Ροή
Με ιστορικό ρεκόρ του Dow Jones πάνω από τις 23.000 μονάδες «γιορτάζει» η Wall Street τη «Μαύρη Δευτέρα» –τότε που οι επενδυτές έχασαν την… αθωότητά τους βλέποντας το αμερικανικό χρηματιστήριο να κατρακυλά κατά 508 μονάδες σε μία συνεδρίαση.
Τριάντα χρόνια αργότερα, αναλυτές και επενδυτές τρέμουν στο ενδεχόμενο να επιστρέψει ο εφιάλτης του Black Monday –ιδίως μετά το ανεξέλεγκτο ράλι που καταγράφουν εδώ και ενάμιση χρόνο οι αμερικανικές μετοχές. Μια αντίστοιχη βουτιά 20% σήμερα θα σήμαινε κατακρήμνιση του Dow Jones κατά 5.200 μονάδες.
Τι συνέβη στις 19 Οκτωβρίου 1987
«Η οθόνη μου έγινε κόκκινη», θυμάται ο Κρίστοφερ Γκόντινγκ που είχε πιάσει την πρώτη του δουλειά στο τμήμα συναλλαγών σε αμερικανικές μετοχές της Kleinwort Benson. «Το μάθημα που πήρα από εκείνη την ημέρα ήταν ότι τα πράγματα μπορεί να ανατραπούν πολύ γρήγορα και δεν μπορείς να κάνεις τίποτε για αυτό. Το να προσπαθείς να κάνεις κάτι είναι ό,τι χειρότερο», αναφέρει ο ίδιος στη βρετανική εφημερίδα Telegraph.
Τριάντα χρόνια μετά, ο Γκόντινγκ είναι διευθυντής επενδύσεων στον επενδυτικό όμιλο Tilney στο Λονδίνο. «Οι άνθρωποι γίνονται υπερπροστατευτικοί με την περιουσία τους. Αδιαφορούν για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η μαζική ρευστοποίηση των θέσεών τους –εκείνη τη στιγμή το μόνο που θέλουν είναι να τα πουλήσουν όλα», θυμάται.
Τα αίτια που κρύβονται πίσω από τη Μαύρη Δευτέρα ήταν πολλά και σύνθετα αλλά βασικός λόγος ήταν ο βαθμός πολυπλοκότητας που μεγάλωνε ραγδαία στη «Μέκκα» των χρηματιστηρίων. Όπως αναφέρει σε δημοσίευμά του το MarketWatch, η είσοδος των υπολογιστών στις συναλλαγές σε συνδυασμό με τις νέες τεχνικές αντιστάθμισης κινδύνου (hedging) «τρόμαξαν» τους επενδυτές που άρχισαν να ρευστοποιούν μαζικά τις θέσεις τους.
Τεχνολογικό άλμα 30 ετών στο ταμπλό
Έκτοτε, βέβαια, η τεχνολογία έχει κάνει άλματα –και μαζί με αυτή και το ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τις κεφαλαιαγορές. «Σήμερα το σύστημα είναι πολύ πιο πολύπλοκο απ’ ό,τι ήταν το 1978. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι καλύτερο ή χειρότερο, σίγουρα όμως είναι πιο σύνθετο», σχολιάζει ο Νίκολας Κόλας, συνιδρυτής της DataTrek Research.
Τριάντα χρόνια μετά, οι traders έχουν αντικατασταθεί από αλγόριθμους και υπολογιστές. Οι αγοραπωλησίες και εκκαθαρίσεις των συναλλαγών γίνονται σε μηδενικό χρόνο και περιλαμβάνουν πράξεις από ένα τεράστιο φάσμα χρηματιστηρίων και προϊόντων.
Η πιο σημαντική αλλαγή, όμως, σύμφωνα με τον Τζόζερφ Σαλούτζι, συνιδρυτή της Themis Trading, είναι ότι η αγορά σήμερα είναι «κατακερματισμένη». «Δεν ξέρουμε πότε μπορεί να επαναληφθεί ένα τέτοιο κραχ –αν θα είναι σήμερα, αύριο, τον επόμενο χρόνο ή σε τρία χρόνια από σήμερα. Το μόνο σίγουρο είναι πως όταν συμβεί, θα είναι εφιάλτης», προειδοποιεί.
Η βασική ανησυχία των ειδικών είναι ότι οι σημερινές, προηγμένες, υποδομές της αγοράς δεν έχουν δοκιμαστεί σε ένα σενάριο κρίσης αντίστοιχο της Μαύρης Δευτέρας. Το πώς θα αντιδράσουν είναι άγνωστο, τονίζει ο κ. Κόλας. «Σήμερα υπάρχει μικρότερη διαφάνεια σε σύγκριση με τότε –που υπήρχε έλεγχος», εξηγεί ο Τσαρλς Γκιστς, καθηγητής Οικονομικών και Χρηματοοικονομικής του Manhattan College. «Σήμερα, με τις εναλλακτικές πλατφόρμες συναλλαγών και όλα τα υπόλοιπα, είναι πολύ πιο δύσκολο να διαγνώσει κανείς τι συμβαίνει».
Ο εφιάλτης… ξαναγυρνά
Η «μαύρη επέτειος» σε συνδυασμό με το νέο ρεκόρ του Dow Jones που έσπασε το φράγμα των 23.000 μονάδων αποτελεί ένα οξύμωρο σχήμα που στα μάτια πολλών γεννά εφιάλτες.
Στα αίτια που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σήμερα ένα κραχ περιλαμβάνονται τεχνικοί παράγοντες, όπως μια κυβερνοεπίθεση, η κατάρρευση ενός αλγόριθμου ή μια δυσλειτουργία στα συστήματα συναλλαγών, ή μια θεμελιώδης αιτία όπως είναι η –κατά πολλούς– αδικαιολόγητη εκτίναξη των μετοχών στα σημερινά επίπεδα, μετά από συνεχή άνοδο 1,5 ετών.
«Η αγορά σήμερα είναι εξ ολοκλήρου ηλεκτρονική και ο έλεγχος μπορεί να χαθεί πολύ γρήγορα», προειδοποιεί ο Σαλούτζι για το τεχνικό μέρος του προβληματισμού. Όσον αφορά στις αποτιμήσεις των μετοχών, η άνοδος της Wall Street κατά 14% από την αρχή του έτους είναι πολύ πιο «λογική» από το άλμα 40% που είχαν καταγράψει οι μετοχές πριν από τρεις δεκαετίες.
Επιπλέον, το περιβάλλον σε επίπεδο επιτοκίων σήμερα δεν είναι εξίσου ευνοϊκό για να αποσύρει κάποιος τα χρήματά του και να τα καταθέσει στην τράπεζα, αφού η απόδοση του 10ετούς κρατικού ομολόγου στις ΗΠΑ είναι 2,34% σήμερα, από 10% που ήταν τον Οκτώβριο του 1987.
«Πιστεύουμε ότι η χρηματιστηριακή αγορά στηρίζεται σήμερα σε πολύ πιο γερά θεμέλια από τότε, πριν 30 χρόνια, γεγονός που καθιστά το σενάριο να επαναληφθεί η Μαύρη Δευτέρα αρκετά απίθανο», υποστηρίζει ο Ράιαν Ντάτρικ από τη LPL Financial.
Παρά τις καθησυχαστικές δηλώσεις του Ντάρικ, πάντως, δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που φοβούνται μια κατάρρευση των αγορών από τα πρωτοφανή επίπδα αποτίμήσεων όπου βρίσκονται σήμερα, σε μια αφορμή που κανείς δεν ξέρει ποια θα είναι και πότε θα τραβήξει τη «σκανδάλη».
