Ροή
Του Γεώργιου Π. Βλάχου*
Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις σχετικά με την εθνική ικανότητα για καινοτομία. Αυτή ορίζεται ως η ικανότητα ενός έθνους όχι μόνο να παράγει νέες ιδέες, αλλά και να είναι σε θέση να εκμεταλλεύεται μια μακροπρόθεσμη εμπορευματικοποίηση μίας συνεχούς ροής καινοτόμων τεχνολογιών.
Από την άποψη αυτή, σημαντικοί για μια αποτελεσματική προσπάθεια καινοτομίας θεωρούνται μια σειρά από παράγοντες. Μια αρκετά ανεπτυγμένη πλευρά προσφοράς της Έρευνας & Ανάπτυξης (Research & Development), αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για επιτυχή καινοτομία. Εντούτοις, κρίνεται ως μάλλον ανεπαρκής.
Σημαντικό είναι επιπλέον και ένα ευρύτερο πλαίσιο συνθηκών, συμπεριλαμβανομένης μιας επαρκούς «ζήτησης» για καινοτομία, προκειμένου να ανταμειφθούν οι επιτυχείς καινοτόμοι. Αυτό απαιτεί εξελιγμένους κύριους χρήστες διατεθειμένους να αποζημιώνουν χρηματικά (και μάλιστα από νωρίς) για καινοτομίες, αποτελεσματικά συστήματα για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (IPR), ένα ευνοϊκό μακροοικονομικό περιβάλλον, και τέλος, αποτελεσματικό ανταγωνισμό στις αγορές εκροών.
Με την ομαλή λειτουργία των αγορών προϊόντων, οι επιχειρήσεις θα έχουν κίνητρα για να καινοτομούν έτσι ώστε να βελτιώσουν την ανταγωνιστική τους θέση, ενώ οι νέες επιχειρήσεις, ενσωματώνοντας νέες ιδέες, θα μπορέσουν να εκρεύσουν στην αγορά.
Επιπλέον, οι νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες μπορούν να αξιοποιηθούν μόνο αν κατάλληλα εκπαιδευμένο και ειδικευμένο προσωπικό μπορεί να προσληφθεί, υπό τους σωστούς όρους. Αυτό απαιτεί ευέλικτες αγορές εργασίας, οι οποίες παρέχουν στους καινοτόμους πρόσβαση τόσο σε ερευνητές, όσο και σε εξειδικευμένο ανθρώπινο κεφάλαιο. Ομοίως, οι εύρυθμα λειτουργούσες αγορές επιχειρηματικών κεφαλαίων διασφαλίζουν στους καινοτόμους πρόσβαση στο οικονομικό κεφάλαιο, για τη χρηματοδότηση των, λιγότερο ή περισσότερο, «τολμηρών» σχεδίων τους.
Ωστόσο, ίσως το πιο σημαντικό στοιχείο σε ένα σύστημα καινοτομίας, να είναι η σχέση μεταξύ των αντιπροσώπων της. Με αυτό εννοείται ότι, μέσω της δημιουργίας δικτύων μεταξύ των επιχειρήσεων, των ερευνητών και των κυβερνήσεων, η προσφορά νέων ιδεών διαχέεται μέσα στην οικονομία. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η δημόσια-ιδιωτική διεπαφή, δηλαδή, η σχέση μεταξύ στοιχείων του δημόσιου τομέα, όπως είναι λχ, το εκπαιδευτικό και το ερευνητικό σύστημα, με την ευρύτερη βιομηχανική βάση.
Συνεπώς, η καινοτομία δε χρειάζεται να συνδέεται μόνο με την Επιστήμη και την Τεχνολογία, ή την Έρευνα & Ανάπτυξη (Research & Development). Πρόκειται πλέον για ένα φάσμα θεμάτων, όπως αναφέραμε προηγουμένως. Πιστεύω ότι πρέπει να διευρύνουμε την προοπτική μας για την καινοτομία, με άλλα λόγια, την ίδια την ικανότητά μας για καινοτομία.
Η ικανότητα για καινοτομία, απαιτεί σημαντικά περισσότερο από την ικανότητα να παράγει κανείς νέες ιδέες. Περιλαμβάνει επιπλέον την ικανότητα να φέρει νέα προϊόντα και ιδιαίτερα, νέες διαδικασίες στην αγορά. Ή, όπως η Máire Geoghegan-Quinn, πρώην Ευρωπαίος Επίτροπος για την έρευνα και την καινοτομία (2010-2014) , το ονόμασε ως: «μια αλυσίδα από την έρευνα στη λιανική πώληση». Κάτω από αυτήν την προοπτική, η ανάπτυξη μιας ικανότητας για καινοτομία περιλαμβάνει, όχι μόνο τη δημιουργία νέας γνώσης, αλλά και την ικανότητα απορρόφησης νέων γνώσεων, τη μεταφορά και διάχυση της γνώσης, καθώς και την ικανότητα μάθησης μέσω της αλληλεπίδρασης.
Ο διάδοχος της στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Έρευνας και Ανάπτυξης Carlos Moedas, στη πρόσφατη ομιλία του (Μάιος 2016) τόνισε ότι «οι χώρες της ΕΕ επέλεξαν το μονοπάτι της αλληλεγγύης και της διασύνδεσης αντί του προστατευτισμού και της απομόνωσης. Επιπλέον, μέσα από τη Καινοτομία επαναπροσδιορίζεται η τελική θέση κάθε χώρας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι»
Η Viviane Reding, πρώην Ευρωπαϊκή Επίτροπος για τις τηλεπικοινωνίες και τα μέσα ενημέρωσης (2004-2010) και νυν μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στη διάλεξη Ludwig Erhard, στα πλαίσια εκδήλωσης της ναυαρχίδας του Συμβουλίου της Λισσαβώνας τον Ιούλιο του 2010, σχετικά με τον «Οικονομικό Εκσυγχρονισμό», μοιράστηκε τις σκέψεις της σχετικά με τις πρωτοβουλίες πάνω στο ψηφιακό μέρισμα, στο ευρυζωνικό Internet υψηλής ταχύτητας, στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή εποχή, και στο m-commerce (Mobile Commerce). Επιπλέον, συζήτησε για την ευρύτερη εικόνα των προκλήσεων που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να καλύψει στα επόμενα πέντε χρόνια, και ειδικότερα τον ρόλο που θα ήθελε να διαδραματίσουν οι καταναλωτές σε μία ολοένα και περισσότερο εξελισσόμενη on-line ενιαία αγορά.
Τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, o κύκλος εργασιών των κύριων ευρωπαϊκών βιομηχανιών ICT (Information and Communications Technology) ανήλθε συλλογικά στα € 849 δις εσόδα και 7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Αυτό δείχνει μια σημαντική δυναμική ανόδου, δεδομένου ότι μόλις πριν από 5 έτη (έτος 2010) ο αντίστοιχος κύκλος εργασιών ανερχόταν σε € 700 περίπου δις εσόδων.
Σε έρευνα που διενεργήθηκε μεταξύ των εταιρειών ICT, συμπεριλαμβανομένης και της Ελληνικής Ομοσπονδίας των ICT Επιχειρήσεων (ΣΕΠΕ), εξήχθησαν τα εξής σημαντικά συμπεράσματα:
• «Το μέλλον της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά του να διευκολύνει την ευρεία προώθηση του ICT τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Προκειμένου ο τομέας να διαδραματίσει το ρόλο του, καλούμε την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να δώσουν προτεραιότητα σε μέτρα που θα επεκτείνουν την ανάπτυξη των υπηρεσιών του ICT, προϊόντα και δίκτυα σε όλη την Ευρώπη».
• «Ήδη μετρώντας περισσότερο από το 40% της αύξησης της παραγωγικότητας, ο ICT δεν θα παίζει μόνο καθοριστικό ρόλο στην επιτάχυνση της οικονομικής ανάκαμψης της Ευρώπης, αλλά και στην ικανότητά της να κινείται προς το μέλλον".
Η εφαρμογή και η διάδοση του ICT έχει, μεταξύ άλλων, την δυνατότητα να μειώσει τις εκπομπές CO2 κατά 15%, συμβάλλοντας έτσι σε φιλόδοξους στόχους για την αλλαγή του κλίματος της Ευρώπης.
Οι μέχρι πρότινος αναπτυξιακοί νόμοι που έχουν ψηφιστεί στην χώρα μας περιλαμβάνουν κριτήρια για την ενίσχυση της Έρευνας & Ανάπτυξης (Research & Development), της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Η συνεισφορά του κάθε έργου για την καινοτομία, την έρευνα και την ανταγωνιστικότητα αποτελεί βασικό κριτήριο για την επιλογή μιας επιχείρησης ή ενός επενδυτικού σχεδίου. Η ψηφιακή ανταγωνιστικότητα για τις μικρού και τις μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις, οφείλεται να είναι βιώσιμη, μέσω διαφόρων προγραμμάτων χρηματοδότησης. Το σημαντικότερο κριτήριο θα είναι να εξασφαλίζεται σε κάθε περίπτωση η εφαρμογή πρωτοποριακών ψηφιακών λύσεων.
Οφείλουμε να αλλάξουμε τη νοοτροπία των επιχειρήσεων και να θέσουμε τη χώρα μας στο χάρτη της παγκόσμιας επιχειρηματικότητας για να επιτύχουμε γρήγορα τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την προώθηση των εξαγωγικών μας δραστηριοτήτων.
Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς Ψηφιακή Σύγκλιση. Βελτίωση των οικονομικών προβλημάτων δεν μπορεί να γίνει χωρίς Ψηφιακή Σύγκλιση. Η βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών, τόσο προς τους επιχειρηματίες όσο και προς τους πολίτες, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς «Ψηφιακή Σύγκλιση».
Ιδιαίτερα για τον εξειδικευμένο κλάδο των θαλάσσιων μεταφορών και της ναυτιλίας, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε στον αναγνώστη ότι: Καινοτομίες που συμβάλλουν στην βελτίωση της τεχνολογίας εν γένει, στη μείωση της ρύπανσης και μόλυνσης του περιβάλλοντος (θαλάσσιου, αέριου και χερσαίου), στην αύξηση των επιπέδων ασφαλείας (Safety and Security), στην εξοικονόμηση ενεργειακών πόρων κ.α. εξαιρούνται από το αυστηρό πλαίσιο που διέπει τις δυνατότητες για επιδοτήσεις και επιχορηγήσεις στη ναυτιλία στα πλαίσια της ΕΕ, ή αντίστοιχα, από το ακόμα αυστηρότερο πλαίσιο στον κύκλο των ναυπηγικών εργασιών (Συντήρηση, Επισκευή, Μετασκευή, Νέα Κατασκευή, Διάλυση πλοίου).
Τελικά, εκφράζουμε τη πεποίθηση ότι η βασική έννοια της επιχειρηματικότητας είναι η καινοτομία. Η επιχειρηματικότητα είναι η δημιουργία νέων δραστηριοτήτων που οδηγούν σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες και στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Με άλλα λόγια, «Η καινοτομία για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση». Αυτή είναι για μας μια σημαντική προϋπόθεση για το μέλλον της χώρας μας.
* Ο Γεώργιος Π. Βλάχος είναι Καθηγητής Ναυτιλιακής Οικονομικής και Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς
