξεις σε σχέση με την πορεία των εξαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών (τουρισμός) της Ελλάδας, παρά τις δυσκολίες στη χρηματοδότηση πολλών εξαγωγικών επιχειρήσεων και, πιο πρόσφατα, την επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων (capital controls). Ως ποσοστό του ΑΕΠ, οι συνολικές εξαγωγές έχουν ανέλθει στο 30%, από 21% που ήταν πριν την κρίση, γεγονός ιδιαίτερα θετικό. Απέχουμε, βέβαια, από τα μέσα επίπεδα της Ευρωζώνης που είναι 45-46%.
Πώς αξιολογείτε την πορεία της αξιολόγησης;
H αξιολόγηση πρέπει να κλίσει το ταχύτερο δυνατό, έτσι ώστε να αποφευχθεί μια νέα επιδείνωση του εγχώριου οικονομικού κλίματος και των προσδοκιών των επενδυτών για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Σε κάθε περίπτωση, η συντριπτική πλειοψηφία των ξένων επενδυτών δεν βλέπει σοβαρό κίνδυνο αδυναμίας εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους (τοκοχρεολύσια) ύψους 7,4 δισ. ευρώ τον προσεχή Ιούλιο.
Τι πιστεύετε για τη «σκληρή γραμμή» που υιοθετεί το ΔΝΤ;
Το Ταμείο υποστηρίζει ότι δε χρειάζεται περαιτέρω λιτότητα αλλά αλλαγή του μίγματος δημοσιονομικής πολιτικής. Ουσιαστικά λέει ότι «δεν πρέπει να εφαρμόσετε άλλα δημοσιονομικά μέτρα, αλλά αν εσείς επιμένετε στον στόχο του 3,5% για τα πλεονάσματα, πάρτε αυτά τα μέτρα».
Το υφιστάμενο πρόγραμμα υποθέτει διατήρηση του στόχου 3,5% του ΑΕΠ για το πρωτογενές πλεόνασμα για μια περίπου δεκαετία μετά την ολοκλήρωσή του. Παρόλα αυτά, πιστεύω ότι θα υπάρξει κάποιας μορφής διευθέτηση και η περίοδος αυτή θα μειωθεί σημαντικά, ενδεχομένως στα τρία έτη.
*Ο δρ. Πλάτων Μονοκρούσος είναι Επικεφαλής Οικονομολόγος Ομίλου Eurobank, Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών και Aνώτερος Επιστημονικός Συνεργάτης στο Ελληνικό Παρατηρητήριο του London School of Economics
