Ροή
Το μήνυμα πως η δαπάνη για την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας δεν είναι ένα απλό δημοσιονομικό μέγεθος, αλλά μια επένδυση στο μέλλον στέλνει μέσω του Insider.gr, ο Steven Tobin, οικονομολόγος στο τμήμα ερευνών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας, ILO (International Labour Organisation).
Ο διακεκριμένος οικονομολόγος αναλύει τους λόγους που οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση την ελληνική αγορά εργασίας, επικρίνει εμμέσως τις συνταγές ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας που ακολουθήθηκαν με τα Μνημόνια και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τα προσκόμματα που θέτουν στην μελλοντική ανάπτυξη της Ελλάδας τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας και ειδικά το πρόβλημα απόκτησης εργασιακών δεξιοτήτων των νέων.
-Κύριε Tobin επικαλούμαι την εμπειρίας σας και σας ζητώ να μας περιγράψετε ποιοι λόγοι προκάλεσαν την «εργασιακή κρίση» στην Ελλάδα. Τα μνημόνια ή εγγενείς αδυναμίες που προϋπήρχαν αυτών;
Τα μεγάλα προβλήματα τα προκάλεσε το μοντέλο ανάπτυξης που ακολούθησε η Ελλάδα πριν εκδηλωθεί η κρίση. Τα επιδείνωσε ωστόσο ο τρόπος που εν συνεχεία αντιμετωπίστηκαν οι προκλήσεις που ανέκυψαν .
Για να είμαι ποιο συγκεκριμένος. Το μοντέλο ανάπτυξης της Ελλάδος για χρόνια διακρινόταν από την αδύναμη παραγωγικότητα, την αναποτελεσματικά και τα «ακανόνιστα» επενδυτικά μοντέλα. Για να τεκμηριώσω τη θέση μου αρκεί να σας αναφέρω πως τα έτη 2003 και 2007 πραγματοποιήθηκε το 70% των επενδύσεων της περιόδου 2001-2007. Επιπλέον, οι επενδύσεις αυτές επικεντρώθηκαν στον τομέα των κατασκευών, ο οποίος είναι ως επί το πλείστον τομέας χαμηλής παραγωγικότητας.
Αν συνυπολογίσει κανείς πως και η ισχυρή οικονομική ανάπτυξη της περιόδου προ κρίσης στηρίχτηκε σε μη βιώσιμα επίπεδα κατανάλωσης, ήτοι οι Έλληνες κατανάλωναν περισσότερα από όσα μπορούσαν να πληρώσουν βάσει του διαθέσιμου εισοδήματος τους, κατανοεί κανείς τις αιτίες που μας οδήγησαν έως εδώ.
Αλλά ακόμα κι όταν η κρίση χτύπησε την πόρτα της Ελλάδος, η λύση που επιλέχθηκε εστίασε σχεδόν αποκλειστικά στην ανταγωνιστικότητα βάσει του κόστους εργασίας, δηλαδή στη μείωση των μισθών ώστε η χώρα να μπορέσει να ανταγωνιστεί στη βάση χαμηλού κόστους. Με την επιλογή αυτή όμως δεν κατέστη δυνατή η αντιμετώπιση των παθογενειών.
- Μπορείτε να γίνετε πιο συγκεκριμένος; Τι θα έπρεπε να γίνει το οποίο τελικά δεν έγινε;
Αντί να επικεντρωθούν οι προσπάθειες αποκλειστικά στη μείωση του μισθολογικού κόστους, μια βιώσιμη τακτική θα ήταν να ενθαρρυνθεί μακροπρόθεσμα η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Αυτό θα γινόταν μέσα από την αξιοποίηση και βελτίωση τόσο του γνωστικού επιπέδου του στελεχιακού δυναμικού όσο και των υποδομών. Στην ουσία με τον τρόπο αυτό θα υποστηρίζονταν και οι κοινωνικές ομάδες που αποδείχθηκαν πιο ευάλωτες στις επιπτώσεις της κρίσης. Αυτό δεν έγινε και κάπως έτσι καταλήξαμε στη σημερινή κατάσταση.
Σε κάθε περίπτωση η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η αγορά εργασίας στην Ελλάδα είναι αυτή της μακροχρόνιας ανεργίας. Αν δεν αντιμετωπιστεί φοβάμαι πως θα επιδεινώσει τις δεξιότητες του εργατικού δυναμικού, θα αποκόψει τους άνεργους από την αγορά εργασίας και στην χειρότερη περίπτωση θα οδηγήσει στον κοινωνικό τους αποκλεισμό.
Και δεδομένης της συζήτησης που γίνεται σήμερα στην Ελλάδα, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα υψηλά επίπεδα μακροχρόνιας ανεργίας προσθέτουν μεγαλύτερη πίεση στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης.
- Μετά από όσα μας είπατε, θα θέλαμε να μας υποδείξετε ποιο είναι το φάρμακο, ποιά πολιτική θα πρέπει να ακολουθηθεί ώστε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά το πρόβλημα της ανεργίας.
Η απάντηση δεν είναι απλή. Αλλά μεταξύ των διαθέσιμων επιλογών αντιμετώπισης του προβλήματος της μακροχρόνιας ανεργίας υπάρχουν δύο τομείς στους οποίους πρέπει να δοθεί προσοχή δεδομένης της παρούσας κατάστασης της Ελλάδας. Αυτοί είναι η εκπαίδευση και τα επιδοτούμενα κρατικά προγράμματα. Εάν αυτά τα δύο σχεδιαστούν σωστά, μπορούν να βελτιώσουν τις δεξιότητες των ανέργων, να αυξήσουν τις πιθανότητες εύρεσης εργασίας και να υποστηρίξουν την νέα μετάβαση στην ανάπτυξη.
Επί της ουσίας, τα επιδοτούμενα κρατικά προγράμματα θα κρατούν συνδεδεμένους τους ανέργους με την αγορά εργασίας προσφέροντάς τους ταυτόχρονα και μια πηγή εισοδήματος. Η εκπαίδευση από την άλλη θα βοηθήσει στην αύξηση των μελλοντικών ευκαιριών εύρεσης εργασίας, αυξάνοντας μακροχρόνια και την παραγωγικότητα στο σύνολο της οικονομίας.
-Στη βάση όσων αναφέρατε και επικεντρώνοντας στους νέους ανέργους θα ήθελα να μου πείτε εάν θα βοηθούσε η σύνδεση των πανεπιστημίων με την αγορά εργασίας και με ποιο τρόπο;
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νέοι σήμερα, παγκοσμίως κι όχι μόνο στην Ελλάδα, είναι η μετάβαση από το σχολείο ή και το πανεπιστήμιο στην αγορά εργασίας. Σε πολλές περιπτώσεις οι εργοδότες αναφέρουν πως τα προσόντα των υποψηφίων είναι ελλιπή, υποδεικνύοντας πως υπάρχει μεγάλη απόσταση μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης.
Υπό αυτές τις συνθήκες ένας τρόπος που θα μπορούσε να λυθεί το πρόβλημα αυτό και να εξασφαλισθεί η ομαλή μετάβαση των νέων στην ελληνική αγορά εργασίας είναι η πρακτική άσκηση.
Όχι όμως η οποιαδήποτε πρακτική άσκηση. Αλλά μι άσκηση βασισμένη στα προσόντα και τιε απαιτήσεις της εποχής τα οποία θα αναδεικνύονται μέσα από έναν αποτελεσματικό κοινωνικό διάλογο . Ο διάλογος αυτός έχει σημασία. Γιατί: Διότι η αποδοτικότητα τέτοιου είδους προγραμμάτων βελτιώνεται όταν εμπλέκονται ενεργά στο σχεδιασμό τους οι κοινωνικοί φορείς.
Έτσι θα μπορούσε να ενδυναμωθεί η συνεργασία των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και των επιχειρήσεων, η οποία κρίνεται κεφαλαιώδους σημασίας, και κατά συνέπεια να καλυφθεί το κενό ανάμεσα στην ζήτηση και στην προσφορά.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, παρατηρούμε πως κάποια σημαντικά βήματα έχουν ήδη γίνει προς αυτή την κατεύθυνση από πλευράς κυβέρνησης, αλλά σε κάθε περίπτωση υπάρχει χώρος για μεγαλύτερη ενθάρρυνση της έρευνας, κάτι που θα οδηγούσε στην καλύτερη δυνατή συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
- Δεδομένου όμως ότι η Ελλάδα λειτουργεί υπό καθεστώς δημοσιονομικών περιορισμών, θα μπορούσε μέσα σε αυτό το περιοριστικό πλαίσιο να υιοθετήσει επιτυχώς διεθνείς καλές πρακτικές;
Όπως σας προανέφερα, τα επιδοτούμενα κρατικά προγράμματα σε συνδυασμό με την εκπαίδευση έχουν μεγάλες πιθανότητες να υποστηρίξουν αποτελεσματικά τόσο την ανάπτυξη όσο και τις θέσεις εργασίας.
Δεδομένου ότι αυτές οι παρεμβάσεις έχουν ένα συγκεκριμένο κόστος, πράγματι τα δημοσιονομικά περιθώρια παίζουν ρόλο. Ωστόσο, εάν τα συγκεκριμένα μέτρα σχεδιαστούν και εφαρμοστούν σωστά, μπορούν να αποδειχτούν υπέρ του δέοντος συμφέροντα και από οικονομικής άποψης.
Σε κάθε περίπτωση τις παρεμβάσεις αυτές δεν πρέπει να τις δει κανείς από την σκοπιά της δαπάνης, αλλά ως επένδυση. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος. Το να δαπανήσουμε ένα ποσό στην εργασιακή πολιτική θα ενεργήσει θετικά στην μελλοντική ανάπτυξη και στους μελλοντικούς δημόσιους πόρους αφού θα συμβάλλει στην βελτίωση των εργοδοτικών εισφορών. Επιπλέον, οι δαπάνες για τέτοιου είδους πολιτικές μπορούν να έχουν και άμεσο θετικό αντίκτυπο στα δημόσια έσοδα, αφού στο τέλος επιτυγχάνουν απτή μείωση του αριθμού των ανέργων.
- Στη βάση των στοιχείων που συλλέγετε ως Παγκόσμιος Οργανισμός Εργασίας θα μπορούσατε να μας υποδείξετε ποιοι τομείς της παγκόσμιας αγοράς εργασίας έχουν προοπτική ανάπτυξης και ποιοι έχουν ήδη κορεστεί;
Μάλλον θα σας απογοητεύσω. Είναι δύσκολο να υποδείξει κανείς τους εργασιακούς τομείς που συρρικνώνονται ή αναπτύσσονται παγκοσμίως. Σε κάθε περίπτωση αυτοί εξαρτώνται κυρίως από τα χαρακτηριστικά της κάθε χώρας, τις εργασιακές συνθήκες και το μέγεθος και την σύσταση του εργατικού δυναμικού της.
Ως Παγκόσμιος Οργανισμός Εργασίας αυτό που έχουμε παρατηρήσει και ισχύει στις πιο αναπτυγμένες χώρες τα τελευταία χρόνια, είναι η αύξηση της ζήτησης εργαζομένων με υψηλή κατάρτιση και αντιστοίχως η μείωση της ζήτησης εργαζομένων μεσαίας ή χαμηλής εξειδίκευσης. Το παραπάνω συμπέρασμα αν συνδυαστεί με τα ελληνικά δεδομένα, υπογραμμίζει την ανάγκη για άμεση αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων της κρίσης.
Είναι κομβικής σημασίας να εφαρμοστούν δέσμες μέτρων και παρεμβάσεων που θα στοχεύουν αφενός στην δυνατότητα πρόσβασης όλο και περισσότερων στην εργασία, αλλά και αφετέρου στην ενίσχυση της επαγγελματικής ανταγωνιστικότητας σε βάθος χρόνου.
Και η δεύτερη αυτή παράμετρος είναι η πιο σημαντική, δεδομένου ότι τα προ κρίσης αναπτυξιακά μοντέλα που ακολούθησε η Ελλάδα και τα οποία την έφεραν στα σημερινά αποτελέσματα, είχαν κατά κύριο λόγο δώσει βάρος σε τομείς χαμηλής παραγωγικότητας
Ολοκληρώνοντας θα ήθελα να τονίσω το εξής: στην Ελλάδα της κρίσης πρέπει όλοι οι Έλληνες, πολίτες, κυβερνώντες, εργαζόμενοι, εργοδότες και φορείς να συνεργαστούν ώστε να μεταμορφώσουν την οικονομία και να δημιουργήσουν επαρκείς και αξιοπρεπείς εργασιακές ευκαιρίες για όλους.
